Σε κλίμα έντασης και ανησυχίας για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, το διοικητικό συμβούλιο των 35 μελών του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ενέκρινε στις 12 Ιουνίου ψήφισμα που διαπιστώνει ότι το Ιράν παραβιάζει τις διεθνείς υποχρεώσεις του στο πλαίσιο της «Συνθήκης Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων». Η απόφαση, με τη στήριξη της Γαλλίας, της Βρετανίας και της Γερμανίας (ομάδα E3), καθώς και των Ηνωμένων Πολιτειών, αναμένεται να οδηγήσει την υπόθεση ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Η άμεση αντίδραση της Τεχεράνης ήρθε με την ανακοίνωση σχεδίων για την ίδρυση νέας εγκατάστασης εμπλουτισμού ουρανίου «σε ασφαλή τοποθεσία», κλιμακώνοντας περαιτέρω το διπλωματικό αδιέξοδο και προκαλώντας νέο κύκλο ανησυχιών. Την ίδια στιγμή, το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών προειδοποίησε για αναβαθμισμένο επίπεδο απειλής στην περιοχή.
Το ψήφισμα του ΔΟΑΕ βασίστηκε σε αναφορές του γενικού διευθυντή του Οργανισμού, Ραφαέλ Γκρόσι, ο οποίος τις τελευταίες εβδομάδες είχε εκφράσει έντονες ανησυχίες για την παραβίαση των επιθεωρήσεων και την πρόοδο του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Στο σχετικό κείμενο, η Τεχεράνη καλείται να επιστρέψει άμεσα στη συνεργασία με τον ΔΟΑΕ και να συμμορφωθεί με τις προβλέψεις της Συνθήκης Μη Διάδοσης. Εάν το Ιράν συνεχίσει να αγνοεί τις δεσμεύσεις του, το ζήτημα θα παραπεμφθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, κάτι που προμηνύει την πιθανή επιβολή νέων κυρώσεων.
Σύμφωνα με το ψήφισμα, το Ιράν έχει συστηματικά εμποδίσει την πλήρη πρόσβαση των επιθεωρητών του ΔΟΑΕ σε κρίσιμες εγκαταστάσεις και δεν έχει δώσει επαρκείς εξηγήσεις για την ανεύρεση μη δηλωθέντος πυρηνικού υλικού. Η ομάδα E3 (Γαλλία, Γερμανία, Βρετανία) και οι ΗΠΑ έχουν επανειλημμένα ζητήσει από την Τεχεράνη την ικανοποίηση των αιτημάτων για πληροφόρηση και επιθεώρηση.
Απαντώντας στις πιέσεις, το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν ανακοίνωσε τη δημιουργία νέας εγκατάστασης εμπλουτισμού σε τοποθεσία που χαρακτηρίζεται «ιδιαίτερα ασφαλής», υποδηλώνοντας την πρόθεση της χώρας να διατηρήσει και να ενισχύσει τις πυρηνικές της δυνατότητες κόντρα στις διεθνείς πιέσεις. Η Τεχεράνη επανέλαβε πως οι στόχοι του προγράμματός της είναι αποκλειστικά ειρηνικοί και κατήγγειλε το ψήφισμα ως πολιτικά υποκινούμενο.
Παράλληλα, η Ουάσιγκτον, διά στόματος του υπουργείου Εξωτερικών, υιοθέτησε αυστηρή στάση, προειδοποιώντας τους Αμερικανούς πολίτες για αυξημένους κινδύνους ασφάλειας στη Μέση Ανατολή, ενώ κάλεσε το Ιράν «να επανέλθει άμεσα σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς δεσμεύσεις του».
Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν βρίσκεται στο επίκεντρο της διεθνούς επικαιρότητας εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες. Παρά τη συμφωνία του 2015 (Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης – JCPOA), οι εξελίξεις των τελευταίων ετών, με την αποχώρηση των ΗΠΑ το 2018 και την εκατέρωθεν κλιμάκωση, οδήγησαν στην κατάρρευση του πλαισίου επιτήρησης και στην εκ νέου αύξηση της έντασης. Στις πρόσφατες εκθέσεις του, ο ΔΟΑΕ έχει διαπιστώσει ότι τα αποθέματα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν υπερβαίνουν κατά πολύ τα νόμιμα επιτρεπόμενα όρια, γεγονός που γεννά φόβους για ενδεχόμενη στρατιωτική χρήση.
Η έγκριση του ψηφίσματος από τον ΔΟΑΕ αποτελεί ένδειξη διεθνούς ανησυχίας για την αδιαφάνεια του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και δίνει ώθηση για περαιτέρω διπλωματική και πιθανώς πίεση με κυρώσεις προς την Τεχεράνη. Η μεταφορά της υπόθεσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ ανοίγει το ενδεχόμενο νέας αντιπαράθεσης μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων, την ώρα που η περιοχή βρίσκεται ήδη υπό το βάρος γεωπολιτικών εντάσεων, ιδίως μετά τις εξελίξεις στη Γάζα και τις ευρύτερες περιφερειακές ανακατατάξεις.
Η απόφαση εντάσσεται επίσης σε ένα πιο ευρύ πλέγμα στρατηγικών ισορροπιών, όπου η διατήρηση ανοικτών διαύλων διαλόγου και ο αποτελεσματικός έλεγχος της πυρηνικής τεχνολογίας συνιστούν καθοριστικά στοιχεία για τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Αν και η ιρανική ηγεσία επιμένει στη νομιμότητα των ενεργειών της, οι δυτικές χώρες επισημαίνουν ότι η διαφάνεια και η συνεργασία αποτελούν προαπαιτούμενα για την αποφυγή στρατιωτικής κλιμάκωσης.
Το μέλλον των σχέσεων Ιράν – Δύσης παραμένει αβέβαιο, καθώς η διεθνής κοινότητα καλείται να επιλέξει μεταξύ συνέχισης των διπλωματικών προσπαθειών και επιβολής αυστηρότερων μέτρων. Το επόμενο διάστημα θα αποδείξει εάν το Ιράν θα ανταποκριθεί στις εκκλήσεις για διαφάνεια ή θα επιλέξει την περαιτέρω απομόνωση από το διεθνές σύστημα, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια.
