Οι αντιδράσεις για την υποστήριξη της βρετανικής κυβέρνησης στην προβολή της σειράς του Netflix «Adolescence» στα σχολεία εντείνονται, με περισσότερους από 1.800 πολίτες – μεταξύ των οποίων πολλοί ειδικοί και γονείς – να υπογράφουν επιστολή με την οποία καλούν την κυβέρνηση να μην χρησιμοποιήσει τη σειρά ως εκπαιδευτικό εργαλείο.
Μετά τις θετικές κριτικές και τις εκκλήσεις στο Κοινοβούλιο για καθολική προβολή της σειράς στους εφήβους, το Netflix ανακοίνωσε ότι θα τη διαθέσει δωρεάν σε όλα τα γυμνάσια και λύκεια.
Η σειρά, που έχει ήδη ξεπεράσει τα 125 εκατομμύρια προβολές, αφηγείται την ιστορία του 13χρονου Τζέημι, ο οποίος μαχαιρώνει μέχρι θανάτου μία συμμαθήτριά του, έχοντας φαινομενικά ριζοσπαστικοποιηθεί μέσω διαδικτυακής επαφής με τη λεγόμενη «ανδρόσφαιρα» και την κουλτούρα των «ακούσιων αγάμων». Στο σενάριο γίνεται αναφορά και στον influencer Άντριου Τέητ.
Η ερευνήτρια διδακτορικού και ιδρύτρια της φιλανθρωπικής οργάνωσης VictimFocus, Τζέιμι Σράιβ, συνυπέγραψε την επιστολή μαζί με την ψυχολόγο Δρ Τζέσικα Τέιλορ, εκφράζοντας έκπληξη για την ταχύτητα με την οποία εγκρίθηκε η χρήση της σειράς –με σήμανση «15+»– ως διδακτικού υλικού.
Η Σράιβ δήλωσε στην Epoch Times: «Υπάρχει ειρωνεία και υποκρισία εδώ. Στη σειρά βλέπουμε τους καθηγητές να προβάλλουν απλώς ταινίες αντί να διδάσκουν, μέσα σε ένα παθητικό περιβάλλον που ονομάζεται μάθηση. Και τώρα προτείνεται ακριβώς το ίδιο: να δείχνουμε μια ταινία, υποτίθεται για εκπαιδευτικούς σκοπούς.»
Αναρωτήθηκε κατά πόσο το σχολικό περιβάλλον είναι κατάλληλο για την προβολή μιας τέτοιας σειράς σε ευαίσθητους εφήβους, τονίζοντας πως πολλοί εκπαιδευτικοί δεν έχουν την κατάλληλη κατάρτιση για να παρέχουν την απαραίτητη υποστήριξη.
«Υπάρχει κίνδυνος να προκληθεί περαιτέρω σύγχυση ή ακόμη και να ενισχυθεί ο ριζοσπαστισμός σε παιδιά που θα ταυτιστούν με τον πρωταγωνιστή – ιδιαίτερα επειδή παρουσιάζεται συχνά με συμπάθεια. Η Κέητι, το θύμα, δεν έχει φωνή στη σειρά. Το μόνο που υπονοείται είναι ότι εκφόβιζε τον Τζέημι.»
«Δεν πρόκειται για ψυχοεκπαιδευτικό υλικό. Δεν δημιουργήθηκε για αυτόν τον σκοπό. Είναι ένα σημαντικό και εξαιρετικό δράμα, που αξίζει να παρακολουθήσουν οι γονείς, αλλά σίγουρα δεν είναι κάτι που θα έπρεπε να δείξουμε μαζικά στα παιδιά.»
