Ο υπουργός Υγείας της Αυστραλίας Μαρκ Μπάτλερ ανακοίνωσε μια σημαντική αλλαγή πολιτικής σχετικά με το άτμισμα. Οι δύο πρωταρχικοί στόχοι της είναι να κάνει πιο δύσκολη την πρόσβαση των παιδιών και των μη καπνιστών σε ατμούς και να επιτρέψει σε άτομα που προσπαθούν να κόψουν το κάπνισμα [καπνού] να έχουν πρόσβαση σε ατμούς νικοτίνης με ιατρική συνταγή.
Το άτμισμα είναι αναμφισβήτητα δημοφιλή, ενώ πολλοί που ατμίζουν λένε ότι προσπαθούν να κόψουν ή να μειώσουν την κατανάλωση τσιγάρων. Όσοι ατμίζουν για ψυχαγωγία, ανεξαρτήτως ηλικίας και χωρίς ενδιαφέρον να κόψουν το κάπνισμα, θα βρεθούν αποκλεισμένοι.
Μπορεί όμως ο ατμός να βοηθήσει πραγματικά ένα σεβαστό αριθμό ανθρώπων να κόψουν το κάπνισμα; Τα στοιχεία δείχνουν ότι είναι απίθανο.
Ο μύθος των «θεριακλήδων»
Κατ’ αρχάς, ας καταρρίψουμε έναν ευρέως διαδεδομένο μύθο. Με το κάπνισμα σε ιστορικά χαμηλό επίπεδο, ορισμένοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι σημερινοί καπνιστές είναι εθισμένοι «μέχρι το κόκκαλο» – είναι, δηλαδή, καπνιστές που υποτροπιάζουν συχνά, γιατί απλά δεν μπορούν να το κόψουν.
Όποτε έχει δοκιμαστεί αυτή η υπόθεση, έχει βρεθεί ανεπαρκής. Στα έθνη όπου ο δείκτης του καπνίσματος έχει μειωθεί περισσότερο, θα περιμέναμε (αν η υπόθεση ήταν αληθής) ότι οι δείκτες των «σκληροπυρηνικών» καπνιστών (σύμφωνα με τον μέσο αριθμό τσιγάρων που καπνίζονται ημερησίως) θα αυξάνονταν, επειδή οι εναπομείναντες καπνιστές θα υπερεκπροσωπούνταν από τους «θεριακλήδες», βαριά εθισμένους καπνιστές.
Όμως, σύμφωνα με μια ανασκόπηση 26 μελετών του 2020:
«Ορισμένοι έχουν υποστηρίξει ότι χρειάζεται μεγαλύτερη έμφαση στη μείωση της βλάβης και σε πιο εντατικές ή βασισμένες στην εξάρτηση θεραπείες, επειδή οι εναπομείναντες καπνιστές είναι εκείνοι που είναι λιγότερο πιθανό να σταματήσουν με τις τρέχουσες μεθόδους. Η παρούσα ανασκόπηση δεν βρίσκει κανένα ή βρίσκει ελάχιστα στοιχεία υπέρ αυτής της υπόθεσης».
Με άλλα λόγια, δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι οι μακροχρόνιοι καπνιστές είναι αδιαπέραστοι από τη γκάμα πολιτικών και εκστρατειών για τον έλεγχο του καπνίσματος, που έχουν οδηγήσει εκατοντάδες εκατομμύρια καπνιστές σε όλο τον κόσμο να το κόψουν.
Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δεν βοηθούν τους καπνιστές να κόψουν το κάπνισμα
Η άποψη ότι το άτμισμα βοηθά τους ανθρώπους να καπνίζουν λιγότερα τσιγάρα δεν υποστηρίζεται από τα στοιχεία. Μελέτες σχετικά με τον αριθμό των τσιγάρων που παραλείπουν οι ατμιστές που εξακολουθούν να καπνίζουν έχουν δείξει ότι, σε σύγκριση με τους καπνιστές που δεν ατμίζουν ποτέ, η μέση ημερήσια κατανάλωση τσιγάρων είναι παραπλήσια.
Στοιχεία του 2019 από την Ετήσια Έρευνα Απόψεων και Τρόπου Ζωής της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου δείχνουν επίσης ότι ο μέσος αριθμός τσιγάρων που καπνίζουν καθημερινά οι καπνιστές που ατμίζουν (οκτώ την ημέρα) είναι σχεδόν ίδιος με αυτόν των καπνιστών που δεν έχουν ατμίσει ποτέ (8,1 την ημέρα).
Σε άρθρο του 2018, που διαπραγματευόταν την έξαρση της χρήσης του ηλεκτρονικού τσιγάρου στην Αγγλία και κατά πόσον αυτό μειώνει τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζονται σε επίπεδο πληθυσμού σε ολόκληρη τη χώρα, οι συγγραφείς κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα:
«Δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικοί συσχετισμοί μεταξύ των αλλαγών στη χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων […] κατά τη διάρκεια του καπνίσματος και της καθημερινής κατανάλωσης τσιγάρων. Ούτε βρήκαμε σαφείς ενδείξεις για μια σχέση μεταξύ της χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων […] ειδικά για τη μείωση του καπνίσματος και την προσωρινή αποχή, αντίστοιχα, και αλλαγών στην καθημερινή κατανάλωση τσιγάρων.
»Εάν η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων […] κατά τη διάρκεια του καπνίσματος λειτούργησε στη μείωση της κατανάλωσης τσιγάρων στην Αγγλία μεταξύ 2006 και 2016, το αποτέλεσμα ήταν πιθανότατα πολύ μικρό σε επίπεδο πληθυσμού.»
