Γράφουν οι Phillip Baker, Mark Lawrence και Priscila Machado
Οι άνθρωποι επεξεργάζονται τρόφιμα για πολλές χιλιάδες χρόνια. Το ψήσιμο, η αποξήρανση, το άλεσμα και άλλες τεχνικές έκαναν τα τρόφιμα πιο θρεπτικά, ανθεκτικά και νόστιμα. Αυτό βοήθησε τους προγόνους μας να αποικίσουν σε διαφορετικούς οικοτόπους και να αναπτύξουν οικισμούς και πολιτισμούς.
Πολλά παραδοσιακά τρόφιμα που χρησιμοποιούνται στο μαγείρεμα σήμερα υποβάλλονται σε επεξεργασία με κάποιον τρόπο, όπως τα δημητριακά, τα τυριά, τα αποξηραμένα ψάρια και τα λαχανικά που έχουν υποστεί ζύμωση. Η επεξεργασία αυτή καθαυτή δεν είναι το πρόβλημα.
Τις τελευταίες δεκαετίες εμφανίστηκε ένας διαφορετικός τύπος επεξεργασίας τροφίμων: ένας πιο εκτεταμένος ο οποίος χρησιμοποιεί νέες χημικές και μηχανικές τεχνικές. Αυτό ονομάζεται υπερ-επεξεργασία και τα προϊόντα του υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα.
Για να παρασκευάσουν αυτά τα τρόφιμα, φθηνά συστατικά όπως άμυλα, φυτικά έλαια και σάκχαρα συνδυάζονται με ενισχυτικά πρόσθετα όπως χρωστικές, γεύσεις και γαλακτωματοποιητές. Σκεφτείτε ζαχαρούχα ποτά, γλυκίσματα, μαζική παραγωγή ψωμιού, σνακ, γλυκά γαλακτοκομικά προϊόντα και κατεψυγμένα επιδόρπια.
Δυστυχώς, αυτά τα τρόφιμα ζημιώνουν την υγεία μας. Και σήμερα πλέον τα καταναλώνουμε καθημερινά όσο ποτέ άλλοτε, εν μέρει λόγω του επιθετικού μάρκετινγκ και του λόμπι των Big Food.
Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα βλάπτουν την υγεία μας
Σε αυτό το συμπερασμα καταλήγει η πρόσφατη βιβλιογραφική μας έρευνα. Διαπιστώσαμε ότι περισσότερα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα στη διατροφή μας συνδέονται με υψηλότερους κινδύνους παχυσαρκίας, καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικών επεισοδίων, διαβήτη τύπου 2, καρκίνου, αδυναμίας, κατάθλιψης και θανάτου.
Αυτές οι βλάβες μπορεί να προκληθούν από το κακό διατροφικό προφίλ των τροφίμων, καθώς πολλά έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, αλάτι και τρανς λιπαρά (ένα είδος ακόρεστων λιπαρών οξέων). Επίσης, εάν τείνετε να τρώτε περισσότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, αυτό σημαίνει ότι πιθανώς τρώτε λιγότερα φρέσκα και λιγότερο επεξεργασμένα τρόφιμα.
Η ίδια η βιομηχανική επεξεργασία μπορεί επίσης να είναι επιβλαβής. Για παράδειγμα, ορισμένα πρόσθετα τροφίμων μπορούν να διαταράξουν τα βακτήρια του εντέρου μας και να προκαλέσουν φλεγμονή, ενώ κάποια πλαστικά της συσκευασίας μπορούν να επηρεάσουν το ορμονικό μας σύστημα.
Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά των εξαιρετικά επεξεργασμένων τροφίμων είναι ότι προωθούν την υπερβολική κατανάλωση. Οι γεύσεις των προϊόντων, τα αρώματα και η αίσθηση της γεύσης έχουν σχεδιαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε να κάνουν αυτά τα τρόφιμα εξαιρετικά «νόστιμα» και ίσως ακόμη και εθιστικά.
Τα εξαιρετικά επεξεργασμένα τρόφιμα βλάπτουν επίσης το περιβάλλον. Για παράδειγμα, οι συσκευασίες αυτών των τροφίμων δημιουργούν μεγάλους όγκους πλαστικών απορριμμάτων που εισέρχονται στα θαλάσσια οικοσυστήματα.
Ωστόσο, παρ’ όλα αυτά τα προβλήματα, τρώμε όλο και περισσότερα από αυτά τα τρόφιμα.
Στην τελευταία μας μελέτη, που δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο, διαπιστώσαμε ότι οι πωλήσεις των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων παρουσιάζουν άνοδο σχεδόν παντού στον κόσμο.
Οι πωλήσεις είναι υψηλότερες σε πλούσιες χώρες όπως η Αυστραλία, οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Καναδάς. Αυξάνονται ραγδαία σε χώρες μεσαίου εισοδήματος, όπως η Κίνα, η Νότια Αφρική και η Βραζιλία, οι οποίες είναι πολύ πυκνοκατοικημένες. Η κλίμακα της διαιτητικής αλλαγής και της βλάβης στην υγεία είναι τεράστια ως επακόλουθο.
