Στις αρχές Αυγούστου, ανέλαβα να μείνω με τα τέσσερα εγγόνια μου ηλικίας 3 έως 8 ετών για τρεις ημέρες και δύο νύχτες, ενώ ο γιος μου και η σύζυγός του ήταν στο μαιευτήριο για να φέρουν στον κόσμο το πέμπτο μέλος της ομάδας. Όλα πήγαιναν αρκετά καλά στη μοναχική μου βάρδια μέχρι τη δεύτερη νύχτα, όταν το 7χρονο παιδί κατέβηκε κάτω αφού τα είχα βάλει στο κρεβάτι.
«Η Σίσι κλαίει», είπε.
Πήγα πάλι επάνω.
«Θέλω τη μαμά”, έλεγε ξανά και ξανά η 5χρονη εγγονή μου που έκλαιγε, ενώ εγώ στεκόμουν στη σκιά του υπνοδωματίου και αναρωτιόμουν τι να κάνω στη συνέχεια. «Θέλω τη μαμά τώρα!»
«Μερικές φορές θέλω και εγώ τη μαμά μου», της είπα κάποια στιγμή, ελπίζοντας να της αποσπάσω την προσοχή.
Αλλά αυτό δεν λειτούργησε, έτσι κάθισα απλώς στο χαλί δίπλα στο κρεβάτι της, κουρασμένος από την πολυάσχολη μέρα που είχα με τα παιδιά, και αποφάσισα απλώς να περιμένω. Μετά από λίγα λεπτά ησύχασε και η αδελφή της, πλησιάζοντας σιγά από πίσω, μου ψιθύρισε στο αυτί: «Νομίζω ότι κοιμάται. Μπορείς να φύγεις τώρα». Ξαναείπα καληνύχτα και κατέβηκα στο ισόγειο.
Αυτές οι τρεις ημέρες με τα εγγόνια μου είχαν και κάποιες ακόμα στιγμές άγχους και κούρασης, αλλά η άφιξη στο σπίτι του Ιγνάτιου Τζον, 3 κιλών και μόλις 24 ωρών, εξαφάνισε την κούρασή μου. Ήταν, φυσικά, το πιο όμορφο μωρό του κόσμου!
Επέστρεψα στο σπίτι μου με πολλές όμορφες και χιουμοριστικές αναμνήσεις, αλλά για τις επόμενες ημέρες, σκεφτόμουν περισσότερο απ’ όλα τη θρηνητική κραυγή της Σίσι: «Θέλω τη μαμά!»
Η αιώνια φλόγα
Λίγο πριν πεθάνει, στην ταινία «Η διάσωση του στρατιώτη Ράιαν», ο γιατρός Γουέιντ ψιθυρίζει αρκετές φορές «Μαμά». Έναν αιώνα νωρίτερα, οι στρατιώτες της Ένωσης στον Εμφύλιο Πόλεμο τραγουδούσαν καθισμένοι γύρω από τις φωτιές τους: «Λίγο πριν από τη μάχη, Μητέρα, σε σκέφτομαι περισσότερο». Όταν ήμουν μικρός και παρακολουθούσα αγώνες ποδοσφαίρου στην τηλεόραση, οι κάμερες έκαναν πανοραμική προβολή στους πάγκους των παικτών και πάντα ένας από αυτούς χαιρετούσε χαμογελαστός, λέγοντας: «Γεια σου, μαμά». Η Κριστίνα Ροσέτι, όπως και πολλοί άλλοι ποιητές και συγγραφείς, απέτισε φόρο τιμής στη μητέρα της στο «Τα σονέτα είναι γεμάτα αγάπη»:
Σ’ αγαπώ, Μητέρα, ένα στεφάνι έπλεξα
από στίχους, το τιμημένο σου όνομα να στεφανώσω :
Ούτε ογδόντα χρόνια δεν μπορούν τη φλόγα να θαμπώσουν
της αγάπης σου, που η ευλογημένη λάμψη της τους νόμους ξεπερνά
του χρόνου και της αλλαγής, της ζωής και του θανάτου.
Όπως η Σίσι, όλοι θέλουν τη μαμά τους κάποια στιγμή. Ακόμα και κάποιοι ενήλικες που γνώρισα και που είχαν απαίσιες μητέρες – γυναίκες που έβριζαν, καταριόνταν, ακόμα και χτυπούσαν τα παιδιά τους – εξακολουθούσαν να λαχταρούν τη στοργή, τη φροντίδα και την αγάπη μιας μαμάς.