Πόσο βοηθούν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα στη διακοπή του καπνίσματος;
Η πιο πρόσφατη αξιολόγηση τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών από την Cochrane συνέκρινε το άτμισμα με τη θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης (όπως φάρμακα, τσίχλες και αυτοκόλλητα). Διαπίστωσε ότι περίπου το 82% των ατόμων που ατμίζουν εξακολουθούν να καπνίζουν όταν επανεξετάζονται έξι ή περισσότερους μήνες αργότερα.
Αυτό ήταν καλύτερο από εκείνους που χρησιμοποίησαν τη θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης, όπου 90 άτομα εξακολουθούσαν να καπνίζουν.
Ούτε η θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης ούτε οι ατμοί διαταράσσουν σε μεγάλο βαθμό το κάπνισμα. Σίγουρα δεν θα εμπιστευόσασταν, για οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας, ένα φάρμακο που είχε ποσοστό αποτυχίας 82-90%.
Οι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές αντικατοπτρίζουν ανεπαρκώς και τους τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιούνται το άτμισμα και η θεραπεία υποκατάστασης νικοτίνης στην πραγματικότητα και δεν αντιπροσωπεύουν όλους τους καπνιστές που θέλουν να κόψουν το κάπνισμα.
Μια ανασκόπηση 54 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών για τη διακοπή του καπνίσματος, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι τα δύο τρίτα των καπνιστών με εξάρτηση από τη νικοτίνη θα είχαν αποκλειστεί από τις κλινικές δοκιμές από ένα τουλάχιστον κριτήριο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μεροληπτικές συμμετοχές, οι οποίες μειώνουν τη δυνατότητα εφαρμογής των αποτελεσμάτων στους καπνιστές στο σύνολό τους ή ακόμη και στους καπνιστές στο σύνολό τους που θέλουν να το κόψουν.
Εξαιτίας αυτού και άλλων παραγόντων, είναι πιθανό οι τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές να υπερεκτιμούν την αποτελεσματικότητα [του ατμίσματος και της θεραπείας υποκατάστασης νικοτίνης], όπως περιγράφω στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου μου [Σάιμον Τσάπμαν, «Quit Smoking
Weapons of Mass Distraction», 2022 (Σταματήστε να καπνίζετε όπλα μαζικής αποδιοργάνωσης)].
Τι δείχνουν τα στοιχεία της πραγματικότητας;
Τα καλύτερα στοιχεία που διαθέτουμε σχετικά με την απόδοση του ατμίσματος προέρχονται από μελέτες στις οποίες παρακολουθείται μεγάλος αριθμός ατμιστών για αρκετά χρόνια. Το πρόγραμμα “Αξιολόγηση του πληθυσμού των ΗΠΑ για τον καπνό και την υγεία” (Population Assessment of Tobacco and Health – PATH), για παράδειγμα, συλλέγει δεδομένα εθνικών στατιστικών ομάδων για 46.000 Αμερικανούς από το 2013.
Όπως δείχνουν τα παρακάτω στοιχεία του PATH, όταν τυχαία επιλεγμένες ομάδες ατμιστών παρακολουθούνται για 12 μήνες, το πιο συνηθισμένο αποτέλεσμα είναι ότι όσοι κάπνιζαν και άτμιζαν στην αρχή της περιόδου μελέτης, εξακολουθούν να ατμίζουν και να καπνίζουν στο τέλος των 12 μηνών.
Έχω συνοψίσει 16 άλλες ανασκοπήσεις και συμπεράσματα ομάδων εμπειρογνωμόνων σχετικά με τα στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί από το 2017 και μετά. Λέξεις όπως “χαμηλής ποιότητας”, “ασαφής”, “ανεπαρκής”, “αδύναμη”, “χαμηλού επιπέδου” και “περιορισμένη” αφθονούν [σε αυτές].
Το συμπέρασμα;
Η σημαντικότερη πληθυσμιακή επίπτωση του συστήματος πρόσβασης στο άτμισμα με ιατρική συνταγή είναι πιθανότατα ότι θα μειώσει μαζικά την πρόσβαση των παιδιών στο άτμισμα. Οι κυβερνήσεις των πολιτειών θα αρχίσουν να χτυπούν τους λιανοπωλητές που πωλούν παράνομα με τεράστια πρόστιμα και η ασφάλεια των συνόρων θα κάνει το ίδιο με τους εισαγωγείς-προμηθευτές.
Η Ταϊβάν επιβάλλει στους πωλητές πρόστιμα ύψους 1,65 εκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ κατ’ ανώτατο όριο, με ελάχιστο όριο τα 330.000 δολάρια ΗΠΑ. Το ισχύον μέγιστο πρόστιμο στη Νέα Νότια Ουαλία είναι επί του παρόντος μόνο 1.600 δολάρια Αυστραλίας. Ένα τέτοιο πρόστιμο μετά βίας θα ενοχλήσει τα ταμεία των μεγάλων λιανοπωλητών.
Βάσει της έρευνας, θα μπορούσαμε να περιμένουμε ότι το 10-18% των ατμιστών που χρησιμοποιούν το σύστημα συνταγογράφησης θα το κόψουν εντός 12 μηνών (με κάποια αναμενόμενη υποτροπή), αλλά πολλοί περισσότεροι θα το κόψουν χωρίς βοήθεια.
Η πρόληψη του εθισμού των παιδιών στη νικοτίνη και η ελάττωση των πιθανοτήτων να εξελιχθούν σε καπνιστές αποτελεί μια πρόοδο εξαιρετικά ευπρόσδεκτη.
Του Σάιμον Τσάπμαν, ομότιμου καθηγητή δημόσιας υγείας, Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.
Αυτό το άρθρο αναδημοσιεύεται από το The Conversation με άδεια Creative Commons. Διαβάστε το πρωτότυπο άρθρο.
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
