Εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από δυσβίωση, αλλά συχνά δεν γίνεται διάγνωση. Μια ανθυγιεινή ανισορροπία στα μικρόβια που ζουν στο σώμα μπορεί να διαταράξει την πέψη, την ανοσία και τη διάθεση, οδηγώντας σε χρόνια προβλήματα υγείας.
Η μικροβιακή διαταραχή που σχετίζεται με τη δυσβίωση προκαλεί χρόνια φλεγμονή, συμβάλλοντας στην εμφάνιση χρόνιων παθήσεων όπως γαστρεντερικές, ψυχικές, νευροεκφυλιστικές, αυτοάνοσες και μεταβολικές ασθένειες.
Ακόμη και μία μόνο αγωγή με αντιβιοτικά ή η κακή διατροφή μπορεί να διαταράξει τη μικροβιακή ισορροπία. Ευτυχώς, με τη σωστή προσέγγιση, η δυσβίωση μπορεί να εντοπιστεί και να διορθωθεί. Η στοχευμένη διατροφή, η αλλαγή τρόπου ζωής και οι φυσικές θεραπείες μπορούν να βοηθήσουν στην εξισορρόπηση του μικροβιώματος και στη βελτίωση της συνολικής υγείας.
Αίτια
Η δυσβίωση προκύπτει από μια διαταραχή της φυσιολογικής σύνθεσης ή λειτουργίας του μικροβιώματος. Τα τρία κύρια χαρακτηριστικά της δυσβίωσης, τα οποία μπορεί να εμφανιστούν μεμονωμένα ή μαζί, είναι:
- Μείωση της μικροβιακής ποικιλομορφίας
- Απώλεια ωφέλιμων μικροβίων
- Υπερβολική ανάπτυξη επιβλαβών ή ευκαιριακών μικροβίων
Αυτές οι αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε πολύ διαφορετικά αποτελέσματα ανάλογα με το πού συμβαίνουν. Για παράδειγμα, η απώλεια της μικροβιακής ποικιλίας στο έντερο μπορεί να επηρεάσει τον εγκέφαλο, συμβάλλοντας σε αλλαγές της διάθεσης ή σε προβλήματα μνήμης, ενώ η υπερβολική ανάπτυξη βακτηρίων στο δέρμα μπορεί να προκαλέσει έκζεμα. Κάθε σύστημα του σώματος που συνδέεται με το μικροβίωμα μπορεί να παρουσιάσει το δικό του είδος μικροβιακής ανισορροπίας.
Η δυσβίωση μπορεί επίσης να εμφανιστεί όταν τα μικρόβια καταλήγουν σε μέρη όπου δεν ανήκουν. Σε άτομα με ηπατική νόσο, όπως η κίρρωση, τα βακτήρια του στόματος μπορεί να μεταναστεύσουν στο έντερο και να διαταράξουν τη μικροβιακή ισορροπία του. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η υπερβολική ανάπτυξη βακτηρίων στο λεπτό έντερο, όπου βακτήρια που βρίσκονται κανονικά στο παχύ έντερο αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται στο λεπτό έντερο. Ενώ αυτά τα μικρόβια δεν είναι επιβλαβή στη συνήθη θέση τους, η παρουσία τους σε λάθος περιοχή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα όπως φούσκωμα, κοιλιακό άλγος και μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών ουσιών.
Η σχέση μεταξύ δυσβίωσης και νόσου είναι συχνά αμφίδρομη. Οι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη νόσων, όπως παρατηρείται σε παθήσεις όπως ο διαβήτης τύπου 1 και η νόσος του Πάρκινσον. Ωστόσο, η δυσβίωση μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως αντίδραση σε αλλαγές στο εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού που προκαλούνται από νόσο.
Διάφοροι παράγοντες μπορούν να αλλοιώσουν το μικροβίωμα, συμβάλλοντας στη δυσβίωση, όπως:
- Ιογενείς ή βακτηριακές λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένου του SARS-CoV-2
- Υποκείμενες παθήσεις όπως φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, παχυσαρκία και χρόνια ηπατική νόσος
- Συνήθειες όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και η έλλειψη ύπνου
- Σωματικό ή συναισθηματικό στρες, συμπεριλαμβανομένων τραυμάτων, χειρουργικών επεμβάσεων ή χρόνιας έντασης
- Κακή υγιεινή ή υπερβάλλουσα απολύμανση
- Κακή διατροφή — υψηλή σε ζωικές πρωτεΐνες, ανθυγιεινά λίπη, σάκχαρα και επεξεργασμένα τρόφιμα και χαμηλή σε φυτικές ίνες
- Πρόσθετα τροφίμων, όπως αντιμικροβιακά συντηρητικά, θειικά άλατα και θειώδη άλατα, γαλακτωματοποιητές και τεχνητά γλυκαντικά
- Αντιβιοτικά και άλλα φάρμακα, όπως στατίνες, αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και αντικαταθλιπτικά
Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης δυσβίωσης:
- Η γενετική μπορεί να παίζει μικρό ρόλο στην ευαισθησία
- Η καισαρική τομή, που συχνά συνοδεύεται από λήψη αντιβίωσης, μπορεί να καθυστερήσει την υγιή αποικιοποίηση των μικροβίων
- Η διατροφή με γάλα σε σκόνη στερείται των πρεβιοτικών και προβιοτικών του μητρικού γάλακτος, μειώνοντας τη μικροβιακή ποικιλομορφία
- Η κακή διατροφή της μητέρας ή η δυσβίωση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο για το μωρό
- Οι περιβαλλοντικές τοξίνες, όπως τα φυτοφάρμακα, η ατμοσφαιρική ρύπανση και οι ενδοκρινικοί διαταράκτες, που μεταβάλλουν το pH του εντέρου και τη λειτουργία των μικροβίων
- Ορμονικές αλλαγές κατά την εφηβεία, την εγκυμοσύνη ή την εμμηνόπαυση
- Το διαρρέον έντερο επιτρέπει στα βακτήρια και σε άλλες ουσίες να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας φλεγμονή που επιδεινώνει τη μικροβιακή ανισορροπία
- Η χαμηλή παραγωγή βουτυρικού οξέος — μιας ένωσης που παράγεται όταν τα βακτήρια του εντέρου διασπούν τις ίνες — αποδυναμώνει την προστασία του εντερικού τοιχώματος
Συμπτώματα και σημάδια
Πολλοί άνθρωποι συνδέουν τη δυσβίωση με προβλήματα του εντέρου, αλλά το μικροβίωμα του σώματος εκτείνεται πέρα από το έντερο. Μικροβιακές κοινότητες — συμπεριλαμβανομένων βακτηρίων, ιών, μυκήτων και άλλων — κατοικούν επίσης στο δέρμα, στο στόμα και στον κόλπο. Τα βακτηριακά κύτταρα στο σώμα είναι σχεδόν ίσα σε αριθμό με τα ανθρώπινα κύτταρα, και το συλλογικό γονιδίωμά τους υπερτερεί του ανθρώπινου γονιδιώματος κατά σχεδόν 100 φορές.