Η μητρότητα ως στόχος επίθεσης
Στο βιβλίο «Το τέλος της γυναίκας», η συγγραφέας Κάρι Γκρες (Carrie Gress) αφιερώνει μεγάλο μέρος του βιβλίου της στην ανάλυση του φεμινιστικού κινήματος των τελευταίων 200 ετών. Εξετάζει τις πρωτοπόρους του πρώιμου φεμινισμού, γυναίκες όπως η Μαίρη Γούλστοκραφτ, η Ελίζαμπεθ Κάντυ Στάντον και η Σούζαν Μπ. Άντονυ (Mary Wollstonecraft, η Elizabeth Cady Stanton, Susan B. Anthony) και στη συνέχεια φέρνει τους αναγνώστες μέχρι τον 20ό αιώνα με φεμινίστριες όπως η Μπέττυ Φρίνταν και η Κέιτ Μίλλετ (Betty Friedan, Kate Millet). Σε αντίθεση με τις συγγραφείς άλλων παρόμοιων ιστορικών επισκοπήσεων, η κα Γκρες ξηλώνει την κουρτίνα που τόσο συχνά σκεπάζει την ιδιωτική ζωή αυτών των γυναικών και αποκαλύπτει τις πηγές των ριζοσπαστικών ιδεών τους – την ελεύθερη αγάπη, την απέχθεια για τους άντρες, την υπεράσπιση της άμβλωσης, τα επιχειρήματα υπέρ του λεσβιακού τρόπου ζωής, τις επιθέσεις στην παραδοσιακή οικογένεια – που συχνά προέρχονται από τις προσωπικές τους εμπειρίες.
Το πιο σημαντικό, ίσως, είναι ότι η κα Γκρες αποκαλύπτει τις επιθέσεις ορισμένων φεμινιστριών στην τεκνοποιία. Τα μωρά, υποστηρίζουν, γίνονται δεσμά, που κρατούν τις γυναίκες μακριά από την καριέρα τους και την ελευθερία να ακολουθήσουν τα δικά τους ενδιαφέροντα και τις δικές τους απολαύσεις. Η υπέρμαχος του ελέγχου των γεννήσεων και ευγονίστρια Μάργκαρετ Σάνγκερ (Margaret Sanger), για παράδειγμα, πριν από πολύ καιρό όρισε τη Μητέρα ως «μηχανή αναπαραγωγής και αγγαρεία – δεν αποτελεί περιουσιακό στοιχείο, αλλά βάρος για τη γειτονιά της, την τάξη της, την κοινωνία».
Εξίσου ενοχοποιητική είναι και η σιωπή πολλών φεμινιστριών όσον αφορά τη μητρότητα και τα παιδιά. Εδώ, γράφει η κα Γκρες, «υπάρχει μια αξιοσημείωτη απουσία συζήτησης για τα παιδιά, για το τι σημαίνει να είσαι μητέρα, για το πώς είναι μια σχέση με ένα παιδί – τα καλά και τα δύσκολα, οι τρυφερές στιγμές, οι μικρές νίκες».
Η μητρότητα στη σκιά
Αν η οικογένεια είναι το θεμέλιο του πολιτισμού, τότε η καταστροφή της οικογένειας, τόσο στην εκτεταμένη όσο και στην πυρηνική εκδοχή της, σημαίνει την καταστροφή του πολιτισμού. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι αποδείξεις ότι η οικογένεια νοσεί και αποδυναμώνεται είναι άφθονες.
Τώρα, αν η οικογένεια είναι το θεμέλιο, τότε σίγουρα η μητρότητα είναι ο ακρογωνιαίος λίθος. Από την αυγή της ανθρώπινης φυλής, τα βρέφη και τα νήπια χρειάζονται σίτιση και προστασία για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Οι μητέρες ικανοποιούσαν αυτές τις ανάγκες, ενώ οι πατέρες παρείχαν προστασία και τροφή για όλους. Από καιρό έχουμε απομακρυνθεί από αυτή την πρώιμη φόρμουλα επιβίωσης, αλλά όπως γράφει η κα Γκρες, μέχρι πρόσφατα ο πολιτισμός μας τιμούσε τη μητρότητα και τα παιδιά.
Ο σημερινός πολιτισμός εξακολουθεί να αναγνωρίζει τη σημασία των παιδιών. Η κυβέρνησή μας και οι διάφοροι κοινωνικοί φορείς προσφέρουν πολυάριθμα προγράμματα βοήθειας για τα παιδιά και διαθέτουμε τεράστια χρηματικά ποσά και προσπάθειες για την εκπαίδευσή τους. Αν μη τι άλλο, οι μάχες που μαίνονται τώρα σε όλη τη χώρα για το τι, πώς και πότε πρέπει να διδάσκονται τα παιδιά είναι ενδεικτικές αυτής της έμφασης που δίνεται στους νέους.