Οι «Big Food» αυξάνουν την κατανάλωση
Ρωτήσαμε επίσης: Πως εξηγείται η παγκόσμια αύξηση πωλήσεων των υπερεπεξεργασμένων τροφίμων; Η αύξηση των εισοδημάτων, περισσότεροι άνθρωποι που ζουν σε πόλεις και οι εργαζόμενες οικογένειες που αναζητούν ευκολία, είναι μερικοί παράγοντες που συμβάλλουν.
Ωστόσο, είναι επίσης σαφές ότι οι εταιρείες «Big Food» προωθούν την κατανάλωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων παγκοσμίως — εταιρείες όπως οι Coca-Cola, Nestlé και McDonald’s. Η αύξηση των πωλήσεων είναι χαμηλότερη σε χώρες όπου αυτές οι εταιρείες έχουν περιορισμένη παρουσία.
Η παγκοσμιοποίηση επέτρεψε σε αυτές τις εταιρείες να κάνουν τεράστιες επενδύσεις στις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό. Το δίκτυο της Coca-Cola, για παράδειγμα, περιλαμβάνει τώρα 900 εργοστάσια εμφιάλωσης παγκοσμίως, διανέμοντας 2 δισεκατομμύρια κομμάτια κάθε μέρα.
Καθώς οι Big Food παγκοσμιοποιούνται, η διαφήμιση και η προώθησή τους γίνονται ευρέως διαδεδομένες. Νέες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως οι ηλεκτρονικές εφαρμογές «διασκέδασης», χρησιμοποιούνται για την στόχευση των παιδιών. Με τη συλλογή μεγάλων ποσοτήτων προσωπικών δεδομένων στο Διαδίκτυο, οι εταιρείες μπορούν ακόμη και να στοχεύουν την διαφήμισή τους σε συγκεκριμένα άτομα.
Τα σούπερ μάρκετ εξαπλώνονται τώρα σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, παρέχοντας υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα σε μεγάλη κλίμακα και χαμηλές τιμές. Όπου δεν υπάρχουν σούπερ μάρκετ, χρησιμοποιούνται άλλες στρατηγικές διανομής. Για παράδειγμα, η Nestlé χρησιμοποιεί εργαζομένους της «από πόρτα σε πόρτα» για να προσεγγίσει χιλιάδες φτωχά νοικοκυριά στις αστικές παραγκουπόλεις της Βραζιλίας.
Η αύξηση της κατανάλωσης αντικατοπτρίζει επίσης την πολιτική δύναμη των Big Food να υπονομεύουν τα μέτρα για την δημόσια υγεία. Αυτό περιλαμβάνει την άσκηση πίεσης στην χάραξη μέτρων, την πραγματοποίηση δωρεών σε πολιτικά κόμματα, την χρηματοδότηση ευνοϊκής έρευνας και την συνεργασία με κοινοτικούς οργανισμούς.
Πώς μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα
Τα στοιχεία που δείχνουν ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα βλάπτουν την υγεία μας και τον πλανήτη είναι σαφή. Πρέπει τώρα να εξετάσουμε το ενδεχόμενο χρήσης ποικίλων στρατηγικών για την μείωση της κατανάλωσης. Αυτό περιλαμβάνει την έγκριση νέων νόμων και κανονισμών, για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας φορολογία, περιορισμούς μάρκετινγκ και κατάργηση αυτών των προϊόντων από τα σχολεία.
Δεν μπορούμε να βασιστούμε στις προτιμώμενες από την βιομηχανία απαντήσεις, όπως στην αναδιαμόρφωση προϊόντων μόνο. Σε τελική ανάλυση, τα αναδιαμορφωμένα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι συνήθως ακόμα πολύ επεξεργασμένα.
Επιπλέον, απλώς λέγοντας στον κόσμό να είναι «πιο υπεύθυνος» δεν πρόκειται να έχει αποτέλεσμα όταν οι Big Food ξοδεύουν δισεκατομμύρια κάθε χρόνο εμπορευόμενες ανθυγιεινά προϊόντα για να υπονομεύσουν αυτήν την ευθύνη.
Πρέπει τώρα οι διατροφικές οδηγίες να συμβουλεύουν έντονα τους ανθρώπους να αποφεύγουν τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα; Η Βραζιλία και άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής το κάνουν ήδη.
Και για εμάς ως άτομα, η συμβουλή είναι απλή: αποφύγετε εντελώς τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα.
Ο Phillip Baker είναι ερευνητής στο ινστιτούτο φυσικής δραστηριότητας και διατροφής στο Πανεπιστήμιο Deakin στην Αυστραλία, ο Mark Lawrence είναι καθηγητής διατροφής δημόσιας υγείας στο ινστιτούτο φυσικής δραστηριότητας και διατροφής στο Πανεπιστήμιο Deakin και η Priscila Machado είναι ερευνήτρια στο τμήμα Επιστήμης Άσκησης και Διατροφής στην σχολή Υγείας του Πανεπιστημίου Deakin. Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην Conversation.