Όταν αυτές οι κοινότητες είναι σε ανισορροπία, τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν με απροσδόκητους τρόπους. Η ανισορροπία μπορεί να επηρεάσει την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών, να διαταράξει τα ανοσολογικά σήματα, να αποδυναμώσει τις προστατευτικές μεμβράνες του εντέρου ή του δέρματος ή να προκαλέσει εκτεταμένη φλεγμονή. Αυτές οι διαταραχές μπορούν να οδηγήσουν σε ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων που μπορεί να φαίνονται άσχετα, ανάλογα με την πληγείσα περιοχή και τη φύση της ανισορροπίας.
Μερικές φορές, η δυσβίωση εμφανίζεται χωρίς εμφανή συμπτώματα, επηρεάζοντας σιωπηλά την υγεία και αυξάνοντας την πιθανότητα ανάπτυξης νόσων.
Τα αρχικά σημάδια δυσβίωσης παραπέμπουν σε γαστρεντερικές διαταραχές:
- Κακοσμία ή κακή αναπνοή
- Αέρια
- Φούσκωμα
- Διατροφικές δυσανεξίες ή ευαισθησίες
- Κοιλιακές κράμπες
- Διάρροια
- Βλέννα στα κόπρανα
Πέρα από το πεπτικό σύστημα, η δυσβίωση μπορεί να προκαλέσει μια ποικιλία συμπτωμάτων που μπορεί να μην φαίνονται συνδεδεμένα στην αρχή:
- Ουρογεννητικά συμπτώματα, όπως κνησμός ή έκκριση από τον κόλπο
- Δερματολογικά συμπτώματα, όπως δερματικά εξανθήματα ή ερυθρότητα
- Προβλήματα στοματικής υγείας, όπως τερηδόνα ή αιμορραγία των ούλων
- Συστηματικά συμπτώματα, όπως επίμονη κόπωση
Η δυσβίωση μπορεί επίσης να επηρεάσει σημαντικά την ψυχική ευεξία, συμβάλλοντας στην κατάθλιψη, το άγχος και τις γνωστικές δυσκολίες, όπως προβλήματα μνήμης ή διανοητική ομίχλη.
Διάφοροι τύποι δυσβίωσης
Η δυσβίωση μπορεί να ταξινομηθεί με διάφορους τρόπους: ανάλογα με την τοποθεσία, την αιτία ή τις αλληλένδετες οδούς που συνδέουν το έντερο με άλλα όργανα, όπως ο άξονας έντερο-εγκέφαλος ή ο άξονας έντερο-ήπαρ. Μέσω αυτών των οδών, η δυσβίωση σε μια περιοχή μπορεί να επηρεάσει και άλλες περιοχές.
Εντερική δυσβίωση
Ο πιο συνηθισμένος και καλά μελετημένος τύπος δυσβίωσης, που περιλαμβάνει ανισορροπίες στο μικροβίωμα του εντέρου που συμβάλλουν σε φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και άλλες γαστρεντερικές διαταραχές.
Στοματική δυσβίωση
Εμφανίζεται στο στόμα και μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις όπως ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα και άλλα προβλήματα στοματικής υγείας.
Κολπική δυσβίωση του κόλπου
Περιλαμβάνει ανισορροπίες στο μικροβίωμα του κόλπου, με πιο αξιοσημείωτη τη βακτηριακή κολπίτιδα.
Δερματική δυσβίωση
Περιλαμβάνει ανισορροπίες στο μικροβίωμα του δέρματος, οι οποίες μπορούν να συμβάλουν σε παθήσεις όπως το έκζεμα και η ακμή.
Πώς διαγιγνώσκεται η δυσβίωση;
Η έλλειψη διαγνωστικών κατευθυντήριων γραμμών και ενός σαφούς κλινικού ορισμού της δυσβίωσης καθιστούν δύσκολη τη διάγνωση. Οι εργαστηριακές μέθοδοι επίσης ποικίλλουν, δυσχεραίνοντας τη σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ διαφορετικών εργαστηρίων. Η δυσβίωση περιλαμβάνει πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μικροβίων, των παραπροϊόντων τους (μεταβολίτες) και του ανθρώπινου ξενιστή. Η αναγνώριση της δυσβίωσης απαιτεί συχνά εξειδικευμένες εξετάσεις και ερμηνεία από ειδικούς. Ως αποτέλεσμα, ορισμένοι επαγγελματίες υγείας ενδέχεται να μην γνωρίζουν τις διαθέσιμες εξετάσεις ή να μην είναι σίγουροι για τον τρόπο αποτελεσματικής χρήσης τους.
