Οι ουκρανικές αρχές καταπολέμησης της διαφθοράς ανακοίνωσαν στις 2 Αυγούστου την αποκάλυψη εκτεταμένου κυκλώματος δωροδοκίας που σχετίζεται με την προμήθεια στρατιωτικών drones και εξοπλισμού ηλεκτρονικού πολέμου.
Η εξέλιξη αυτή έρχεται αφότου αποκαταστάθηκε η ανεξαρτησία των αρμόδιων υπηρεσιών, μετά από μαζικές διαδηλώσεις κατά των κυβερνητικών παρεμβάσεων.
Το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ουκρανίας (ΝΑΒU) και η Ειδική Εισαγγελία κατά της Διαφθοράς (SAPO) ανέφεραν πως η υπόθεση εμπλέκει νυν βουλευτή, τωρινούς και πρώην τοπικούς αξιωματούχους, προσωπικό της Εθνικής Φρουράς και στέλεχος ιδιωτικής εταιρείας.
Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι ύποπτοι οργάνωναν επί διετία τρόπο υπεξαίρεσης κονδυλίων που προορίζονταν για την άμυνα, εξασφαλίζοντας παράνομα οφέλη μεγάλου ύψους μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Η «Ουκραϊνσκά Πράβντα», επικαλούμενη ανώνυμες πηγές της αστυνομίας, κατονομάζει τον βουλευτή ως τον Ολεξίι Κουζνέτσοφ του κόμματος Υπηρέτης του Λαού του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Ο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας, Ντέιβιντ Εραχάμια, ανακοίνωσε μέσω Telegram πως αναστέλλεται η συμμετοχή του Κουζνέτσοφ στην κοινοβουλευτική ομάδα εν αναμονή των ερευνών, ενώ εξετάζεται απόπειρα οριστικής διαγραφής του.
Το κόμμα εξέδωσε ξεχωριστή ανακοίνωση στηρίζοντας το έργο των ΝΑΒU και SAPO και τονίζοντας πως η λογοδοσία για τη διαφθορά πρέπει να είναι καθολική και ανεξαρτήτως θέσης ή πολιτικής ταυτότητας. Υπογράμμισαν ότι ο πρόσφατος νόμος που αποκαθιστά την ανεξαρτησία των υπηρεσιών δίνει επιπλέον εγγυήσεις για αποτελεσματική καταπολέμηση της διαφθοράς.
Ο Ζελένσκι, επίσης μέσω Telegram, δήλωσε ότι ενημερώθηκε από τους επικεφαλής των ΝΑΒU και SAPO για την πορεία της έρευνας. «Ευχαριστώ τις υπηρεσίες κατά της διαφθοράς για το έργο τους.
Μηδενική ανοχή στη διαφθορά, συντονισμένη αποκάλυψη και, τελικά, δίκαιη τιμωρία. Είναι κρίσιμο οι θεσμοί να λειτουργούν ανεξάρτητα και ο νόμος που ψηφίστηκε την Πέμπτη τους παρέχει όλα τα απαραίτητα μέσα για πραγματικό αγώνα κατά της διαφθοράς», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο νόμος τον οποίο επικαλέστηκε ο Ζελένσκι σηματοδοτεί αλλαγή γραμμής εκ μέρους της κυβέρνησής του. Στις 22 Ιουλίου, ο Ζελένσκι υπέγραψε νόμο που παραχωρούσε στον Γενικό Εισαγγελέα ειδικές αρμοδιότητες πάνω στα ΝΑΒU και SAPO, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος μετακίνησης εισαγγελέων και αφαίρεσης δικογραφιών.