Ορισμένοι σχολιαστές εξέφρασαν αμφιβολίες για τη μεταχείριση της σειράς ως ντοκιμαντέρ, επισημαίνοντας ότι δεν βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Ειδικοί τόνισαν ότι δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις μαζικής ριζοσπαστικοποίησης αγοριών από την κουλτούρα των «ακούσιων αγάμων», και ότι η αντιμετώπιση της σειράς ως κοινωνικό σχόλιο ενέχει τον κίνδυνο πρόκλησης ηθικού πανικού και δαιμονοποίησης της ανδρικής ταυτότητας ως «τοξικής».
Η Σράιβ διευκρινίζει ότι η ίδια δεν θα χαρακτήριζε το φαινόμενο «ηθικό πανικό», καθώς υπάρχουν επαρκή στοιχεία που δείχνουν ότι νέοι άνδρες ριζοσπαστικοποιούνται διαδικτυακά μέσα από μισογυνιστικό περιεχόμενο. Ωστόσο, επεσήμανε ότι ο πραγματικός κίνδυνος δεν προέρχεται τόσο από τα άτομα επιρροής (influencer), όσο από τη διάδοση ακραίας και βίαιης πορνογραφίας.
«Αν δούμε την ιστοσελίδα Pornhub, πάνω από το 90% των βίντεο περιλαμβάνουν κάποιας μορφής βία κατά των γυναικών. Γνωρίζουμε επίσης ότι πάνω από το 50% των χρηστών είναι παιδιά και ότι πάνω από το 50% των δεκάχρονων έχουν παρακολουθήσει πορνογραφία», δήλωσε επικαλούμενη έρευνα του 2016 που χρηματοδοτήθηκε από την NSPCC.
Πρόσθεσε ότι, παρότι αναγνωρίζεται η αύξηση επιθέσεων με μαχαίρι μεταξύ ανηλίκων, οι μελέτες δείχνουν ότι οι «σοκαριστικές τακτικές» έχουν περιορισμένη επίδραση σε θέματα πολιτισμικής αλλαγής, ενώ σκληρές εικόνες μπορούν να τραυματίσουν πιο ευαίσθητα παιδιά ή θύματα κακοποίησης.
«Θυμάμαι όταν ήμουν στο σχολείο, μας έδειχναν ταινίες για τους κινδύνους της διαδικτυακής παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης. Ήταν βάσιμες ανησυχίες, λόγω των εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων και της αποπλάνησης, αλλά κάποιες ταινίες ήταν τρομακτικές και φαίνεται πως επανατραυμάτιζαν παιδιά που είχαν ήδη κακοποιηθεί.»
Κανονικοποιώντας το σπάνιο
Η Μόλλυ Κίνγκσλεϋ, από την οργάνωση «Us For Them», χαρακτήρισε «σκανδαλώδη» την κυβερνητική πρόταση για προβολή της σειράς στα σχολεία: «Δεν καταλαβαίνω τι προσπαθούμε να πετύχουμε δείχνοντάς το στα παιδιά στο σχολείο. Θέλουμε να τα μορφώσουμε, να τα τρομάξουμε ή να τα ντροπιάσουμε;»
«Μεταθέτουμε την ευθύνη για αυτές τις φρικαλεότητες – σε αυτή την περίπτωση φανταστικές, ας μην το ξεχνάμε – στα παιδιά, τη στιγμή που οι ενήλικες όφειλαν να τα προστατεύουν. Επίσης, υπάρχει ο κίνδυνος να κανονικοποιηθεί κάτι σπάνιο, δίνοντας την εντύπωση ότι τέτοια περιστατικά συμβαίνουν σε όλα τα σχολεία, ενώ στην πραγματικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο για τα περισσότερα παιδιά.»
Η άποψή της ενισχύεται από τα δεδομένα του προγράμματος «Prevent», του κύριου κρατικού μηχανισμού κατά της ριζοσπαστικοποίησης νεαρών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Σύμφωνα με τα στοιχεία, στα 2023–24 καταγράφηκαν μόλις εννέα παραπομπές για πιθανή ριζοσπαστικοποίηση από ιδεολογία «ακούσιων αγάμων» – μόλις το 2% των περιστατικών που αντιμετώπισε το «Channel», ο παρεμβατικός βραχίονας του προγράμματος.