Βασικές εξετάσεις
- Καλλιέργεια κοπράνων: Ανιχνεύει επιβλαβή βακτήρια, αλλά συχνά δεν αποτυπώνει την ευρύτερη μικροβιακή εικόνα
- Δοκιμασία αναπνοής: Βοηθά στον εντοπισμό της βακτηριακής υπερανάπτυξης, ιδιαίτερα της βακτηριακής υπερανάπτυξης του λεπτού εντέρου
- Ενδοσκόπηση/κολονοσκόπηση: Προσφέρει άμεση οπτική απεικόνιση του εντέρου, αλλά δεν αξιολογεί τη μικροβιακή ισορροπία
Εξετάσεις Λειτουργικής Ιατρικής
- Πλήρης ανάλυση κοπράνων: Αξιολογεί τη βακτηριακή ισορροπία, τους δείκτες φλεγμονής
- Εξετάσεις εντερικής διαπερατότητας: Μετρά την «διαρροή του εντέρου» μέσω δειγμάτων αίματος ή κοπράνων
- Εξέταση οργανικών οξέων: Δείχνει τη μικροβιακή δραστηριότητα με βάση τους μεταβολίτες στα ούρα
- Εξέταση ευαισθησίας σε τρόφιμα: Προσδιορίζει τα τρόφιμα που μπορεί να συμβάλλουν στη δυσλειτουργία του εντέρου
Αυτές οι εξειδικευμένες εξετάσεις μπορούν να βοηθήσουν στην ανίχνευση ανισορροπιών στα βακτήρια του εντέρου που μπορεί να μην εντοπίζονται με τις τυπικές εξετάσεις.
Πιθανές επιπλοκές
Η δυσβίωση συμβάλλει σε μια σειρά επιπλοκών, προωθώντας χρόνια, χαμηλού βαθμού φλεγμονή, αποδυναμώνοντας τους φραγμούς στα βλεννογόνα και διαταράσσοντας την ανοσολογική και μεταβολική λειτουργία. Όταν τα επιβλαβή μικρόβια υπερισχύουν των ωφελίμων, μπορεί να αναπτυχθεί ή να επιδεινωθεί μια ασθένεια.
Αν και δεν είναι πάντα η βασική αιτία, η δυσβίωση μπορεί να εντείνει τα συμπτώματα, να επιταχύνει την εξέλιξη ή να παρεμποδίσει την ανάρρωση. Ορισμένες επιπλοκές εμφανίζονται τοπικά, ενώ άλλες αντανακλούν συστηματικές επιδράσεις σε ολόκληρο τον οργανισμό.
Οι ακόλουθες παθήσεις έχουν επίσης συσχετιστεί με τη δυσβίωση:
Στο στόμα: Ουλίτιδα, περιοδοντίτιδα, τερηδόνα, στοματική καντιντίαση
Στο γαστρεντερικό σύστημα: Ελκώδης κολίτιδα, νόσος του Crohn, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, γαστρεντερίτιδα
Στο νευροαναπτυξιακό και νευροφλεγμονώδες σύστημα: Μηνιγγίτιδα, εγκεφαλικό επεισόδιο, νόσος του Parkinson, διαταραχές του αυτιστικού φάσματος
Στο καρδιαγγειακό σύστημα: Κολπική μαρμαρυγή, ενδοκαρδίτιδα
Αναπνευστικές: Κυστική ίνωση, πνευμονία, πνευμονική λοίμωξη, άπνοια ύπνου
Νεφρικά: Χρόνια νεφρική νόσος, ουραιμία (υπερβολική ουρία στο αίμα)
Ουροδόχος κύστη και αναπαραγωγικό σύστημα: Πυελική φλεγμονώδης νόσος, ακράτεια ούρων, διάμεση κυστίτιδα, σύνδρομο πόνου της ουροδόχου κύστης
Ψυχιατρικά: Άνοια, κατάθλιψη, άγχος, διπολική διαταραχή, σχιζοφρένεια
Δέρμα: Ροδόχρους ακμή, ψωρίαση, δερματίτιδα
Μεταβολικές: Αντίσταση στην ινσουλίνη, διαβήτης τύπου 2, παχυσαρκία, δυσλιπιδαιμία (ανισορροπία των λιπιδίων στο αίμα)
Αυτοάνοσες παθήσεις: Ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματική σκλήρυνση, σύνδρομο Sjögren, αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο, διαβήτης τύπου 1, σκλήρυνση κατά πλάκας
Καρκίνος: Γυναικολογικός, ορθοκολικός, δερματικός και πνευμονικός καρκίνος
Άλλες συστηματικές επιπλοκές
Ενδοτοξιναιμία: Μια κατάσταση στην οποία βακτηριακές τοξίνες, όπως οι λιποπολυσακχαρίτες, διαρρέουν στην κυκλοφορία του αίματος λόγω διαταραχής του εντερικού φραγμού, προκαλώντας εκτεταμένη φλεγμονή.
Οστική απορρόφηση: Οι φλεγμονώδεις κυτοκίνες και η μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών ουσιών μπορεί να αυξήσουν την οστική διάσπαση και να συμβάλουν στην οστική απώλεια με την πάροδο του χρόνου.
