Μετάφραση και επιμέλεια: Αλία Ζάε
Η ποιότητα της ζωής μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα συναναστροφής με τους άλλους και από το επίπεδο στο οποίο κινούνται οι σχέσεις μας. Η ευγένεια, όσο ξεπερασμένη κι αν ακούγεται σαν έννοια, είναι ζωτικής σημασίας για την καθημερινή ευτυχία και αρμονία, που εξαρτάται και από τα μικρά και φαινομενικά ασήμαντα πράγματα. Όταν σκεφτόμαστε τους άλλους και θυσιάζουμε γι’ αυτούς, όταν βλέπουμε ότι κι εκείνοι μάς σκέφτονται και θυσιάζουν για εμάς, δεν είναι αυτό μια πρακτική εκδήλωση της ανθρώπινης καλοσύνης που φωτίζει τον κόσμο;
Το παρακάτω άρθρο αποτελεί ένα πρώτο απόσπασμα από το «Βιβλίο Καλών Τρόπων και Ευγένειας για Κυρίους» του Σέσιλ Μπ. Χάρτλεϋ, εκδ. Locke & Bubier, 1875.
Ας μην παραπλανηθούμε όμως από τον τίτλο: η ευγένεια και οι καλοί τρόποι είναι τόσο αντρική όσο και γυναικεία υπόθεση. (Σ.τ.Μ.)
Α΄ ΜΕΡΟΣ
Η αληθινή ευγένεια αποτελεί έκφραση μιας γενναιόδωρης καρδιάς. Ενισχύει την ανιδιοτέλεια, την αγαθότητα, την καλοσύνη και τον χρυσό κανόνα «Να φέρεσαι στους άλλους όπως θα ήθελες να σου φέρονται κι αυτοί». Η πρώτη και κύρια αρχή της είναι η αγάπη για τον πλησίον, να αγαπάμε τους άλλους όπως αγαπάμε τον εαυτό μας.
Στις καθημερινές μας συναναστροφές, αυτό ίσως αποδεικνύεται κάπως πιο δύσκολο απ’ ό,τι στη θεωρία, ιδίως όταν έχουμε να κάνουμε με ανθρώπους δυσάρεστους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι κανόνες ευγενείας και τα ‘εργαλεία’ που μας παρέχουν οι καλοί τρόποι μάς παρέχουν τη λύση για το πώς να αντιδράσουμε χωρίς να γίνουμε οι ίδιοι κακοί και προσβλητικοί. Αυτό δεν είναι υποκρισία, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι, καθώς μπορούμε να είμαστε απολύτως ευγενικοί ακόμα και στον χειρότερο εχθρό μας, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι είμαστε και φιλικοί.
Αν η ευγένεια είναι όντως μια μάσκα, όπως ισχυρίζονται κάποιοι φιλόσοφοι, τότε είναι μια μάσκα που προκαλεί την αγάπη και τον θαυμασμό και την οποία είναι καλύτερα να τη φοράμε παρά να τη βάζουμε στην άκρη. Αν ο λόγος που τη φοράμε είναι η πηγαία επιθυμία να ευχαριστήσουμε τους άλλους και να κάνουμε τις καθημερινές συναναστροφές μας ομαλές και ευχάριστες, σύντομα θα πάψει να είναι μια μάσκα και θα γίνει μέρος του εαυτού μας, γνήσιο όσο και όλα τα άλλα. Όταν υιοθετούμε μια καλή συνήθεια για χάρη των άλλων, αυτό είναι αρετή, που σύντομα και με φυσικό τρόπο θα συστήσει μέρος του χαρακτήρα μας.
Είναι λάθος να θεωρούμε τους κανόνες καλής συμπεριφοράς ως τρόπους εξαπάτησης των άλλων. Όσες φορές μας βοηθούν να καλύψουμε την έλλειψη γνήσιου αισθήματος, άλλες τόσες φορές μας βοηθούν να το εκφράσουμε.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που απορρίπτουν την ευγένεια ως υποκρισία και εξαπάτηση. Παρατηρήστε τους όμως πώς, όταν έχουν κάτι να κερδίσουν ή όταν επιθυμούν να κάνουν καλή εντύπωση για τον άλφα ή βήτα λόγο, αφήνουν προσωρινά κατά μέρος τους απότομους τρόπους τους και υιοθετούν την επίφαση μιας ευγένειας, που συνήθως δεν νιώθουν πραγματικά.
Ας παραβλέπουμε τα ελαττώματα των άλλων, ας είμαστε φρόνιμοι, διακριτικοί, συγκρατημένοι όταν πρέπει και ειλικρινείς όταν οι περιστάσεις το απαιτούν και ας συμπεριφερόμαστε στους άλλους με την ευγένεια που θα θέλαμε να δείχνουν κι εκείνοι απέναντί μας.