Τι γίνεται όμως με τις μητέρες; Τις τιμούμε ακόμα όπως κάποτε;
Όπως σημειώνει και η κα Γκρες, όχι και τόσο.
Ο πιο τρυφερός δεσμός
Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου της «Μητέρα», η κα Γκρες υπενθυμίζει στους αναγνώστες τη βαθιά έννοια της μητέρας.
«Η μητρική φροντίδα και η μητρότητα είναι βασικά κομμάτια της γυναικείας φύσης», γράφει. «Αυτό είναι που κρατάει το είδος μας ζωντανό. Είναι ζωτικό και απαραίτητο και μέχρι πρόσφατα αναγνωριζόταν ως ο πιο τρυφερός και φυσικός δεσμός. Είναι ένας από τους ισχυρότερους ανθρώπινους δεσμούς στον κόσμο. Υπάρχουν λίγα πράγματα που προκαλούν τη δύναμη, το θάρρος, την υπομονή, την επιμονή, το σθένος και την καινοτομία της αγάπης μιας μητέρας για το παιδί της.»
Η κα Γκρες αναγνωρίζει επίσης ότι οι περισσότερες γυναίκες που, για διαφορετικούς λόγους, δεν έχουν παιδιά, ωστόσο «κατανοούν βαθιά την αξία της πνευματικής μητρότητας και τη σημασία της καθοδήγησης, της αγάπης και της φροντίδας για τους πιο ευάλωτους ανάμεσά μας».
Μία σημείωση προς τις μητέρες
Στην εποχή μας, το κύρος των μητέρων και ο σεβασμός που λαμβάνουν ως τέτοιες φθίνει. Τα εκατομμύρια των μητέρων που μεγαλώνουν δυνατούς, έξυπνους και ενάρετους γιους και κόρες κερδίζουν ελάχιστους επαίνους εκτός από εκείνους που τους απονέμουν τα παιδιά και οι οικογένειές τους.
Είμαι άντρας και έτσι έχω ελάχιστες γνώσεις για το τι σημαίνει να είσαι γυναίκα ή μητέρα. Ωστόσο, έχω μάτια και αυτιά και κάθε μέρα με κάνει να αντιλαμβάνομαι τα καθήκοντα και τις ευθύνες, κάποιες επαχθείς, κάποιες ευχάριστες, που επωμίζονται οι μητέρες. Η κόρη μου και οι σύζυγοι των τριών γιων μου είναι όλες μητέρες. Οι νεότερες φίλες μου έχουν παιδιά. Στην εκκλησία μου υπάρχουν παιδιά που κυμαίνονται από νεογέννητα μέχρι νήπια και εφήβους, τα οποία έφεραν στον κόσμο μητέρες και τα οποία παρακολουθούν μητέρες και πατέρες. Στην καφετέρια όπου μερικές φορές πηγαίνω για να γράψω συρρέουν μαμάδες που συνοδεύονται από παιδιά, γυναίκες που φέρνουν τα παιδιά τους για ένα παγωτό ή αναψυκτικό, που τα κρατούν καθισμένα σε ένα τραπέζι και που τους υπενθυμίζουν να σκουπίζουν τη σοκολάτα από τα χείλη και το πηγούνι τους. Καλές μαμάδες, όλες τους.
Πριν από πολύ καιρό, στο Δημοτικό, μάθαμε ότι η Μεσοποταμία ήταν η «κοιτίδα του πολιτισμού», αλλά ως πατέρας και παππούς, ξέρω τώρα ότι η πραγματική κοιτίδα του πολιτισμού είναι η κούνια ενός μωρού. Και όπως αποδεικνύεται από το δακρύβρεχτο «Θέλω τη μαμά!» της εγγονής μου, η δουλειά της μητέρας είναι η πιο απαραίτητη, αν πρόκειται να διατηρήσουμε και να ανοικοδομήσουμε αυτόν τον παλιό, ταλαιπωρημένο κόσμο. Σας χρειαζόμαστε, μαμάδες, ίσως περισσότερο απ’ όσο οι περισσότερες από εσάς συνειδητοποιείτε.
Σας ευχαριστούμε για όλα όσα κάνετε.
Του Jeff Minnick
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