Θεραπείες
Οι συμβατικές ιατρικές προσεγγίσεις για τη θεραπεία της δυσβίωσης επικεντρώνονται κυρίως στην αντιμετώπιση σοβαρών ανισορροπιών ή λοιμώξεων.
Οι στρατηγικές θεραπείας περιλαμβάνουν συνήθως:
Απομάκρυνση επιβλαβών στελεχών
Τα αντιβιοτικά συνταγογραφούνται για βακτηριακές λοιμώξεις βάσει του τύπου και της θέσης της λοίμωξης. Τα αντιμυκητιασικά χρησιμοποιούνται για την υπερβολική ανάπτυξη μυκήτων, όπως οι λοιμώξεις από Candida.
Μεταμόσχευση μικροβιώματος κοπράνων (FMT)
Η FMT είναι εξαιρετικά αποτελεσματική και έχει εγκριθεί για τη θεραπεία επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων από Clostridioides difficile, επίσης γνωστές ως C. diff, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή διάρροια και φλεγμονή του παχέος εντέρου. Η FMT περιλαμβάνει τη μεταφορά κοπράνων από έναν υγιή δότη στο έντερο του ασθενούς μέσω κολονοσκόπησης, κλύσματος ή καψουλών από το στόμα.
Αντιμετώπιση της δυσβολίας που προκαλείται από φάρμακα
Εάν υπάρχει υποψία ότι ένα φάρμακο προκαλεί δυσβολία, οι γιατροί μπορεί να συστήσουν τη διακοπή ή την τροποποίηση της θεραπείας μέχρι να αποκατασταθεί η μικροβιακή ισορροπία.
Θεραπεία μικροβιακών μεταβολικών οδών
Αυτή η αναδυόμενη προσέγγιση χρησιμοποιεί φαρμακευτικά προϊόντα για να επηρεάσει τη μικροβιακή δραστηριότητα, ενισχύοντας τα ευεργετικά αποτελέσματα και καταστέλλοντας τα επιβλαβή. Χρησιμοποιούνται φάρμακα για να εμποδίσουν τις μεταβολικές οδούς των επιβλαβών μικροβιακών υποπροϊόντων.
Προβιοτικά
Οι συμβατικοί ιατροί χρησιμοποιούν προβιοτικά, αλλά οι περιορισμένες κλινικές οδηγίες και η έλλειψη κανονισμών του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) περιορίζουν την εφαρμογή τους. Η αποτελεσματικότητα ποικίλλει ανάλογα με το στέλεχος — μια διάκριση που δεν αναγνωρίζουν όλοι οι κλινικοί γιατροί — επομένως η επιλογή του στελέχους, η σύνθεση και η δοσολογία πρέπει να καθοδηγούνται από έναν έμπειρο επαγγελματία και να εξατομικεύονται με βάση την ανάλυση των κοπράνων, τη γενετική και τα φάρμακα.
Ενώ οι συμβατικές θεραπείες, όπως η χρήση αντιβιοτικών, μπορεί να είναι αποτελεσματικές για οξείες λοιμώξεις ή σοβαρή δυσβίωση, συχνά δεν αντιμετωπίζουν τις υποκείμενες αιτίες ή δεν υποστηρίζουν τη μακροπρόθεσμη μικροβιακή ισορροπία. Αυτός ο περιορισμός υπογραμμίζει την ανάγκη για μια πιο ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση της δυσβίωσης.
Φυσικές προσεγγίσεις
Η εξάλειψη της δυσβίωσης απαιτεί κάτι περισσότερο από την απλή απομάκρυνση των επιβλαβών βακτηρίων ή την αντικατάσταση του μικροβιώματος. Χωρίς αλλαγές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής, οι βελτιώσεις συνήθως είναι προσωρινές. Οι πιο αποτελεσματικές φυσικές στρατηγικές επικεντρώνονται στην αποκατάσταση της ισορροπίας δημιουργώντας ένα περιβάλλον στο οποίο μπορούν να αναπτυχθούν τα ευεργετικά μικρόβια, ξεκινώντας από τα τρόφιμα που τρώμε.
Η διατροφική οδός προς ένα υγιές μικροβίωμα
Η διατροφή αποτελεί την κύρια πηγή της μικροβιακής χλωρίδας του σώματος, μια αρχή που τονίζεται από τα παραδοσιακά συστήματα ιατρικής, όπως η κινεζική ιατρική και η αγιουρβέδα. Η σύγχρονη έρευνα επιβεβαιώνει ότι οι αλλαγές στην πρόσληψη μακροθρεπτικών συστατικών, όπως οι πρωτεΐνες, τα λίπη και οι υδατάνθρακες, μπορούν να μεταβάλλουν γρήγορα το μικροβίωμα του εντέρου. Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε απλά σάκχαρα είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς, καθώς μπορούν να βλάψουν το εντερικό φράγμα, να προκαλέσουν φλεγμονή και να διαταράξουν το μεταβολισμό. Αυτές οι επιδράσεις τείνουν να ευνοούν τη δυσβίωση.
Απλές αλλαγές στη διατροφή μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά το μικροβίωμα. Τόσο η μεσογειακή όσο και η αλκαλική διατροφή υποστηρίζονται από την έρευνα. Αν και διαφέρουν ως προς τη δομή και το επιστημονικό βάθος, έχουν κοινά βασικά χαρακτηριστικά που προάγουν τη μικροβιακή ισορροπία.
