Σημαντική εξέλιξη στις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Λευκορωσίας σημειώθηκε την Τετάρτη, καθώς ο Υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο ανακοίνωσε ότι Αμερικανός πολίτης που κρατούνταν στη Λευκορωσία αφέθηκε ελεύθερος. Η απελευθέρωση θεωρείται ως ένα ακόμη βήμα στις προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ να επαναπατρίσει Αμερικανούς που κρατούνται άδικα στο εξωτερικό.
Ο Ρούμπιο, μέσω ανάρτησης στα κοινωνικά δίκτυα, τόνισε: «Κανένας πρόεδρος δεν έχει κάνει τόσο πολλά, τόσο γρήγορα, για να διασφαλίσει την προστασία των Αμερικανών στο εξωτερικό».
Αν και ο Ρούμπιο δεν αποκάλυψε το όνομα του απελευθερωθέντος, η σύζυγός του γνωστοποίησε στα αμερικανικά ΜΜΕ πως πρόκειται για τον Γιούρας Ζιάνκοβιτς, Αμερικανό πολίτη και γνωστό υπέρμαχο της δημοκρατίας, που κρατείτο στη Λευκορωσία από το 2021.
Η σύζυγός του, Αλένα Τζενισαβιέτς, εξέφρασε τη συγκίνησή της δηλώνοντας: «Ήξερα πως αυτή η μέρα θα έρθει. Χρειάστηκαν 1.480 ημέρες, αλλά τα κατάφερε και γυρίζει κοντά μου και στην Αμερική». Ευχαρίστησε τον πρόεδρο Τραμπ, τον Υπουργό Ρούμπιο, καθώς και όλους όσοι συνέβαλαν στην υπόθεση του συζύγου της.
Ο Ζιάνκοβιτς είχε απαχθεί στη Μόσχα τον Απρίλιο του 2021 από άνδρες των λευκορωσικών μυστικών υπηρεσιών και μεταφέρθηκε στη Μινσκ. Εκεί καταδικάστηκε σε έντεκα χρόνια σε σωφρονιστικό κατάστημα μέσης ασφαλείας, μετά από μια δίκη που χαρακτηρίστηκε πολιτικά υποκινούμενη. Εις βάρος του είχαν απαγγελθεί κατηγορίες για συνωμοσία κατάληψης της εξουσίας και σύσταση εξτρεμιστικής οργάνωσης.
Το «Ίδρυμα Κληρονομιάς James W. Foley», που στήριζε τις προσπάθειες για την απελευθέρωσή του, επισημαίνει ότι η υπόθεση είχε προκαλέσει έντονη ανησυχία τόσο στις αμερικανικές αρχές όσο και σε οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Ζιάνκοβιτς δέχτηκε επίθεση έξω από ξενοδοχείο στη Μόσχα και επέστρεψε βίαια στη Λευκορωσία. Οικογένεια και ακτιβιστές είχαν επανειλημμένως εκφράσει ανησυχίες για την κατάσταση της υγείας του κατά τη διάρκεια της κράτησής του.
Μέχρι τη δημοσίευση του ρεπορτάζ, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν είχε επιβεβαιώσει επισήμως αν πρόκειται όντως για τον Ζιάνκοβιτς, ούτε αν η απελευθέρωση έγινε έπειτα από διαπραγμάτευση ή μονομερή απόφαση των αρχών της Λευκορωσίας.
Η εξέλιξη αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη διπλωματική στρατηγική της κυβέρνησης Τραμπ για την αποδέσμευση Αμερικανών που κρατούνται στη Λευκορωσία.
Υπενθυμίζεται ότι τον Φεβρουάριο, η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου Καρολάιν Λέβιτ ανακοίνωσε πως τρεις κρατούμενοι –μεταξύ τους και ένας Αμερικανός– απελευθερώθηκαν από τη Λευκορωσία μετά από άμεση παρέμβαση του Ντόναλντ Τραμπ, χαρακτηρίζοντας την εξέλιξη ως «εξαιρετική επιτυχία».
Δύο από τα άτομα που αφέθηκαν ελεύθερα επέλεξαν να μην δημοσιοποιήσουν τα στοιχεία τους, ενώ ο τρίτος ήταν ο δημοσιογράφος Αντρέι Κουζνιέτσικ, που είχε καταδικαστεί το 2022 σε εξάχρονη κάθειρξη σε μία ακόμη πολιτικά φορτισμένη δίκη. Ο πρόεδρος του Radio Liberty χαιρέτησε την αποφυλάκισή του και αναγνώρισε τις προσπάθειες του Τραμπ και του Ρούμπιο.
Τα πρόσφατα περιστατικά συλλήψεων και απελευθερώσεων διαδραματίζονται σε ένα τοπίο έντασης στις σχέσεις ΗΠΑ-Λευκορωσίας, μετά τις εκλογές του Αλεξάντρ Λουκασένκο το 2020 και την καταστολή της αντιπολίτευσης που ακολούθησε.
