Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δήλωσαν στις 17 Σεπτεμβρίου ότι το Ιράν δεν έχει προβεί στις απαιτούμενες ενέργειες ώστε να αποτρέψει την ενεργοποίηση κυρώσεων από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών για το πυρηνικό του πρόγραμμα, οι οποίες αναμένεται να τεθούν σε ισχύ τον επόμενο μήνα.
Οι υπουργοί Εξωτερικών της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου –η λεγόμενη ομάδα E3– μαζί με τον ύπατο εκπρόσωπο Εξωτερικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κάγια Καλλας, είχαν τηλεφωνική επικοινωνία την Τετάρτη με τον Ιρανό Υπουργό Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί.
Μετά τη συνομιλία, το γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών ανάρτησε στην πλατφόρμα X (Twitter) ότι «οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες τόνισαν πως το Ιράν δεν έχει ακόμη λάβει τις εύλογες και σαφείς ενέργειες που απαιτούνται για την επέκταση του ψηφίσματος 2231».
Το υπουργείο συνέχισε: «Το Ιράν πρέπει να επανεκκινήσει τις διαπραγματεύσεις, να επιτρέψει επιθεωρήσεις σε ευαίσθητες εγκαταστάσεις και να διαχειριστεί τα αποθέματα ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού».
Οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες επανέλαβαν την ανάγκη να επιβληθούν εκ νέου κυρώσεις εάν δεν υπάρξουν συγκεκριμένες ενέργειες από την Τεχεράνη τις επόμενες ημέρες.
Το ψήφισμα 2231 εγκρίθηκε ομόφωνα από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τον Ιούλιο του 2015, προκειμένου να υποστηρίξει τη Συμφωνία για το Πλήρες Κοινό Σχέδιο Δράσης (JCPOA) με το Ιράν.
Το ψήφισμα αυτό προβλέπει τη λεγόμενη διαδικασία «snapback» – δηλαδή την αυτόματη επαναφορά των πλήρων κυρώσεων του ΟΗΕ εναντίον της Τεχεράνης, σε περίπτωση μη πλήρους συμμόρφωσης του Ιράν με τους όρους της συμφωνίας.
Η επαναφορά των κυρώσεων αναμένεται να εφαρμοστεί εντός λίγων εβδομάδων, εκτός αν το Συμβούλιο Ασφαλείας αποφασίσει διαφορετικά. Η Ρωσία και η Κίνα, αν και μόνιμα μέλη του Συμβουλίου, δεν διαθέτουν δικαίωμα βέτο στη συγκεκριμένη διαδικασία.
Σε ξεχωριστή του δήλωση, ο Κάλlας ανέφερε: «Το παράθυρο για την εξεύρεση διπλωματικής λύσης κλείνει με μεγάλη ταχύτητα. Βρισκόμαστε μερικές εβδομάδες πριν από την επαναφορά των διεθνών κυρώσεων».
Ο ίδιος επεσήμανε: «Το Ιράν οφείλει να λάβει αξιόπιστα μέτρα για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γερμανίας.
Αυτό σημαίνει πλήρη συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας και άμεση αποδοχή επιθεωρήσεων σε όλες τις πυρηνικές εγκαταστάσεις, χωρίς καθυστερήσεις».
Αν επανέλθουν οι κυρώσεις του ΟΗΕ, τα περιουσιακά στοιχεία του Ιράν στο εξωτερικό θα παγώσουν, θα επιβληθεί εμπάργκο σε εξοπλιστικές συμφωνίες με την Τεχεράνη και θα ληφθούν πρόσθετα μέτρα για την παρεμπόδιση της ανάπτυξης του ιρανικού πυραυλικού προγράμματος.
Σε δήλωσή του λίγες ώρες αργότερα, ο Μπαρατσί υποστήριξε ότι «η επαναφορά των κυρώσεων του ΟΗΕ στερείται νομικής ή λογικής βάσης».
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ είχε αποσύρει μονομερώς τη χώρα του από το JCPOA το 2018, δηλώνοντας πως «η Αμερική δεν θα γίνει όμηρος πυρηνικού εκβιασμού». Ο Τραμπ πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στο Ηνωμένο Βασίλειο και αναμένεται να συζητήσει, μεταξύ άλλων, το ζήτημα του Ιράν με τον Βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ στις 18 Σεπτεμβρίου.