Η μεσογειακή διατροφή
Γνωστή για τα αντιφλεγμονώδη οφέλη της και τη θετική επίδραση στην υγεία του εντέρου, η μεσογειακή διατροφή έχει δείξει ότι αυξάνει τη μικροβιακή ποικιλομορφία, προάγει τα ωφέλιμα βακτήρια και μειώνει τα επιβλαβή στελέχη. Δίνει έμφαση στα εξής:
- Υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, δημητριακών ολικής αλέσεως, ξηρών καρπών, σπόρων και ελαιολάδου
- Μέτρια κατανάλωση ψαριών, πουλερικών και γαλακτοκομικών
- Περιορισμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένων τροφίμων
- Υγιεινά λίπη, ιδιαίτερα μονοακόρεστα λίπη από ελαιόλαδο και ωμέγα-3 από λιπαρά ψάρια
Η μεσογειακή διατροφή είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, οι οποίες τροφοδοτούν τα μικρόβια που διασπούν τους σύνθετους υδατάνθρακες. Αυτή η διαδικασία ενισχύει την παραγωγή βραχείας αλυσίδας λιπαρών οξέων, τα οποία υποστηρίζουν την υγεία του εντέρου. Οι πολυφαινόλες σε τρόφιμα όπως το ελαιόλαδο και το κρασί λειτουργούν επίσης ως προβιοτικά, τρέφοντας τα ευεργετικά μικρόβια. Επιπλέον, αυτά τα υγιεινά λίπη έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και βοηθούν στην προώθηση της μικροβιακής ισορροπίας.
Η αλκαλική διατροφή
Η αλκαλική διατροφή επικεντρώνεται σε τρόφιμα που δημιουργούν αλκαλοποιητικές ουσίες, μειώνοντας την οξύτητα στο σώμα. Αν και το pH του αίματος ρυθμίζεται αυστηρά από τον οργανισμό, το pH των ούρων μπορεί να αλλάξει ανάλογα με τη διατροφή και ελέγχεται με τη χρήση ταινιών pH.
Η έρευνα σχετικά με τις άμεσες επιδράσεις της αλκαλικής διατροφής στο μικροβίωμα είναι πιο περιορισμένη από την έρευνα σχετικά με τη μεσογειακή διατροφή, και η επίδρασή της σε συγκεκριμένα βακτηριακά στελέχη φαίνεται μικτή. Ωστόσο, ορισμένα στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα αλκαλικά περιβάλλοντα υποστηρίζουν μια πιο υγιή μικροβιακή ισορροπία, ενώ τα επιβλαβή βακτήρια είναι πιο πιθανό να αναπτύσσονται σε όξινες συνθήκες.
Τα αντιφλεγμονώδη τρόφιμα της αλκαλικής διατροφής συνάδουν επίσης με τη διαχείριση της δυσβίωσης, δίνοντας έμφαση στα εξής:
- Υψηλή πρόσληψη φρούτων, λαχανικών, ξηρών καρπών και σπόρων
- Περιορισμένη πρόσληψη τροφών που σχηματίζουν οξέα, όπως κρέας, γαλακτοκομικά και ραφιναρισμένα δημητριακά
- Φυτικά λίπη από πηγές όπως οι ξηροί καρποί, οι σπόροι και τα αβοκάντο
Τα 5 βήματα της λειτουργικής ιατρικής
Ενώ η διατροφή παίζει κεντρικό ρόλο στην υγεία των μικροβίων, η αποκατάσταση της ισορροπίας σε όλο το σώμα συχνά απαιτεί πρόσθετη υποστήριξη. Οι επαγγελματίες της λειτουργικής ιατρικής χρησιμοποιούν συνήθως ένα ευέλικτο πλαίσιο, που στοχεύει στις βασικές αιτίες της δυσβίωσης και προάγει τη μακροπρόθεσμη ισορροπία μέσω πέντε βασικών βημάτων: απομάκρυνση, αντικατάσταση, επαναφορά, αποκατάσταση και εξισορρόπηση.
1. Απομάκρυνση
Το πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της ισορροπίας είναι η εξάλειψη των μικροβιακών διαταρακτών που συμβάλλουν στη δυσβίωση. Αυτοί περιλαμβάνουν παθογόνα μικρόβια, φλεγμονώδεις παράγοντες, περιβαλλοντικές τοξίνες και προϊόντα προσωπικής φροντίδας που βλάπτουν τα τοπικά μικροβιακά οικοσυστήματα. Συνηθισμένοι διαταράκτες του μικροβιώματος και τρόποι απομάκρυνσής τους είναι:
Επιβλαβή μικρόβια: Φυσικά φάρμακα όπως το σκόρδο, η φλούδα ροδιού ή το εκχύλισμα πράσινου τσαγιού μπορεί να είναι επιλογές για την απομάκρυνσή τους. Ζητήστε επαγγελματική καθοδήγηση πριν χρησιμοποιήσετε ισχυρότερα βότανα.
Διατροφικοί παράγοντες: Περιορίστε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τα πρόσθετα και το αλκοόλ.
Φάρμακα: Συζητήστε με τον γιατρό σας για τη μείωση των φαρμάκων που επηρεάζουν τα βακτήρια του εντέρου.
Περιβαλλοντικές τοξίνες: Ελαχιστοποιήστε την έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση, τα φυτοφάρμακα και τον καπνό. Εξετάστε το ενδεχόμενο να χρησιμοποιήσετε έναν καθαριστή αέρα εσωτερικού χώρου και επιλέγετε βιολογικά προϊόντα.
Προϊόντα που ερεθίζουν το δέρμα: Αποφύγετε τα σκληρά σαπούνια και την υπερβολική χρήση απολυμαντικών. Επιλέξτε απαλά προϊόντα χωρίς άρωμα.
