Σε ένα πολυσύχναστο πανεπιστημιακό εστιατόριο όπου διεξάγεται συζήτηση για την προσθήκη περισσότερων φυτικών επιλογών στο μενού, πόσοι θα τολμούσαν να εκφράσουν μια αντίθετη άποψη; Πρόσφατη έρευνα υποδηλώνει ότι πολλοί ίσως επιλέξουν να σιωπήσουν και ορισμένοι να δράσουν ακόμη και ενάντια στις ίδιες τους τις πεποιθήσεις.
Η μελέτη φέρνει στο προσκήνιο ένα κοινό φαινόμενο: τα άτομα που έχουν μειοψηφικές απόψεις τείνουν να επιδίδονται σε «αυτολογοκρισία» κατά τη διάρκεια ομαδικών συζητήσεων. Αυτή η συμπεριφορά παρεμποδίζει τον ανοικτό διάλογο και μπορεί να οδηγήσει σε πράξεις που έρχονται σε αντίθεση με τις προσωπικές αξίες των συμμετεχόντων. Ειδικοί στην ψυχική υγεία προειδοποιούν ότι το πρότυπο αυτό μπορεί να έχει σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες για την ευημερία των ατόμων.
Η καταστολή των μειοψηφικών φωνών
Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο Journal of Environmental Psychology, βασίστηκε σε περίπου 250 φοιτητές που κλήθηκαν να εκφράσουν τις απόψεις τους για την πανεπιστημιακή πολιτική ενίσχυσης των φυτικών διατροφικών επιλογών. Στη συνέχεια, οι φοιτητές τοποθετήθηκαν σε ζεύγη για να συζητήσουν επί του θέματος και να διαπιστωθεί κατά πόσο θα εξέφραζαν τις πραγματικές τους απόψεις.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι φοιτητές που ανήκαν στη μειοψηφία – δηλαδή όσοι δεν υποστήριζαν την αύξηση των φυτικών τροφίμων – είχαν την τάση να μην εκφράζουν τις αληθινές τους σκέψεις. Ήταν λιγότερο πρόθυμοι να αναπτύξουν τις θέσεις τους, ιδίως όταν συνομιλούσαν με άτομο που συμφωνούσε με την πλειοψηφική άποψη.
Ακόμα και όταν συνομιλούσαν με άτομο που συμμεριζόταν την άποψή τους, συνέχιζαν σε έναν βαθμό να αυτολογοκρίνονται. Οι φοιτητές εφάρμοζαν επίσης τακτικές αποφυγής, όπως επίδειξη αδιαφορίας ή αλλαγή θέματος, με αποτέλεσμα οι μειοψηφικές φωνές να καταθέτουν λιγότερα πρωτότυπα επιχειρήματα σε σύγκριση με εκείνες της πλειοψηφίας.
Η αυτολογοκρισία, σύμφωνα με τα ευρήματα, μπορεί να οδηγήσει και σε πράξεις αντίθετες με τις προσωπικές πεποιθήσεις των συμμετεχόντων. Σε μια δραστηριότητα που ακολούθησε τη βασική φάση της μελέτης, οι φοιτητές είχαν τη δυνατότητα να δείξουν τη στήριξή τους στην πολιτική του πανεπιστημίου κάνοντας κλικ όσο πιο γρήγορα μπορούσαν σε ένα ποντίκι. Παρατηρήθηκε ότι όσοι δήλωναν αντίθετοι με την πολιτική των φυτικών τροφών έκαναν κλικ με τον ίδιο ρυθμό με εκείνους που την υποστήριζαν παρά τις διαφορετικές δηλωμένες απόψεις τους.
Αυτό το φαινόμενο, σύμφωνα με τη μελέτη, ενισχύει ένα μοτίβο όπου η μη έκφραση της μειοψηφικής άποψης δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι η πλειοψηφική άποψη είναι απόλυτα κυρίαρχη, με αποτέλεσμα την περαιτέρω σίγαση των διαφωνούντων.
Όταν η σιωπή ενισχύει την πλειοψηφία
Η Νικόλ Σίντοφ, αναπληρώτρια καθηγήτρια συμπεριφοράς, λήψης αποφάσεων και βιωσιμότητας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Οχάιο και συν-συγγραφέας της μελέτης, ανέφερε σε δήλωσή της ότι τα ευρήματα προκαλούν ανησυχία, καθώς η αυτολογοκρισία δημιουργεί μια δημόσια εντύπωση πως η μειοψηφική άποψη δεν υπάρχει ή δεν έχει σημασία.