Η αληθινή ευγένεια δεν προκαλεί ποτέ αμηχανία, γιατί η κύρια μέριμνά της είναι να νιώθουν όλοι άνετα, επιτρέποντας παράλληλα απόλυτη ελευθερία δράσης. Όταν απαντάμε στην αγένεια των άλλων με απόλυτη ευγένεια και κοσμιότητα, γίνεται καταφανές πόσο χυδαία ήταν η δική τους συμπεριφορά, ακόμα και στους ίδιους. Αντίθετα, αν πέσουμε στο επίπεδό τους και απαντήσουμε εξίσου άσχημα, δεν υπάρχει περίπτωση να καταλάβουν τίποτα.
Όταν αποδεχόμαστε κάτι από κάποιον – μια χάρη, μια πρόταση, μια πρόσκληση – η ευπρέπεια ενισχύει τη χαρά του άλλου. Όταν αρνούμαστε κάτι, εκδηλώνοντας παράλληλα τη λύπη μας για την αδυναμία μας να το δεχτούμε, σίγουρα η πικρία που μπορεί να νιώσει ο άλλος μετριάζεται κατά πολύ.
Μπορούμε – και πρέπει – να είμαστε ευγενικοί ακόμα κι όταν οι άλλοι συμπεριφέρονται με τον χειρότερο, προσβλητικότερο τρόπο και άσχετα από την κοινωνική θέση ή την οικονομική κατάστασή τους. Ούτε η αξιοπρέπειά μας ούτε η θέση μας κινδυνεύουν αν είμαστε ευγενικοί στους υφιστάμενούς μας. Αν θέλουμε να αξίζουμε τον τίτλο ενός πραγματικά ευγενικού Κυρίου ή Κυρίας, οφείλουμε να είμαστε ευγενικοί υπό οποιεσδήποτε συνθήκες.
Η ευγένεια δεν ταυτίζεται με την ετικέτα (ή κανόνες καλής συμπεριφοράς). Η γνήσια ευγένεια είναι εγγενής στον άνθρωπο και τη συναντάμε σε όλων των ειδών τις κοινωνίες και κοινωνικές τάξεις, ενώ η ετικέτα είναι η εξωτερική έκφραση της ευγένειας περιορισμένης σε κανόνες της ‘καλής’ κοινωνίας.
Ένας άνθρωπος μπορεί κάλλιστα να είναι αληθινά και βαθιά ευγενικός, αλλά να αγνοεί τους κανόνες της ετικέτας και να κινείται έξω από τα κοινωνικά πρότυπα, προσβάλλοντας άθελά του τους άλλους. Ίσως κάθεται με τους αγκώνες του πάνω στο τραπέζι ή κουνιέται με την καρέκλα του όταν περιμένει σε μια αίθουσα αναμονής. Μπορεί κάθε τρεις και λίγο να εγκληματεί κατά της ετικέτας, ωστόσο ποτέ δεν θα πει κάτι σκόπιμα για να πληγώσει τους άλλους. Το αντίθετο, πάντα προσπαθεί να τους κάνει να νιώσουν άνετα, διαλέγοντάς τους τις καλύτερες θέσεις και τα νοστιμότερα κομμάτια και αφιερώνοντας τον εαυτό του στην ευχαρίστηση των γύρω του.
Ένας τέτοιος άνθρωπος, όταν έρθει σε επαφή με ανθρώπους που γνωρίζουν και εφαρμόζουν τους κανόνες καλής συμπεριφοράς, καταλαβαίνει ότι αγνοώντας ο ίδιος αυτούς τους κανόνες γίνεται δυσάρεστος μερικές φορές. Η καλοπροαίρετη φύση του θα τον ωθήσει να αφήσει την ευκολία του και να κάνει την προσπάθεια να μάθει από τους άλλους, παρατηρώντας τους συνεχώς προσεκτικά. Γρήγορα το ένστικτό του θα τον βοηθήσει να καταλάβει που και πώς υπολείπεται και από μόνος του θα διορθώσει τα λάθη του στην εθιμοτυπία, για να γίνει τελικά ένας αληθινός Κύριος.
Από την άλλη, υπάρχουν και αυτοί που, ενώ γνωρίζουν και εφαρμόζουν στην εντέλεια όλους τους κανόνες της καλής συμπεριφοράς, ενώ συμπεριφέρονται με απόλυτη ευπρέπεια και κοσμιότητα και η ανατροφή τους δεν δείχνει να έχει το παραμικρό ψεγάδι, κρύβουν κάτω από την ευγενική συμπεριφορά τους μια κρύα, εγωιστική καρδιά. Με ένα γλυκό χαμόγελο και μια χαριτωμένη υπόκλιση δεν διστάζουν να πληγώσουν βαθιά τους άλλους. Αυτοί, όσο θαυμάσιους και κομψούς τρόπους κι αν έχουν, ξεγελώντας τον κόσμο, στην πραγματικότητα είναι οι πιο σκληροί και βάρβαροι απ’ όλους τους ‘αγρίους’.
Η γνήσια ευγένεια κρύβεται μέσα στην καρδιά. Μόνο καλλιεργώντας το καλό, την αγάπη για τους άλλους, την ανιδιοτέλεια, την ευσπλαχνία και την αβρότητα, μπορούμε να γίνουμε αληθινοί Κύριοι και Κυρίες. Προσθέτοντας τη χάρη των καλών τρόπων, γινόμαστε τέλειοι Κύριοι/Κυρίες.