Φροντίδα του στόματος: Τα αντισηπτικά στοματικά διαλύματα σκοτώνουν τόσο τα επιβλαβή όσο και τα ωφέλιμα βακτήρια. Αντικαταστήστε τα με διαλύματα φιλικά προς το μικροβίωμα που περιέχουν ξυλιτόλη, αιθέρια έλαια ή φυτικά εκχυλίσματα όπως πράσινο τσάι ή γαρύφαλλο. Το oil pulling με λάδι καρύδας μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση των επιβλαβών βιομεμβρανών και στη διατήρηση της μικροβιακής ισορροπίας.
Προϊόντα γυναικείας υγιεινής: Αποφύγετε τις κολπικές πλύσεις και τα αρωματισμένα ή χημικά προϊόντα περιόδου. Επιλέξτε βιολογικά, άοσμα προϊόντα για την προστασία του μικροβιώματος του κόλπου.
2. Αντικατάσταση
Αυτό το βήμα επικεντρώνεται στην αποκατάσταση των στοιχείων που λείπουν και υποστηρίζουν την πέψη και τη διατροφή των μικροβίων. Η δυσβίωση συχνά αναπτύσσεται ή επιμένει όταν η πεπτική λειτουργία είναι μειωμένη ή όταν λείπουν βασικά θρεπτικά συστατικά. Η αντικατάσταση των πεπτικών εκκρίσεων, των θρεπτικών συστατικών που υποστηρίζουν το πεπτικό σύστημα και των θεραπευτικών ενώσεων βοηθά στη δημιουργία ενός εσωτερικού περιβάλλοντος όπου τα ευεργετικά μικρόβια μπορούν να αναπτυχθούν.
Πρωτεϊνικά ένζυμα και υποστήριξη της χολής: Η χαμηλή οξύτητα του στομάχου, η ανεπαρκής παραγωγή πεπτικών ενζύμων ή η αργή ροή της χολής επηρεάζουν την πέψη και συμβάλλουν στη μικροβιακή ανισορροπία. Συμπληρωματικά ένζυμα ή υποστηρικτικά της χολής, όπως η χολή βοδιού ή τα πεπτικά πικρά, μπορούν να βελτιώσουν την πέψη, αν χρειάζεται.
Θρεπτικά συστατικά που ενδέχεται να εξαντληθούν σε περίπτωση δυσβίωσης: Η ανεπάρκεια σε ψευδάργυρο, μαγνήσιο, βιταμίνες Α και D, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα και σίδηρο μπορεί να βλάψουν τη λειτουργία του φραγμού, να αλλοιώσουν τη μικροβιακή σύνθεση και να διαταράξουν τη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι εξετάσεις θρεπτικών συστατικών αναδεικνύουν ελλείψεις και τις ανάγκες του κάθε οργανισμού.
Τρόφιμα που θεραπεύουν το έντερο: Ο ζωμός οστών παρέχει κολλαγόνο, γλουταμίνη και μέταλλα που υποστηρίζουν την ακεραιότητα του εντερικού βλεννογόνου.
Φυτικές ενώσεις που ενισχύουν τις πεπτικές εκκρίσεις: Πικρά βότανα όπως η γεντιανή, η πικραλίδα και η αγκινάρα μπορούν να διεγείρουν το στομαχικό οξύ, τη χολή και τα παγκρεατικά ένζυμα, βοηθώντας στην πέψη των τροφών και υποστηρίζοντας τη μικροβιακή ισορροπία.
3. Επαναφορά
Επαναφέρετε τα ευεργετικά μικρόβια μέσω της διατροφής ή των συμπληρωμάτων.
Προβιοτικά και ζυμωμένα τρόφιμα: Ενώ τα προβιοτικά συμπληρώματα μπορούν να είναι χρήσιμα, οι διατροφικές πηγές παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Τα ζυμωμένα τρόφιμα, όπως το λάχανο τουρσί, το κίμτσι και τα τουρσί καρότα ή παντζάρια, προσφέρουν ένα ευρύ φάσμα ζωντανών μικροβίων και πρεβιοτικών ινών που βοηθούν στη θρέψη των ωφέλιμων βακτηρίων. Αυτά τα μικρόβια μπορούν επίσης να προωθήσουν την παραγωγή βραχείας αλυσίδας λιπαρών οξέων και οργανικών οξέων που υποστηρίζουν την υγεία του εντέρου.
Πρεβιοτικά: Ενώ τα προβιοτικά στελέχη συχνά δεν αποικίζουν το έντερο μακροπρόθεσμα, τα πρεβιοτικά τροφοδοτούν τα ευεργετικά μικρόβια που ήδη υπάρχουν. Αυτή η προσέγγιση μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική, καθώς υποστηρίζει το υπάρχον μικροβιακό οικοσύστημα. Πηγές πρεβιοτικών είναι οι φυτικές ίνες και τα συμπληρώματα όπως η ινουλίνη, το αλεύρι λιναριού, ο φλοιός ψυλλίου, οι φρουκτοολιγοσακχαρίτες και οι γαλακτοολιγοσακχαρίτες.
4. Αποκατάσταση
Αποκαταστήστε την ακεραιότητα του φραγμού και μειώστε τη φλεγμονή.
Τα θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν τα κύτταρα του εντερικού βλεννογόνου περιλαμβάνουν L-γλουταμίνη, καρνοσίνη ψευδαργύρου, ωμέγα-3, κολλαγόνο και βιταμίνες Α και D.
Βότανα όπως η καμέλια σινένσις από το μαύρο τσάι, η γλυκυρριζίνη, η ρίζα αλθέας και το τζίντζερ μπορούν να καταπραΰνουν τη φλεγμονή και να προάγουν την επούλωση του βλεννογόνου.