Η ίδια εξήγησε πως αυτό καταλήγει σε έναν φαύλο κύκλο — όταν οι αληθινές σκέψεις των ανθρώπων δεν εκφράζονται, η δημόσια αντίληψη θεωρεί ότι η πλειοψηφική γνώμη είναι απόλυτη και αμετάβλητη. Το φαινόμενο επιτείνεται όταν οι άνθρωποι που διαφωνούν συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις πλειοψηφικές νόρμες ενισχύοντας περαιτέρω την εντύπωση της κυριαρχίας της πλειοψηφίας.
Η Σίντοφ επεσήμανε ότι τα αποτελέσματα της μελέτης καλούν τους ανθρώπους να αποκτήσουν μεγαλύτερη επίγνωση των πεποιθήσεών τους και του τρόπου που τις εκφράζουν. Τόνισε ότι όσοι ανήκουν στη μειοψηφία πρέπει να είναι πρόθυμοι να μιλήσουν, ακόμη κι αν αισθάνονται άβολα, ενώ παράλληλα όσοι ανήκουν στην πλειοψηφία οφείλουν να είναι ανοιχτοί στο να ακούσουν τις αντίθετες απόψεις, ακόμη και αν διαφωνούν.
Η ίδια υπογράμμισε ότι «χρειαζόμαστε ανοιχτό και πολιτισμένο διάλογο στην κοινωνία μας – πρέπει να είναι μια αμφίδρομη διαδικασία».
Η ψυχολογική φθορά της αυτολογοκρισίας
Η αυτολογοκρισία έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, δήλωσε η Σανάμ Χαφίζ, νευροψυχολόγος στη Νέα Υόρκη και διευθύντρια του κέντρου Comprehend the Mind, στην Epoch Times.
Σύμφωνα με τη Χαφίζ, τα άτομα που συστηματικά αποσιωπούν τις πραγματικές τους σκέψεις για να ενταχθούν σε κοινωνικές ομάδες βιώνουν άγχος, στρες και συναισθήματα απομόνωσης. Η συμπεριφορά αυτή οδηγεί σε αποκοπή από τον αυθεντικό τους εαυτό.
Οι συνέπειες, όπως τόνισε, μπορεί να είναι σοβαρές και μακροχρόνιες: «Η μακροχρόνια αυτολογοκρισία μειώνει σταδιακά την αυτοεκτίμηση και οδηγεί σε κατάθλιψη και εσωτερική σύγκρουση, που φθείρει την προσωπική ταυτότητα». Όταν κάποιος δρα ενάντια στις αρχές του, αυτό υπονομεύει την ψυχολογική του ανθεκτικότητα, επηρεάζοντας τις σχέσεις του και την ικανότητά του να εκφράζεται σε διάφορες περιστάσεις.
Η καταπίεση των συναισθημάτων, πρόσθεσε, μπορεί να εκδηλωθεί και σωματικά — πρόκειται για τα λεγόμενα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Το σώμα μένει σε κατάσταση χρόνιου στρες, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη ή στον αυχένα, καθώς και γαστρεντερικά προβλήματα.
Πώς καλλιεργείται η αυθεντική έκφραση
Η Χαφίζ συνέστησε συγκεκριμένες στρατηγικές για όσους δυσκολεύονται να εκφράσουν τις μειοψηφικές τους απόψεις. Τόνισε ότι αντί να αποφεύγουν τις δύσκολες συνομιλίες, θα πρέπει να αναπτύξουν την ψυχολογική ανθεκτικότητα που απαιτείται για να εκφράζουν δημιουργικά τις διαφωνίες τους.
Σύμφωνα με την ίδια, είναι χρήσιμο οι άνθρωποι να καλλιεργούν αυτογνωσία και σιγουριά για τις πεποιθήσεις τους. Η εξάσκηση σε ασφαλή περιβάλλοντα, όπως συνομιλίες με έμπιστα φιλικά και συγγενικά πρόσωπα, μπορεί να συμβάλει θετικά.
Επιπλέον, πρότεινε τη χρήση «δηλώσεων σε πρώτο πρόσωπο», οι οποίες βοηθούν στην έκφραση προσωπικών απόψεων χωρίς να προκαλείται αντιπαράθεση. Η ενεργητική ακρόαση είναι επίσης κρίσιμη, καθώς ενθαρρύνει την οικοδόμηση διαλόγου και την ανταλλαγή σκέψεων πριν από τις αντιδράσεις. Τέλος, η υποστήριξη από ομοϊδεάτες και μέντορες μπορεί να προσφέρει επιβεβαίωση και αίσθημα συνοχής, διευκολύνοντας την έκφραση διαφορετικών απόψεων σε ευρύτερες ομάδες.
Η Χαφίζ κατέληξε ότι μέσα από την σταδιακή εφαρμογή αυτών των πρακτικών, τα άτομα μπορούν να υπερβούν τους φόβους τους και να καλλιεργήσουν την ικανότητα αυθεντικής έκφρασης στις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις.