Η Κίνγκσλεϋ συμφώνησε με τη Σράιβ ότι η χρήση του διαδικτύου και ο εθισμός στις οθόνες είναι υπαρκτά και σύνθετα προβλήματα, τα οποία απαιτούν μια πιο «ολιστική» προσέγγιση, αντί να προβάλλεται στα παιδιά η πιο ακραία έκφραση του φαινομένου μέσω μιας σειράς με βαθμολογία «15+» που αναφέρεται σε μία δολοφονία.
«Για πολλούς από εμάς, το πιο σοκαριστικό στοιχείο του ‘Adolescence’, και ίσως το πιο ρεαλιστικό, ήταν η εικόνα αυτής της ‘γενιάς ζόμπι’ που δημιούργησαν τα έξυπνα κινητά. Παιδιά που περπατούν στους διαδρόμους του σχολείου με το κεφάλι σκυμμένο στις οθόνες, χωρίς να κοιτάζουν γύρω τους – μια ολόκληρη υποκουλτούρα τεχνολογίας», είπε.
Το Family Education Trust (FET), οργανισμός που προωθεί τις οικογενειακές αξίες και την κοινωνική υπευθυνότητα, επίσης εξέφρασε αντίθεση στην προβολή της σειράς στα σχολεία. Τόνισε ότι η σειρά έχει εσφαλμένα χαρακτηριστεί ως ντοκιμαντέρ από τον πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ και άλλους αξιωματούχους.
«Παρότι το ‘Adolescence’ είναι μια δυνατή δραματική σειρά με εξαιρετικές ερμηνείες, μας προβληματίζει η σπασμωδική αντίδραση που ακολούθησε, οδηγώντας τον πρωθυπουργό να δηλώσει ότι επιθυμεί όλα τα παιδιά άνω των 11 ετών να την παρακολουθήσουν», ανέφερε ο οργανισμός.
«Η χρήση του όρου ‘ακούσιοι άγαμοι’ για παιδιά κάτω των 16 ετών προϋποθέτει ότι είναι φυσιολογικό για 13χρονα να έχουν σεξουαλικές σχέσεις. Δεν γίνεται καμία αναφορά στο όριο συναίνεσης ή στο γεγονός ότι είναι παράνομο για παιδιά να κάνουν σεξ, καθώς δεν μπορούν να συναινέσουν.»
Το FET υπενθύμισε ότι κάθε παιδί αναπτύσσεται με διαφορετικό ρυθμό και ότι πολλά 13χρονα δεν έχουν καν μπει στην εφηβεία. «Τα περισσότερα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν έχουν σεξουαλική δραστηριότητα, και πολλά δεν έχουν καν νιώσει έλξη. Το να τα χαρακτηρίζουμε ‘ακούσια άγαμα’ επειδή δεν έχουν κάνει σεξ, κινδυνεύει να τα ανησυχήσει, κάνοντάς τα να πιστεύουν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα.»
«Δαιμονοποίηση» των λευκών αγοριών της εργατικής τάξης
Το Ίδρυμα για την Παιδεία και την Εκπαίδευση (Foundation for Education and Training-FET) εξέφρασε ιδιαίτερη ανησυχία για την ενδεχόμενη «δαιμονοποίηση» του λευκού, άνδρα της εργατικής τάξης.
«Η σειρά παρουσιάζει τα λευκά αγόρια της εργατικής τάξης σαν να είναι όλα εν δυνάμει βιαστές και δολοφόνοι, ιδίως αν περνούν πολύ χρόνο στο διαδίκτυο. Αυτό δεν βασίζεται σε αποδείξεις.»