Τα βραχείας αλυσίδας λιπαρά οξέα, όπως το βουτυρικό, το προπιονικό και το οξικό, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως συμπληρώματα για τη μείωση της φλεγμονής και την υποστήριξη της επιθηλιακής αποκατάστασης, ειδικά σε περίπτωση εξάντλησης των βακτηρίων που παράγουν βουτυρικό οξύ.
Οι πολυφαινόλες, όπως η ρεσβερατρόλη, η κερσετίνη, η κουρκουμίνη και η επιγαλλοκατεχίνη γαλλική, μπορούν να υποστηρίξουν την επούλωση του εντέρου. Η ρεσβερατρόλη μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση του τριμεθυλαμίνης Ν-οξειδίου, μιας ένωσης που συνδέεται με τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
5. Εξισορρόπηση
Αντιμετωπίστε τους παράγοντες του τρόπου ζωής που επηρεάζουν το μικροβίωμα, όπως η διαχείριση του στρες και ο ύπνος. Ο χρόνος που περνάτε στην ύπαιθρο και η σωματική δραστηριότητα μπορούν να αυξήσουν την έκθεση σε διάφορους μικροοργανισμούς. Η επαφή με φυσικά στοιχεία, όπως το χώμα και τα φυτά, μπορεί να εισαγάγει ευεργετικά μικρόβια στο δέρμα και να ενισχύσει την ποικιλομορφία του μικροβιώματος του δέρματος. Έρευνες δείχνουν ότι ο χρόνος που περνάτε σε αστικούς χώρους πρασίνου μπορεί να βελτιώσει την ποικιλομορφία των μικροβίων του δέρματος και της μύτης και να επηρεάσει τη συνολική σύνθεση του μικροβιώματος.
Ενώ πολλές από αυτές τις προσεγγίσεις μπορούν να εφαρμοστούν από εσάς, ορισμένα βήματα πρέπει να καθοδηγούνται από εξειδικευμένο επαγγελματία για να διασφαλιστεί η ασφάλεια, να προσαρμοστούν οι παρεμβάσεις στις ατομικές ανάγκες και να βελτιωθούν τα αποτελέσματα.
Διάθεση και δυσβίωση
Ακριβώς όπως το εύφορο έδαφος καθορίζει αν οι σπόροι θα αναπτυχθούν ή θα μαραθούν, το εσωτερικό περιβάλλον του σώματος — το βιοχημικό περιβάλλον — επηρεάζει ποια μικρόβια θα αναπτυχθούν, θα αγωνιστούν ή θα γίνουν επιβλαβή. Η νοοτροπία βοηθά στη διαμόρφωση αυτού του εδάφους μετατρέποντας τις σκέψεις σε βιοχημικά σήματα, όπως ορμόνες και νευροδιαβιβαστές, που επηρεάζουν τη μικροβιακή ισορροπία. Οι επίμονες αρνητικές σκέψεις ή η συναισθηματική ένταση συμβάλλουν στο ψυχολογικό στρες, την αντίδραση του σώματος σε αντιληπτές απειλές ή πιέσεις.
Το ψυχολογικό στρες ενεργοποιεί μια ορμόνη που ονομάζεται παράγοντας απελευθέρωσης κορτικοτροπίνης (CRF), η οποία μπορεί να διαταράξει το μικροβίωμα του εντέρου. Η CRF αυξάνει τα επίπεδα της κορτιζόλης, μιας ορμόνης που αποδυναμώνει τις στενές συνδέσεις μεταξύ των Ως αποτέλεσμα, το έντερο γίνεται πιο διαπερατό, επιτρέποντας τη διαφυγή βακτηρίων και άλλων ουσιών. Το στρες μειώνει επίσης τη μικροβιακή ποικιλομορφία, μειώνει τα επίπεδα ωφέλιμων βακτηρίων όπως το Lactobacillus και το Bifidobacterium και μειώνει τα λιπαρά οξέα βραχείας αλυσίδας, δημιουργώντας ένα έδαφος που ευνοεί τη δυσβίωση.
Το στρες υπονομεύει περαιτέρω τις άμυνες του εντέρου μειώνοντας την παραγωγή βλεννίνης και καταστέλλοντας τα επίπεδα της εκκριτικής IgA (sIgA) στο έντερο και στο στόμα. Η βλεννίνη αποτελεί μέρος του προστατευτικού στρώματος βλέννας που εμποδίζει τα επιβλαβή μικρόβια να προσκολληθούν στο εντερικό τοίχωμα. Η sIgA συνδέεται με τους παθογόνους παράγοντες και τους εμποδίζει να αποικίσουν. Αποδυναμώνοντας αυτά τα προστατευτικά φράγματα, το στρες αναδιαμορφώνει το εσωτερικό περιβάλλον, διευκολύνοντας την προσκόλληση ορισμένων μικροβίων, την παθογένειά τους και τη συμβολή τους στη δυσβίωση.
Το έντερο, ο εγκέφαλος και το μικροβίωμα είναι βαθιά αλληλένδετα, σχηματίζοντας έναν δυναμικό κύκλο ανατροφοδότησης στον οποίο το καθένα επηρεάζει τα άλλα. Το άγχος και η νοοτροπία μπορούν να αλλάξουν τη λειτουργία του εντέρου, ενώ οι αλλαγές στο μικροβίωμα μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση, τη συμπεριφορά και τη γνωστική υγεία. Έρευνες υποδηλώνουν ότι ορισμένα προβιοτικά μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση των επιπτώσεων του άγχους, να υποστηρίξουν την αποκατάσταση του εντερικού βλεννογόνου και να βελτιώσουν τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος — μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της δυσβίωσης.
