Πόσοι άνθρωποι δεν προσπαθούν για το καλύτερο, αλλά η ζωή τούς τα φέρνει ανάποδα; Προσπαθούν να αποταμιεύσουν, αλλά προκύπτει μία έκτακτη οικονομική ανάγκη· προσέχουν τη διατροφή τους και ασκούνται τακτικά, κι όμως παθαίνουν μία σοβαρή ασθένεια… Άλλοι βιώνουν τη μία κακοτυχία μετά την άλλη και άλλων η ζωή μοιάζει στρωμένη με ροδοπέταλα. Τελικά, φαίνεται πως έχουμε ελάχιστο έλεγχο στην τύχη και το ριζικό μας…
Οι άνθρωποι πίστευαν από παλιά ότι οι θεοί ή ο Θεός καθορίζουν τη μοίρα μας. Κάποιοι φαίνονται ευλογημένοι με μεγάλη τύχη. Οι ευλογημένοι ζούσαν τη ζωή που τους είχε δοθεί, ιδανικά καλλιεργώντας τον εαυτό τους και τη σχέση τους με τον Θεό στην πορεία. Ωστόσο, η τύχη πρέπει να εξετάζεται διαλεκτικά, γιατί αυτό που φαίνεται σαν ευλογία μπορεί να γίνει κατάρα αν δεν το διαχειριστούμε σωστά.
Η «Αλληγορία της τύχης»
Γύρω στο 1530, ο Ντόσσο Ντόσσι, Ιταλός αναγεννησιακός καλλιτέχνης, ζωγράφισε την «Αλληγορία της τύχης». Η γυναικεία μορφή στα δεξιά σύνθεσης, η οποία προσωποποιεί την Τύχη, κρατά ένα κέρας της Αμάλθειας, σύμβολο αφθονίας, πλούτου και απόλαυσης. Ακολουθώντας με το βλέμμα το κέρας προς τα κάτω, διακρίνουμε ότι η Τύχη είναι καθισμένη πάνω σε μία φυσαλίδα· μία φυσαλίδα που μοιάζει έτοιμη να σκάσει ανά πάσα στιγμή.
Αυτό με τη σειρά του φέρνει την προσοχή μας στα πόδια της. Μόνο το ένα από αυτά φορά παπούτσι, κάτι που υποδηλώνει ίσως ότι η Τύχη μπορεί να δώσει και να πάρει και ότι αυτό που είναι εδώ σήμερα, μπορεί να φύγει αύριο. Θα μπορούσε επίσης να υποδηλώνει ότι οι ανέσεις που παρέχει η Τύχη δεν είναι τόσο πλήρεις όσο αρχικά φαίνεται.
Το κίτρινο ύφασμα που φουσκώνει πάνω και πίσω από τη γυναίκα ενισχύει το θέμα της φούσκας και του χαμένου παπουτσιού, αφού ο κυματισμός του υποδηλώνει τον άνεμο – δηλαδή τη διαρκώς μεταβαλλόμενη φύση της Τύχης.
Στα αριστερά βρίσκεται μία ανδρική μορφή, η προσωποποίηση του Τυχαίου. Κοιτάζει στα μάτια την Τύχη, ενώ κρατά ένα μάτσο λαχνούς, τους οποίους ετοιμάζεται να ρίξει σε έναν κρατήρα· από εκεί θα βγει ο νικητής.
Ο πίνακας του Ντόσσι παραπέμπει στις δημόσιες λοταρίες της εποχής του, οι οποίες περιγράφονται ως εκδηλώσεις τόσο δημοφιλείς όσο και οι θρησκευτικές γιορτές. Ωστόσο, η σύνδεση αυτού του πίνακα με την τύχη δεν σταματά εκεί. Στη δεκαετία του 1980 κάποιος τον βρήκε σε μια υπαίθρια αγορά και τον αγόρασε για 1.000 δολάρια. Ο κυνηγός θησαυρών τον πήγε στη Νέα Υόρκη για να εκτιμηθεί. Εκεί, ο Οίκος Christie’s διαπίστωσε ότι πρόκειται για ένα αυθεντικό αναγεννησιακό αριστούργημα και ότι η αξία του ξεπερνά τα 4 εκατομμύρια δολάρια – ήταν το τυχερό του!
Οι πραγματικά τυχεροί
Πολλοί από εμάς ελπίζουμε σε μία παρόμοια τύχη: να γίνουμε πλούσιοι ή να γίνουμε διάσημοι ή να αποκτήσουμε οτιδήποτε άλλο νομίζουμε ότι θα κάνει τη ζωή μας ευχάριστη ή συναρπαστική. Ωστόσο, αυτά τα πράγματα δεν διαρκούν για πάντα. Συχνά δεν αργεί να σκάσει η φούσκα και να μείνουμε χωρίς την ψευδαίσθηση, βλέποντας τη ζωή όπως πραγματικά είναι. Ερχόμαστε σε αυτόν τον κόσμο χωρίς τίποτα και φεύγουμε χωρίς τίποτα.
Είναι η τύχη τόσο ασταθές πράγμα; Ο πίνακας του Ντόσσι δείχνει ότι είναι. Αν η καλή τύχη χορηγείται από τον Θεό, αν είναι μέρος της μοίρας μας, πώς μπορεί να είναι τόσο ασταθής; Ας θυμηθούμε κάτι που ειπώθηκε στην αρχή του άρθρου: αυτό που έχει σημασία είναι το πώς διαχειριζόμαστε την τύχη μας και στο πώς την αντιλαμβανόμαστε. Αν βασίσουμε την αυτοεκτίμησή μας στην τύχη μας, αν τη θεωρήσουμε δεδομένη, αν γίνουμε αλαζονικοί λόγω της καλής μας μοίρας, αντί να νιώθουμε ευγνωμοσύνη και ταπεινοφροσύνη, αναγνωρίζοντας την ασημαντότητα αυτών των πραγμάτων, τότε η καλή τύχη θα στραφεί εναντίον μας και αργά ή γρήγορα θα μας εγκαταλείψει.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν δύο είδη τύχης: η υλική και η πνευματική. Η υλική τύχη είναι όπως την έχει ζωγραφίσει ο Ντόσσι: εφήμερη και ασταθής, μία μας ραίνει με τα δώρα της και την επόμενη στιγμή εξαφανίζεται. Ωστόσο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η πνευματική ‘τύχη’ (με την έννοια της ευλογίας που δέχεται ένα άνθρωπος) αυξάνεται όσο δυναμώνει η σχέση κάποιου με τον Θεό. Στην πραγματικότητα, για να δεχτεί κάποιος μία ευλογία, πρέπει και να μπορεί να την αναγνωρίζει ως τέτοια.
Μήπως οι αληθινά τυχεροί είναι εκείνοι που εστιάζουν στον Θεό παρά στα καπρίτσια της τύχης;
Έχετε δει ποτέ ένα έργο τέχνης το οποίο βρήκατε όμορφο, αλλά δεν καταλαβαίνατε τη σημασία του; Στη σειρά «Αγγίζοντας το έσω: Τι προσφέρει η παραδοσιακή τέχνη στην καρδιά», εξετάζουμε κλασικά εικαστικά έργα αναζητώντας τα βαθύτερα μηνύματά τους, αυτά που απευθύνονται στην έμφυτή μας καλοσύνη.
Ο Έρικ Μπες, διδάκτωρ, είναι εικαστικός καλλιτέχνης, συγγραφέας σε θέματα σχετικά με την τέχνη και βοηθός καθηγητής στο Κολέγιο Fei Tian στο Middletown της Νέας Υόρκης.
