Της Venus Upadhayaya
Μετάφραση: Αλία Ζάε
ΒΑΡΑΝΑΣΙ, ΙΝΔΙΑ – Ο Σουπρίγιο Μαΐτρο είναι διπλωματούχος τραγουδιστής της Ντρουπάντ, το αρχαιότερο παραδοσιακό είδος της ινδικής μουσικής. Έχει τραγουδήσει στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο και είναι γνωστός στο ευρύ κοινό. Η μόνη εμπειρία που του λείπει στον τομέα του είναι η σαντάνα, η άσκηση στον ιερό δρόμο που οδηγεί στις αρχαίες γιογκικές παραδόσεις της Ινδίας.
Σαντάνα σημαίνει καλλιέργεια του πνεύματος για την ολοκλήρωση του εαυτού και η Ντρουπάντ -ένα είδος μουσικής που ανάγεται σε μια από τις παλαιότερες Ινδουιστικές γραφές, τη «Σάμα Βέδα» – μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο διαλογισμού.
Για Ινδούς μουσικούς σαν τον Μαΐτρο, που θέλουν να συνεχίσουν να μαθαίνουν και να εξελίσσονται ακόμα κι όταν φαίνεται να έχουν κατακτήσει πλήρως την τέχνη τους, η επιθυμία για αυτό-εκπλήρωση και πνευματική ανύψωση έρχεται φυσικά. Αυτή η επιθυμία τον έφερε άλλωστε στα Γκατ και τις όχθες του Γάγγη, στην αρχαία πόλη Κάσι – το σημερινό Βαρανάσι.
Στο Κάσι οι άνθρωποι πήγαιναν για να βρουν τη γνώση, τη φώτιση στην ινδουιστική, τη βουδιστική ή τη ζαϊνιστική θρησκεία ή απλά για να αφήσουν αυτή τη ζωή από μια ιερή πόλη. Οι ιστορίες για διαλογιστές, μουσικούς, λογίους, ακόμα και για καλλιτέχνες και αναζητητές από τη Δύση που αναζητούσαν επίσης την αυτο-εκπλήρωση, είναι άφθονες σε αυτήν τη γεμάτη παράδοξα πόλη.
Πώς αποφασίζει κάποιος να εγκαταλείψει όσα έχει πετύχει στη ζωή και την καριέρα του, να αφήσει πίσω του τις ανέσεις και να έρθει εδώ για να βρει την πνευματικότητα της κλασικής ινδικής μουσικής; Για τον Μαΐτρο είναι λογικό, μια φυσική εξέλιξη: «Αν το μάνγκο δεν είχε φλούδα, τι θα κρατούσε τη σάρκα; Κάποιοι άνθρωποι με περιορισμένη αντίληψη νομίζουν ότι το μάνγκο είναι μόνο η φλούδα του.»
Με άλλα λόγια, αυτό που μαθαίνουμε στην επιφάνεια δεν είναι ποτέ ολόκληρη η αλήθεια, η οποία πάντα κρύβεται στο βάθος.
Στο γραφικό Άσσι-Γκατ του Κάσι, ο Μαΐτρο έχει ένα εξέχοντα σύντροφο: τον Ραβισανκάρ Σούκλα, έναν ιερέα που παίζει το πακαβάι, ένα αρχαίο βαρελόσχημο τύμπανο, το οποίο – κατά τους μύθους – παιζόταν από τον Γκανέσα, τον θεό της γνώσης στην Ινδουιστική θρησκεία.
Οι πρώτοι που ακολούθησαν την παράδοση της Ντρουπάντ, σύμφωνα με τον Σούκλα, πίστευαν ότι ήταν μια μουσική φόρμα δημιουργημένη από τους θεούς. Ο Μαΐτρο προσθέτει ότι «παλιά, παιζόταν στους ναούς. Τραγουδούσαν μόνο τις Βέδες, ιδίως τη Σάμα Βέδα. Τότε, το ζητούμενο δεν ήταν η μουσική αλλά η ψαλμωδία». Εξηγεί, επίσης, ότι, παραδοσιακά, οι ψαλμοί είχαν ορισμένα μέτρα, τονισμούς και σβάρας, νότες. «Ήταν συστηματοποιημένοι. Κοιτάξτε το Σανσκριτικό μέτρο, είναι πολύ πειθαρχημένο.»
Οι Βέδες, το παλαιότερο δείγμα κλασικής σανσκριτικής λογοτεχνίας, μεταδίδονταν προφορικά, με έναν πολύ συγκεκριμένο και κωδικοποιημένο τρόπο. Σήμερα, στους μη ειδικούς οι ψαλμοί ίσως ακούγονται σαν τραγούδι.
Εκείνη την εποχή υπήρχαν μόνο τρεις νότες, τις οποίες ακολουθούσε η Σάμα Βέδα, την οποία ακολουθούσε η πραμπάντ – σύνθεση γραμμένη για τους θεούς, βασισμένη σε ιστορίες από τη μυθολογία.
Ο Μαΐτρο και ο Σούκλα κάθονται σε ένα μικρό δωμάτιο. Μόλις ο πρώτος αρχίζει να παίζει τον ηλεκτρικό ταμπουρά (ένα κουτί που προσομοιάζει στο παραδοσιακό ινδικό έγχορδο όργανο, το οποίο χρησιμοποιείται σε όλα τα είδη της παραδοσιακής ινδικής μουσικής), ο Σούκλα αρχίζει να ζυμώνει αλεύρι.