Ενώ τα στοχευμένα προβιοτικά προσφέρουν έναν τρόπο για την επαναφορά της ισορροπίας του μικροβιώματος, η νοοτροπία παραμένει ένα ισχυρό εργαλείο για την ανάρρωση. Μια ήρεμη, σταθερή νοοτροπία ενισχύει την ανθεκτικότητα, βοηθώντας στην αποκατάσταση και προστασία του εσωτερικού περιβάλλοντος, ακόμη και σε περιόδους συνεχούς στρες. Έρευνες έχουν δείξει ότι πρακτικές όπως η γνωστική θεραπεία βασισμένη στην ενσυνειδητότητα και η αναπνοή μπορούν να μειώσουν τη φλεγμονή, να υποστηρίξουν τη μικροβιακή ποικιλομορφία και να βελτιώσουν τον τόνο του πνευμονογαστρικού νεύρου, ένα μέτρο του ρόλου του πνευμονογαστρικού νεύρου στην επικοινωνία μεταξύ εντέρου και εγκεφάλου.
Η νοοτροπία επηρεάζει επίσης την πέψη, έναν άλλο βασικό παράγοντα της μικροβιακής ισορροπίας. Το χρόνιο στρες ή η συναισθηματική ένταση μπορούν να διαταράξουν τη ρύθμιση του νευρικού συστήματος όσον αφορά τα οξέα του στομάχου, τα ένζυμα και την κινητικότητα του εντέρου. Αντίθετα, μια χαλαρή κατάσταση υποστηρίζει την αποτελεσματική πέψη, την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών και την αποβολή, επηρεάζοντας την υγεία του μικροβιώματος.
Με την πάροδο του χρόνου, η μετάβαση από μια κατάσταση χρόνιου στρες σε μια κατάσταση μεγαλύτερης ηρεμίας και ανθεκτικότητας δημιουργεί ένα πιο φιλόξενο εσωτερικό περιβάλλον, όπου τα ευεργετικά μικρόβια μπορούν να αναπτυχθούν και η δυσβίωση μπορεί να αρχίσει να επιλύεται.
Πρόληψη
Αν και οι αιτίες της δυσβίωσης είναι πολλές και πολύπλοκες, πολλές από αυτές μπορούν να προληφθούν εύκολα. Η λήψη προληπτικών μέτρων καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της μικροβιακής ισορροπίας, στη διατήρηση ενός προστατευτικού φραγμού του εντέρου και στη μείωση της φλεγμονής, υποστηρίζοντας έτσι τη μακροπρόθεσμη υγεία. Ακολουθούν πρακτικές στρατηγικές για την υποστήριξη ενός υγιούς μικροβιώματος σε διαφορετικές φάσεις της ζωής:
Εγκυμοσύνη και γέννηση
Τα πρώτα βήματα προς την πρόληψη ξεκινούν πριν από τη γέννηση. Το μικροβίωμα της μητέρας διαμορφώνει τη μικροβιακή βάση του παιδιού της.
- Εστιάστε σε μια διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, ολικής αλέσεως και πλούσια σε φυτικές ίνες για να υποστηρίξετε το μικροβίωμα της μητέρας.
- Ενσωματώστε προβιοτικά ή πρεβιοτικά κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όταν είναι κατάλληλο.
- Επιλέξτε τον φυσιολογικό τοκετό, εάν είναι δυνατόν, και δώστε προτεραιότητα στην άμεση επαφή δέρματος με δέρμα.
- Επεκτείνετε τον αποκλειστικό θηλασμό για έξι μήνες ή περισσότερο, όταν είναι εφικτό.
Βρεφική και παιδική ηλικία
Τα πρώτα χρόνια της ζωής είναι μια κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη του μικροβιώματος, καθώς θέτουν τις βάσεις για μια υγιή ζωή.
- Περιορίστε τη χρήση αντιβιοτικών σε περιπτώσεις που είναι ιατρικά απαραίτητη.
- Ενθαρρύνετε το παιχνίδι σε εξωτερικούς χώρους και την επαφή με κατοικίδια ζώα για να ενισχύσετε την έκθεση στα μικρόβια.
- Μειώστε την κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων με προσθήκη.
- Χρησιμοποιείτε σαπούνια χωρίς αρώματα και ελαχιστοποιήστε τα αντιμικροβιακά προϊόντα.
Εφηβεία έως ενηλικίωση
Καθώς διαμορφώνονται η ανεξαρτησία και οι συνήθειες του τρόπου ζωής, το ίδιο συμβαίνει και με τα μακροπρόθεσμα μικροβιακά πρότυπα.
- Διατηρήστε σταθερή στοματική υγιεινή, συμπεριλαμβανομένου του βουρτσίσματος και της χρήσης οδοντικού νήματος.
- Υιοθετήστε διατροφικές συνήθειες που συνάδουν με τις αρχές της μεσογειακής και αλκαλικής διατροφής.
- Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ, αποφύγετε το παθητικό κάπνισμα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής
Ανεξάρτητα από την ηλικία, ορισμένες συνήθειες έχουν καθολική προστατευτική δράση.
- Ενσωματώστε πρακτικές που μειώνουν το άγχος, όπως η προσευχή, η ενσυνειδητότητα, η βαθιά αναπνοή ή ο χρόνος στη φύση.
- Δώστε προτεραιότητα στην υγιεινή του ύπνου και στοχεύστε σε επτά έως εννέα ώρες ξεκούραστου ύπνου κάθε βράδυ.
- Επιλέξτε στοχευμένα αντιβιοτικά όταν είναι κατάλληλο και συμβουλευτείτε έναν γιατρό σχετικά με εναλλακτικές λύσεις αντί για φάρμακα ευρέος φάσματος.
Αξιολογήστε και περιορίστε τη χρήση φαρμάκων που είναι γνωστό ότι διαταράσσουν το έντερο.