Ο ίδιος υπερασπίστηκε την απόφαση λέγοντας ότι στόχος ήταν η αποβολή της ρωσικής επιρροής από τις διωκτικές αρχές και η επιτάχυνση των διερευνήσεων. «Η υποδομή κατά της διαφθοράς θα λειτουργήσει μόνο χωρίς ρωσική επιρροή· οφείλει να καθαριστεί από αυτήν. Η Ουκρανία πρέπει να διασφαλίζει την αναπόφευκτη τιμωρία για όσους παραβαίνουν τον νόμο», είχε αναφέρει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η εξέλιξη πυροδότησε εκτεταμένες αντιδράσεις, με χιλιάδες να διαδηλώνουν στο Κίεβο και άλλες πόλεις απέναντι σε αυτό που εκλάμβαναν ως υπονόμευση των εγγυημένων μηχανισμών κατά της διαφθοράς.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, που έχει χορηγήσει στην Ουκρανία καθεστώς υποψηφιότητας από το 2022, προειδοποίησε ότι το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αντίκειται στις βασικές προϋποθέσεις προσχώρησης που αφορούν την ανεξαρτησία των υπηρεσιών κατά της διαφθοράς.
Η επίτροπος Διεύρυνσης της Ε.Ε., Μάρτα Κος, χαρακτήρισε τον νόμο της 22ας Ιουλίου ως σοβαρή οπισθοδρόμηση, ενώ η αντιπροσωπεία της Ε.Ε. στην Ουκρανία προειδοποίησε πως η διάβρωση των εγγυήσεων του ΝΑΒU θα μπορούσε να κλονίσει την εμπιστοσύνη στις μεταρρυθμιστικές φιλοδοξίες του Κιέβου.
Η ΥΠΕΞ της Γερμανίας σημείωσε ότι ο περιορισμός της ισχύος των υπηρεσιών θα έπληττε και τις ελπίδες ένταξης στην Ε.Ε.
Η έντονη δυσαρέσκεια εντάθηκε από ταυτόχρονη επιχείρηση ασφαλείας, κατά την οποία η Υπηρεσία Ασφαλείας της Ουκρανίας πραγματοποίησε περίπου 70 ελέγχους σε στελέχη του ΝΑΒU, με μια σύλληψη για φερόμενη κατασκοπεία υπέρ της Ρωσίας και μία ακόμη για επιχειρηματικές σχέσεις με τη συγκεκριμένη χώρα.
Αν και οι περισσότερες κατηγορίες αφορούσαν διοικητικές παραβάσεις, το ΝΑΒU προειδοποίησε ότι κάποια μέτρα ξεπερνούσαν τα επιτρεπτά όρια, καταγγέλλοντας προσπάθεια εκφοβισμού των εποπτικών αρχών.
Υπό το βάρος μαζικών διαδηλώσεων και αυξανόμενης δυτικής πίεσης, ο Ζελένσκι ανακάλεσε την προηγούμενη ρύθμιση. Στις 24 Ιουλίου κατέθεσε νέο νομοσχέδιο που επανέφερε την ανεξαρτησία των θεσμών, κάνοντας λόγο για «ισορροπημένη λύση» χωρίς ρωσικές διασυνδέσεις, η οποία διασφαλίζει την προστασία των ουκρανικών διωκτικών αρχών από ξένες επιρροές.
Το ουκρανικό κοινοβούλιο ενέκρινε ομόφωνα το νέο νόμο στις 31 Ιουλίου και ο πρόεδρος Ζελένσκι τον υπέγραψε την ίδια μέρα, δηλώνοντας πως ήταν η ορθή κίνηση. «Είναι ύψιστης σημασίας το κράτος να αφουγκράζεται την κοινωνία. Να ακούει τους πολίτες του. Η Ουκρανία είναι αδιαμφισβήτητα δημοκρατία», τόνισε.
Η νέα νομοθεσία απαγορεύει στον Γενικό Εισαγγελέα να διατάσσει το ΝΑΒU ή το SAPO ή να παρεμβαίνει στις έρευνές τους, επαναφέροντας παράλληλα σημαντικές δικονομικές εγγυήσεις που είχαν χαθεί με τον προηγούμενο νόμο.
