Ο Ηρακλής είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς ήρωες της ελληνικής μυθολογίας. Η υπερφυσική του δύναμη και το απαράμιλλο θάρρος του συνεχίζουν να εμπνέουν ολόκληρο τον λεγόμενο δυτικό κόσμο. Στη σειρά «Αντλώντας σοφία από τους άθλους του Ηρακλή», θα μελετήσουμε τους 12 άθλους του ημίθεου ήρωα, αναζητώντας τα διδάγματα εκείνα που μπορούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε με επιτυχία τις εσωτερικές μας προκλήσεις. Το παρόν άρθρο εξετάζει τον δεύτερο άθλο, στον οποίο ο ήρωας εξουδετέρωσε τη Λερναία Ύδρα.
Ο 2ος άθλος του Ηρακλή
Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, ο βασιλιάς Ευρυσθέας διατάζει τον Ηρακλή να καταστρέψει το εννιακέφαλο φιδίσιο τέρας Ύδρα ως δεύτερο άθλο του. Η Ύδρα ζούσε σε έναν βάλτο, αλλά γλιστρούσε στις αγροτικές εκτάσεις, σκότωνε τα ζώα και δημιουργούσε προβλήματα στη διαβίωση των ανθρώπων. Η απαίσια δυσοσμία και το δηλητηριώδες αίμα της Ύδρας δηλητηρίαζαν το νερό γύρω από τις αγροτικές εκτάσεις. Τώρα, ο Ηρακλής έπρεπε να νικήσει τη Λερναία Ύδρα.
Ο Ηρακλής ξεκινά, μαζί με τον ανιψιό του Ιόλαο, να βρει το θηρίο. Ανακαλύπτουν την Ύδρα στη φωλιά της κοντά σε μια πηγή. Ο Ηρακλής τής ρίχνει αναμμένα κάρβουνα για να την κάνει να βγει έξω. Όταν το τέρας βγαίνει, ο Ηρακλής την αρπάζει και αρχίζει να της κόβει τα κεφάλια. Ωστόσο, κάθε φορά που κόβει ένα κεφάλι, στη θέση του φυτρώνουν άλλα δύο. Και σαν να μην έφτανε αυτό, η Ήρα στέλνει ένα γιγάντιο καβούρι να δαγκώσει τα πόδια και τους αστραγάλους του Ηρακλή.
Ο Ηρακλής συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να νικήσει και τα δύο τέρατα μόνος του και καλεί τον Ιόλαο. Ενώ ο Ηρακλής σκοτώνει το γιγάντιο καβούρι, ο Ιόλαος βάζει φωτιά στο γύρω δάσος. Στη συνέχεια, ο Ιόλαος με ένα φλεγόμενο δαδί από το δάσος καυτηριάζει τις πληγές που χαίνουν κάθε φορά που ο Ηρακλής κόβει ένα κεφάλι, εξασφαλίζοντας έτσι ότι δεν θα βγουν άλλα κεφάλια.
Όταν ο Ηρακλής αφαιρεί το τελευταίο κεφάλι, το θάβει και τοποθετεί πάνω του μια βαριά πέτρα για να μην μπορεί να αναγεννηθεί. Πριν επιστρέψει στον βασιλιά, ο Ηρακλής βουτά τις άκρες των βελών του στο δηλητηριώδες αίμα του σκοτωμένου τέρατος.
Αν και ο Ηρακλής και ο Ιόλαος σκοτώνουν την Ύδρα, ο βασιλιάς Ευρυσθέας δεν είναι ικανοποιημένος γιατί ο Ηρακλής δεν τα κατάφερε μόνος του. Εξαιτίας της βοήθειας του Ιόλαου, ο βασιλιάς Ευρυσθέας δεν υπολογίζει αυτή την ηρωική πράξη ως ολοκληρωμένο άθλο.
Το παραπάνω χαρακτικό του Μισέλ Ντορινύ είναι εμπνευσμένο από αυτόν τον μύθο. Ο Ηρακλής και ο Ιόλαος βρίσκονται στην αριστερή πλευρά της σύνθεσης. Ο Ηρακλής φοράει το προστατευτικό δέρμα του λιονταριού της Νεμέας και κουνάει το ρόπαλό του στο κεφάλι της Ύδρας, η οποία δαγκώνει τη γάμπα του. Ο Ιόλαος κατευθύνει τον πυρσό του προς τα κάτω, προς ένα από τα κεφάλια της Ύδρας. Εδώ απεικονίζονται μόνο έξι κεφάλια της Ύδρας και το ένα, ακριβώς κάτω από το χέρι του Ιόλαου, έχει ήδη αποκοπεί.