«Τοποθετούμε το ζυμάρι στο κέντρο της μικρότερης, δεξιάς πλευράς του πακαβάι, για να κάνουμε τον ήχο πιο μπάσο», εξηγεί ο Σούκλα. «Χρειάζεται μεγάλη εμπειρία –μια ολόκληρη ζωή- για να μάθει κανείς να φτιάχνει το ζυμάρι σωστά», προσθέτει ο Μαΐτρο.
Η Ινδία έχει μυστικές μουσικές παραδόσεις. Παραδείγματος χάριν, υπάρχουν ακόμα ναοί, στους οποίους η μουσική έχει ενσωματωθεί μέσα σε σμιλευμένους πέτρινους κίονες, οι οποίοι παίζουν μουσική όταν κολλιούνται. Αυτή η μουσικο-αρχιτεκτονική τεχνική δεν ασκείται πλέον.
Το πιο γνωστό μουσικό μνημείο είναι ο Ναός Σρι Βίταλα στο Χάμπι, από τον 15ο αιώνα.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η σχέση μεταξύ μουσικής και ύλης, όπως μας δείχνει και το κόλπο με το ζυμάρι ή οι μουσικοί κίονες, επισημαίνει ο Σούκλα.
Η φωνή του Μαΐτρο ενώνεται με τον ύμνο του ταμπουρά και τον βαθύ ήχο του πακαβάι και αρχίζει να ψέλνει τη ράγκα Γιαμάν, μια εσπερινή κλασική μελωδία που είναι από τις πρώτες που διδάσκονται οι νέοι μαθητές της Ντρουπάντ.
Η ράγκα, λέει ο Μαΐτρο, είναι «περίπου σαν την κλασική μελωδία», αλλά είναι και κάτι περισσότερο. «Σε μένα είναι μια οργανωμένη διαίσθηση, την οποία μου είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσω. Είναι ένα θεμελιώδες στοιχείο της ινδικής μουσικής. Όπως ένας γραμματικός κανόνας, που μας βοηθά να καταλάβουμε τη μουσική διαισθητικά.
»Υπάρχουν άπειρες ράγκες στην Ντρουπάντ. Έχουν κατηγοριοποιηθεί σε διαφορετικούς αριθμούς σε διαφορετικά παραδοσιακά κείμενα. Οι μουσικοί όμως συνεχίζουν να συνθέτουν καινούριες ράγκες.»
Μουσική παράδοση
Στην Ινδία, ιδιαίτερα στο Κάσι, υπάρχει ένα μωσαϊκό ήχων που συνοδεύουν κάθε πτυχή της καθημερινότητας: δίπλα στα κορναρίσματα, ακούγεται ένας πωλητής φλάουτων που παίζει όμορφες μελωδίες, ενώ κάθε βράδυ προστίθενται οι ήχοι των ψαλμών, των κυμβάλων, των κουδουνιών κλπ. από την εσπερινή προσευχή.
Ο Μαΐτρο παρατηρεί ότι στη συγκεκριμένη πόλη η μουσική συνείδηση είναι τονισμένη, ακόμα και ανάμεσα σε αυτούς που δεν έχουν λάβει κάποια ιδιαίτερη εκπαίδευση.
«Αυτός ο φλαουτίστας, που βλέπετε κοντά στο τεϊοποτείο, παίζει ράγκες. Τον ρώτησα πού έμαθε και μου απάντησε ότι έμαθε ακούγοντας στην πόλη. Δεν είναι συνηθισμένο να μαθαίνεις ράγκες απλά ακούγοντας κλασική ινδική μουσική. Αλλά σε αυτή την πόλη, η κλασική ινδική μουσική υπάρχει παντού, είναι μέρος της πόλης και της καθημερινής ζωής. Άνθρωποι όπως ο φλαουτίστας δεν γνωρίζουν καν πόσο υψηλό επίπεδο μουσικής συνείδησης έχουν», εξηγεί και συμπληρώνει:
«Δεν έχουν εγωισμό και περηφάνεια. Εδώ, ακόμα κι ένας βαρκάρης ξέρει τάαν (συγκεκριμένη φωνητική τεχνική που χρησιμοποιείται στις ράγκες).»
«Η Ντρουπάντ έχει παράδοση, χωρίς παράδοση τίποτα δεν γίνεται. Η μουσική είναι σαντάνα. Στη σαντάνα όσο περισσότερο καλλιεργείσαι τόσο περισσότερο το ξέρεις. Το άτομο που κάνει σαντάνα θα είναι πιο ήσυχο και θα περιβάλλεται από φως», λέει ο Σούκλα. Το Κάσι είναι μια πνευματική πόλη και καθώς το κοινό έρχεται με πίστη, αντιλαμβάνεται τα πράγματα με διαφορετικό τρόπο.
Για τον Σούκλα, οι μουσικές παραδόσεις είναι όπως το σχολείο. Αν πας σε όλες τις τάξεις, αυξάνονται οι γνώσεις και η αντίληψή σου.
«Όμως, στην κλασική ινδική μουσική δεν έχουν σημασία τα πτυχία, αλλά η παράδοση. Όσο πιο αφοσιωμένος είσαι τόσο πιο ξεκάθαρος. Έτσι γίνεται και στις υπόλοιπες κλασικές παραδοσιακές μεθόδους μάθησης, όπως η νταγιάνα (διαλογισμός) και η σανυάσα (απάρνηση). Όσο πιο αφοσιωμένος είσαι τόσο πιο πολλά κερδίζεις.»