Παρότι πράγματι υπάρχει πρόβλημα επιθέσεων με μαχαίρι στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα θύματα και οι δράστες αυτών των εγκλημάτων είναι σε δυσανάλογο βαθμό νεαροί μαύροι άνδρες σε αστικές περιοχές. Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (Office for National Statistics-ONS), το ένα τρίτο των επιθέσεων με μαχαίρι λαμβάνει χώρα στο Λονδίνο και συνδέεται με δραστηριότητες συμμοριών».
Το FET ανέφερε επίσης ότι τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως η απουσία πατέρα σχετίζεται έντονα με τα ποσοστά εγκληματικότητας στους νέους άνδρες, και αυτό είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στη μαύρη κοινότητα.
«Οι δημιουργοί επέλεξαν να παρουσιάσουν ένα λευκό αγόρι από σταθερή οικογένεια με παντρεμένους γονείς, ενώ στην πραγματικότητα το 76% των νεαρών ανδρών στις φυλακές της Αγγλίας και της Ουαλίας δεν είχαν πατέρα παρόντα στη ζωή τους, και πάνω από το ένα τρίτο των νεαρών κρατουμένων είναι μαύροι. Θα έπρεπε να μπορούμε να συζητήσουμε αυτά τα ζητήματα χωρίς να κατηγορούμαστε για ρατσισμό».
Ο πρωθυπουργός, υποστηρίζοντας την πρόταση για προβολή της σειράς στα σχολεία, δήλωσε ότι την παρακολούθησε μαζί με τον 16χρονο γιο και την 14χρονη κόρη του, χαρακτηρίζοντάς την ως μία «πολύ καλή δραματική σειρά». «Η βία που διαπράττεται από νεαρούς, επηρεασμένους από αυτά που βλέπουν στο διαδίκτυο, είναι πραγματικό πρόβλημα. Είναι αποτρόπαιο και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε», υπογράμμισε.
Ο Κιρ Στάρμερ σημείωσε πάντως ότι δεν υπάρχει «μαγική λύση» ούτε κάποιο «πολιτικό εργαλείο» που να μπορεί να δώσει απάντηση στα σύνθετα προβλήματα που εξερευνά η σειρά, η οποία είχε περισσότερες από 66 εκατομμύρια προβολές τις δύο πρώτες εβδομάδες, με την κυκλοφορία της να συμπίπτει με την έναρξη ισχύος του Νόμου για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο.
Οι συγγραφείς και συνδημιουργοί της σειράς, Τζακ Θορν και Στήβεν Γκράχαμ, ανέφεραν ότι το έργο δεν βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και δεν αποσκοπεί στον σχολιασμό φυλετικών ζητημάτων, αλλά στην ανάδειξη του μισογυνισμού και της βίας των ανδρών κατά κοριτσιών και γυναικών.
Ο Γκράχαμ, που υποδύεται τον πατέρα του Τζέημι στη σειρά, δήλωσε στο BBC Radio Times ότι η έμπνευση για την ιστορία προήλθε εν μέρει από τη δολοφονία της 12χρονης Άβα Γουάιτ από έναν 14χρονο στο Λίβερπουλ και της 14χρονης Ελιάν Αντάμ από τον 17χρονο Χασσάν Σεντάμου σε στάση λεωφορείου στο Λονδίνο. Αναφέρθηκε επίσης στη δολοφονία της Μπριάννα Γκρέυ, έφηβης που είχε δηλώσει ότι ήταν διεμφυλική, από τους 17χρονους Σκάρλετ Τζένκινσον και Έντι Ράτκλιφ, οι οποίοι, σύμφωνα με πληροφορίες, είχαν καταναλώσει μεγάλο όγκο βίαιου διαδικτυακού περιεχομένου.