Στις 26 Αυγούστου, ο εκπρόσωπος του ιρανικού Υπουργείου Εξωτερικών Ισμαήλ Μπεγκιαΐ δήλωσε πως αντιπροσωπεία από την Τεχεράνη προειδοποίησε τους διαπραγματευτές της E3 ότι «στην περίπτωση ενεργοποίησης της διαδικασίας snapback θα υπάρξουν συνέπειες».
Ο Μπεγκιαΐ τόνισε: «Η Τεχεράνη επεσήμανε στην Ε3 πως δεν έχει το δικαίωμα να ενεργοποιήσει τον μηχανισμό snapback». Ωστόσο, δεν έδωσε περισσότερες λεπτομέρειες για τις πιθανές συνέπειες.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της Ε3 και της ιρανικής αντιπροσωπείας πραγματοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, ενώ ακολούθησαν περαιτέρω συνομιλίες στη Γενεύη τον προηγούμενο μήνα.
Στις 28 Αυγούστου, η E3 απέστειλε επιστολή προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, στην οποία, βάσει αποδεικτικών στοιχείων, ανέφεραν πως «το Ιράν παραβιάζει σοβαρά τις δεσμεύσεις του στο πλαίσιο του JCPOA και ότι ενεργοποιούν τη διαδικασία επαναφοράς κυρώσεων».
Τον περασμένο μήνα, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, απέρριψε κάθε ενδεχόμενο απευθείας συνομιλιών με τις ΗΠΑ για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας, χαρακτηρίζοντας την κατάσταση «ανεπίλυτη».
Η Τεχεράνη διέκοψε τις διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτον μετά τη ρίψη βομβών bunker-buster βάρους 13.600 κιλών από αμερικανικά βομβαρδιστικά B-2 Spirit κατά του υπόγειου πυρηνικού εργοστασίου του Φερντόου, τη νύχτα της 21ης προς 22 Ιουνίου.
Το Ιράν –που διαθέτει μερικά από τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο– επιμένει διαχρονικά ότι επιδιώκει μόνο την ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς σκοπούς και ότι δεν κατασκευάζει όπλα.
Όπως σημειώνεται στην ιστοσελίδα του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του Ιράν, ο Χαμενεΐ είχε δηλώσει: «Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν θεωρεί τη χρήση πυρηνικών και χημικών όπλων ως θανάσιμο και ανεπίτρεπτο αμάρτημα. Εμείς πρώτοι υψώσαμε το σύνθημα μιας Μέσης Ανατολής χωρίς πυρηνικά όπλα και παραμένουμε δεσμευμένοι σε αυτό».
Στις 12 Ιουνίου, το διοικητικό συμβούλιο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, αποτελούμενο από 35 κράτη, ενέκρινε απόφαση που χαρακτηρίζει το Ιράν ως μη συμμορφούμενο και σε παραβίαση των υποχρεώσεών του για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων.
Μετά την ψήφιση της απόφασης, το Ισραήλ ξεκίνησε αεροπορικούς βομβαρδισμούς σε πυρηνικές εγκαταστάσεις και άλλους στόχους εντός Ιράν, που διήρκεσαν δώδεκα ημέρες.
Το Ιράν και οι Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρούσαν να διαπραγματευτούν νέα συμφωνία ώστε να αντικαταστήσει το JCPOA, με τον έκτο γύρο συνομιλιών προγραμματισμένο για τις 15 Ιουνίου στη Μασκάτ, πρωτεύουσα του Ομάν.
Οι συνομιλίες ακυρώθηκαν μετά τα ισραηλινά πλήγματα. Ο γενικός διευθυντής της ΙΑΕΑ Ραφαέλ Γκρόσι δήλωσε στην παρουσιάστρια του Sky News, Γιάλντα Χακίμ, στις 18 Ιουνίου: «Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε κάποια συστηματική προσπάθεια του Ιράν για την κατασκευή πυρηνικού όπλου».
Το Ιράν απάντησε με επιθέσεις πυραύλων και drones εναντίον του Ισραήλ. Στις 24 Ιουνίου, λίγες ώρες αφότου η Τεχεράνη εξαπέλυσε επίθεση με πυραύλους κατά αμερικανικής βάσης στο Κατάρ ως αντίποινα για τον αμερικανικό βομβαρδισμό στις εγκαταστάσεις του Φερντόου, της Νατάνζ και του Ισφαχάν, επιτεύχθηκε εκεχειρία.
Ο Αραγτσί επιβεβαίωσε σε συνέντευξή του στο Fox News στις 21 Ιουλίου ότι αμερικανικά αεροπορικά πλήγματα κατέστρεψαν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Τεχεράνης, υπογραμμίζοντας ωστόσο πως το Ιράν θα συνεχίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου.