Ανυπόκριτη υπομονή και αρμονία
Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι αυτή η ιστορία της Ύδρας, αντί να περιγράφει ένα πραγματικό πλάσμα που μοιάζει με φίδι, στην πραγματικότητα περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες αντιμετώπισαν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα. Οι μελετητές εικάζουν ότι τα κεφάλια της Ύδρας μπορεί να συμβόλιζαν πηγές που πλημμύριζαν καλλιεργήσιμες εκτάσεις και δημιουργούσαν έλη. Για τη μυρωδιά της Ύδρας πιστεύεται ότι συσχετίζεται με το θείο στο έδαφος.
Με αυτή την έννοια, η αφαίρεση των κεφαλών της Ύδρας σχετίζεται με την αποκοπή των υδάτινων σωμάτων ώστε να σταματήσουν να πλημμυρίζουν. Η χρήση της φωτιάς για να καεί ένα δάσος θεωρείται ότι σχετίζεται με την ανακατεύθυνση των υδάτων. Το νερό, ένα από τα τέσσερα στοιχεία (νερό, φωτιά, αέρας και γη) που απαρτίζουν τον κόσμο στην αρχαία ελληνική σκέψη, εξισορροπούνταν από το αντίστοιχό του, τη φωτιά, και μόνο όταν αυτά τα στοιχεία βρίσκονταν σε ισορροπία, ο κόσμος αλλά και το ανθρώπινο σώμα βρίσκονταν σε αρμονία.
Τι θα μπορούσε όμως να σημαίνει αυτή η ιστορία για εμάς, σήμερα; Ίσως έχουμε να διεκπεραιώσουμε ένα έργο που υπερβαίνει τις δυνάμεις μας. Μήπως ο μύθος του άθλου υποδηλώνει ότι, παρά το πόσο δυνατοί και ικανοί μπορεί να νομίζουμε ότι είμαστε, υπάρχουν ακόμα στιγμές που είναι σκόπιμο να ζητήσουμε και να δεχτούμε βοήθεια;
Μπορεί ένας φίλος ή συνάδελφος να έχει κάτι να μάθει από τη συνεργασία μαζί μας, όπως και εμείς έχουμε κάτι να μάθουμε από έναν συνοδοιπόρο. Είναι εύκολο να πέσουμε στην παγίδα να πιστεύουμε ότι είμαστε ικανοί και αυτάρκεις, αλλά ο Δημιουργός έχει τρόπους να μας υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούμε να κάνουμε μόνοι μας.
Δεν χρειαζόμαστε μόνο βοήθεια για να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες. Χρειαζόμαστε και υπομονή. Κάθε φορά που ο Ηρακλής έκοβε ένα κεφάλι, στη θέση του εμφανίζονταν δύο. Μερικές φορές, νιώθουμε κι εμείς ότι οι δυσκολίες μας πολλαπλασιάζονται. Χρειάζεται μεγάλη υπομονή και δύναμη για να υπομείνουμε τις δυσκολίες που ορισμένες φορές σωρεύονται στη ζωή μας.
Μήπως η μεγάλη υπομονή σημαίνει ότι πρέπει να απομακρύνουμε τον εγωισμό μας – τα θέλω μας – για να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες; Μήπως η ιστορία αναφέρεται σε μια εσωτερική μάχη; Και ότι ο Ηρακλής αντιπροσωπεύει την αληθινή μας ψυχή, ενώ η Λερναία Ύδρα με τα πολλά κεφάλια της αντιπροσωπεύει τις αμαρτίες του εγώ μας;
Είναι απαραίτητο να αντιλαμβανόμαστε πότε χάνουμε την ισορροπία μας. Η φωτιά είναι το αντπαλο δέος της Ύδρας (που συμβολίζει το νερό) και αυτό που χρειαζόταν ο Ηρακλής να πετύχει τον στόχο του. Η εξισορρόπηση απαιτεί να αναγνωρίζουμε πότε έχουμε φτάσει στα άκρα. Πώς, όμως, μπορούμε να αναγνωρίζουμε πότε έχουμε φτάσει σε ένα άκρο, ώστε να μπορούμε να εφαρμόσουμε το αντίμετρο για να εξουδετερώσουμε το πρόβλημα;
Κύριες πηγές για τη συγγραφή αυτής της σειράς είναι η «Βιβλιοθήκη της ελληνικής μυθολογίας» του Απολλόδωρου (2ος αι. π.Χ.), εκτός από τις περιπτώσεις όπου σημειώνεται διαφορετικά, και, δευτερευόντως, το «Εγχειρίδιο της Οξφόρδης για τον Ηρακλή».
Άρθρα της σειράς που έχουν ήδη δημοσιευθεί:
Του Eric Bess
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