Η αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος, Κέμι Μπάντενοχ, δήλωσε στο BBC ότι δεν έχει παρακολουθήσει τη σειρά και «μάλλον δεν θα το κάνει τώρα», προσθέτοντας: «Όπως δεν χρειάζεται να δω τη σειρά ‘Casualty’ για να καταλάβω τι συμβαίνει στο NHS, έτσι δεν χρειάζεται να δω μια συγκεκριμένη σειρά στο Netflix για να καταλάβω τι συμβαίνει. Είναι μυθοπλασία, δεν είναι ντοκιμαντέρ.»
Χρηματοδοτικές συνδέσεις με την κυβέρνηση
Η οργάνωση IntoFilm διευκολύνει την προβολή της σειράς σε σχολεία, ενώ η Tender παράγει εκπαιδευτικά φυλλάδια που τη συνοδεύουν. Και οι δύο οργανισμοί χρηματοδοτούνται εν μέρει από την κυβέρνηση, μέσω του υπουργείου Πολιτισμού, Μέσων και Αθλητισμού, το οποίο επίσης επιχορηγεί την εταιρεία Warp Films, παραγωγό της σειράς «Adolescence».
Η IntoFilm υποστηρίζεται από το Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου και στο παρελθόν είχε προωθήσει δωρεάν ΛΟΑΤ περιεχόμενο για τα σχολεία, περιλαμβανομένου του ντοκιμαντέρ «1 Year», που παρουσιάζει τη φυλομετάβαση ενός κοριτσιού μέσω ιατρικών παρεμβάσεων.
Η υπουργός Εσωτερικών, Υβέτ Κούπερ, ανακοίνωσε μία έρευνα για τον μισογυνισμό βασισμένη σε μοντέλα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας έναν μήνα μετά τη νίκη των Εργατικών στις εκλογές, με την κυβέρνηση να επαναλαμβάνει τη δέσμευσή της για την εφαρμογή και ενίσχυση του «Νόμου για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο», που είχε ψηφιστεί επί των Συντηρητικών.
Η κυβέρνηση δεν έχει ακόμη ανακοινώσει αν θα εφαρμόσει την αναθεώρηση του προγράμματος σεξουαλικής και συναινετικής εκπαίδευσης στα σχολεία, όπως είχε σχεδιαστεί από την προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση. Η υπουργός Παιδείας, Μπρίτζετ Φίλλιπσον, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι σκοπεύει να εισαγάγει μαθήματα που θα εστιάζουν στην επιρροή του διαδικτυακού μισογυνισμού, της πορνογραφίας και στην εκπαίδευση για τη συναίνεση, αν και οι λεπτομέρειες του προγράμματος δεν έχουν ακόμη παρουσιαστεί.
Ωστόσο, το FET είναι μεταξύ των οργανισμών που εκφράζουν επιφυλάξεις για τη διδασκαλία στα παιδιά ότι η «αρρενωπότητα» είναι εν δυνάμει «τοξική», ενώ η έννοια της «ενδυνάμωσης» των κοριτσιών και γυναικών προωθείται χωρίς αντίστοιχη κριτική. Αναφερόμενο στην έκθεσή του για το 2024, σύμφωνα με την οποία 3 στα 10 σχολεία διδάσκουν ότι η ανδρική φύση αποτελεί πρόβλημα, το FET υπογράμμισε: «Το να διδάσκουμε στα αγόρια ότι είναι ‘τοξικά’ απλώς και μόνο επειδή είναι αγόρια, το μόνο που θα καταφέρει είναι να τα στρέψει ακόμη περισσότερο προς άτομα επιρροής που μισούν τις γυναίκες, όπως ο Άντριου Τέητ.
«Για εκείνους που συμμετέχουν — έστω και επιφανειακά — σε εκφοβισμό, μισογυνισμό και βία, η παρακολούθηση του ‘Adolescence’ θα μπορούσε να ενισχύσει τις [μισογυνικές] τάσεις, ενώ άλλοι μαθητές μπορεί να αναζητήσουν ακριβώς το περιεχόμενο κατά του οποίου η σειρά εφιστά την προσοχή.»
Της Rachel Roberts
