Η πρόταση για μείωση του χρόνου διαμονής από τα 10 στα 5 έτη για τη χορήγηση υπηκοότητας σε ενήλικες υπηκόους χωρών εκτός ΕΕ δεν συγκέντρωσε επαρκή ψήφο για να καταστεί νόμος
Με προφανή αδιαφορία του εκλογικού σώματος, ολοκληρώθηκε στις 9 Ιουνίου το διήμερο δημοψήφισμα στην Ιταλία που αφορούσε μείζονες μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων αλλαγών στο πλαίσιο πολιτογράφησης αλλοδαπών. Η πλέον συζητημένη πρόταση προέβλεπε τη μείωση των ετών νόμιμης διαμονής για τη χορήγηση της ιταλικής υπηκοότητας σε ενήλικες πολίτες χωρών εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης από τα 10 στα 5. Τελικώς, λόγω εξαιρετικά χαμηλής συμμετοχής, η πρόταση απερρίφθη, αφήνοντας το ισχύον νομικό καθεστώς αμετάβλητο.
Το δημοψήφισμα διεξήχθη υπό ιδιαίτερη πολιτική και κοινωνική φόρτιση, καθώς αφορούσε όχι μόνο ζητήματα υπηκοότητας, αλλά και ευρύτερες αλλαγές στην αγορά εργασίας και την κοινωνική πολιτική. Παρά ταύτα, η συμμετοχή βρέθηκε σαφώς κάτω από το νομικά απαιτούμενο όριο που θα καθιστούσε δεσμευτικό το αποτέλεσμα, γεγονός που σημαίνει ότι καμία από τις προτάσεις των σχετικών δημοψηφισμάτων δεν υιοθετήθηκε.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το κρίσιμο ερώτημα για την υπηκοότητα, το οποίο είχε ξεχωρίσει ως επίκεντρο συζήτησης τις προηγούμενες εβδομάδες, δεν κατάφερε να κινητοποιήσει τον απαραίτητο αριθμό εκλογέων. Η προωθούμενη αλλαγή θα επέτρεπε σε περισσότερους μετανάστες που ζουν νόμιμα και εργάζονται στην Ιταλία να αποκτήσουν ταχύτερα πρόσβαση στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πολίτη, γεγονός που είχε διχάσει το πολιτικό φάσμα.
Οι υποστηρικτές – ανάμεσά τους οργανώσεις δικαιωμάτων και κόμματα του προοδευτικού χώρου – τόνιζαν ότι το μέτρο θα προωθούσε την κοινωνική ένταξη και θα προσέφερε κίνητρο συμμετοχής και συνεισφοράς στην ιταλική κοινωνία. Σύμφωνα με ανακοινώσεις, έκαναν λόγο για «ιστορική ευκαιρία αντιμετώπισης του δημογραφικού και εργασιακού ελλείμματος». Αντιθέτως, κόμματα και φορείς του συντηρητικού τόξου εξέφρασαν έντονες αντιρρήσεις, υποστηρίζοντας ότι η χαλάρωση των κριτηρίων πολιτογράφησης συνιστά κίνδυνο για την κοινωνική συνοχή και την εθνική ταυτότητα.
«Η χαμηλή συμμετοχή δείχνει πως το ιταλικό εκλογικό σώμα δεν θεωρεί αυτές τις αλλαγές άμεση προτεραιότητα», δήλωσε χαρακτηριστικά εκπρόσωπος του συντηρητικού κέντρου. Από την άλλη πλευρά, εκπρόσωποι των υποστηρικτών έκαναν λόγο για «χαμένη ευκαιρία μεταρρύθμισης» και επέρριψαν ευθύνες στις περιορισμένες εκστρατείες ενημέρωσης.
Το ζήτημα της πολιτογράφησης πολιτών τρίτων χωρών παραμένει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα στη σύγχρονη ιταλική πολιτική σκηνή, σε μια περίοδο όπου η Ιταλία βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρές δημογραφικές προκλήσεις και συνεχιζόμενες μεταναστευτικές πιέσεις. Η απουσία ικανοποιητικής λαϊκής συμμετοχής δεν επιτρέπει, προς ώρας, τη χαλάρωση του ήδη αυστηρού πλαισίου για την απόκτηση υπηκοότητας.
Αναλυτές υπογραμμίζουν πως η έκβαση του δημοψηφίσματος αντικατοπτρίζει μία ευρύτερη κοινωνική τάση είτε απάθειας, είτε διστακτικότητας μπροστά σε βαθιές μεταρρυθμιστικές τομές για θέματα εθνικής ταυτότητας και κοινωνικής ενσωμάτωσης. Εκτιμάται επίσης ότι το αποτέλεσμα ενδέχεται να ενισχύσει τις θέσεις της κυβέρνησης στο να διατηρήσει μία επιφυλακτική στάση απέναντι σε μελλοντικές προσπάθειες τροποποίησης των μεταναστευτικών και ιθαγενειακών νομοθεσιών.
Εν κατακλείδι, το αποτυχημένο δημοψήφισμα επιβεβαιώνει ότι τα ζητήματα υπηκοότητας και μεταναστευτικής πολιτικής παραμένουν βαθιά διχαστικά στην ιταλική κοινωνία, και πως η όποια μεταρρύθμιση προϋποθέτει ευρύτερη κοινωνική συναίνεση και κινητοποίηση. Για τους υποστηρικτές του εκσυγχρονισμού, πρόκειται για μια καθυστέρηση, ενώ για τους αντιπάλους για μια επικύρωση της ανάγκης σταθερότητας στο θέμα της εθνικής ταυτότητας. Δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Ιταλία, η συζήτηση για την υπηκοότητα αναμένεται να παραμείνει στην κορυφή της πολιτικής ατζέντας τους επόμενους μήνες.
