Τα δικαιώματα των καταναλωτών είναι ο κεντρικός άξονας προβληματισμού και ευαισθητοποίησης για την Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή, η οποία γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 15 Μαρτίου.
Ο εορτασμός της καθιερώθηκε το 1983, με απόφαση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, σε ανάμνηση της ομιλίας του Προέδρου των ΗΠΑ Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι στις 15 Μαρτίου 1962, κατά την οποία έθεσε τις βάσεις του καταναλωτικού κινήματος.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Καταναλωτή, ο ΕΦΕΤ (Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων) υπενθυμίζει τα οκτώ βασικά δικαιώματα των καταναλωτών, τα οποία έχουν θεσμοθετηθεί και στις εθνικές νομοθεσίες των περισσότερων χωρών του κόσμου: Το δικαίωμα στο νερό και στην υγιεινή, στην ασφάλεια, στην πληροφόρηση, στην επιλογή, στην εκπροσώπηση, στην αποζημίωση, στην εκπαίδευση και σε ένα υγιεινό περιβάλλον.
Όπως σημειώνει ο ΕΦΕΤ σε ανακοίνωσή του, κάθε χρονιά η 15η Μαρτίου γιορτάζεται μέσα σε μια διαφορετική διεθνή πραγματικότητα που καθορίζεται από διεξαγόμενες συγκρούσεις, περιβαλλοντικές κρίσεις, οικονομικά και γεωπολιτικά δεδομένα. Το καταναλωτικό κίνημα έχει ευαισθητοποιηθεί μπροστά στις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα που αποτελούν απειλή για το μέλλον του πλανήτη και την υγεία του ανθρώπου.
«Λόγω αυτών των διαπιστώσεων, θα χρειαστεί πιθανότατα, μέσα στα επόμενα χρόνια, να κάνουμε θεμελιώδεις αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, όπως στη διατροφή μας, στον τρόπο με τον οποίο ταξιδεύουμε, με τον οποίο θερμαίνουμε ή ψύχουμε τα σπίτια μας καθώς και στα προϊόντα και τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε, προκειμένου ο πλανήτης να παραμείνει βιώσιμος, αλλά ταυτόχρονα να ικανοποιούνται οι ανθρώπινες ανάγκες και τα δικαιώματά μας ως καταναλωτές» επισημαίνεται στην ίδια ανακοίνωση.
Ειδικά για φέτος έχει αποτυπωθεί το κάλεσμα για μια μετάβαση σε βιώσιμους τρόπους ζωής με απαραίτητη την προστασία των θεσμικά αναγνωρισμένων αναγκών των καταναλωτών, γεγονός που σημαίνει, αρχικά, πρόσβαση σε βασικά αγαθά όπως τρόφιμα και ενέργεια, υγεία και ασφάλεια. «Σ’ αυτό το πλαίσιο απαίτησης για βιωσιμότητα δεν πρέπει να υπολείπεται η διαθεσιμότητα υγιεινών επιλογών για όλους, ενώ θα πρέπει να συμπεριλαμβάνονται και να προστατεύονται και οι ευάλωτοι καταναλωτές με χαμηλά εισοδήματα και να εισακούεται η φωνή του καταναλωτή σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Είναι, λοιπόν, φανερό πως η αναγνωρισμένη πλέον ανάγκη από το καταναλωτικό κίνημα για πιο βιώσιμους τρόπους ζωής περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την τροφή, το νερό, την ενέργεια, τα καταναλωτικά αγαθά», τονίζεται.
Ο ΕΦΕΤ παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία της υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών που ζουν στην Ελλάδα ως κεντρική αρμόδια Αρχή για την οργάνωση, την εποπτεία και τον συντονισμό του συστήματος επισήμων ελέγχων τροφίμων στη χώρα. Πιο συγκεκριμένα, ο Φορέας συμβάλλει στην πρόσβαση των καταναλωτών σε ασφαλή τρόφιμα μέσω της υλοποίησης τακτικών και έκτακτων προγραμμάτων δειγματοληψιών και ελέγχων επιχειρήσεων τροφίμων. Παράλληλα, μέσα από τη συμμετοχή του στα διεθνή επιστημονικά δίκτυα όπως αυτά της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ο ΕΦΕΤ είναι ενεργός κόμβος έγκαιρης πληροφόρησης με δυνατότητες έγκαιρης αντίδρασης σε περιπτώσεις διατροφικών συμβάντων.
Εξάλλου, μέσα από τη συμμετοχή του σε εκστρατείες ενημέρωσης της EFSA όπως η Safe2Eat, ο ΕΦΕΤ μεριμνά για την ορθή, υπεύθυνη, επιστημονικά τεκμηριωμένη ενημέρωση του καταναλωτή για ορθές διατροφικές συνήθειες και για θέματα ασφάλειας και ποιότητας τροφίμων προβάλλοντας και θέματα σχετικά με τη βιωσιμότητα όπως η αποφυγή της απώλειας και σπατάλης τροφίμων με κατάλληλες πρακτικές.
Σημειώνεται ότι διαθέτοντας εξειδικευμένη Διεύθυνση Προστασίας Καταναλωτή στην Κεντρική του Υπηρεσία ο ΕΦΕΤ είναι σταθερά ενεργός στη διασφάλιση θεμιτών πρακτικών στο εμπόριο των τροφίμων και την προστασία της δημόσιας υγείας καθώς και των συμφερόντων των καταναλωτών, μέσω της πολυετούς εμπειρίας του και της συνεργασίας του με ομόλογους εθνικούς, ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς.
Για το 2025, ο ΕΦΕΤ συνεχίζει την εφαρμογή προγράμματος επισήμου ελέγχου τροφίμων της χώρας, το οποίο περιλαμβάνει συνδυαστικούς ελέγχους (επιθεώρησης – δειγματοληψίας και ανάλυσης) και βασίζεται στη συνεργασία των συναρμόδιων αρχών ελέγχου της χώρας για την υλοποίησή του. Ακόμη, εκπροσωπεί τη χώρα, για 4η πλέον χρονιά, στην ενημερωτική καμπάνια με τίτλο Safe2Eat, υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), στοχεύοντας στην ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την επιστήμη πίσω από την ασφάλεια τροφίμων, ώστε να κάνουν συνειδητές αγοραστικές επιλογές βάσει των προσωπικών τους κριτηρίων.
Σε συνέχεια προηγούμενων δράσεων επικοινωνιακής ευαισθητοποίησης ο ΕΦΕΤ εστιάζει φέτος στο καίριο θέμα των αλλεργιογόνων ουσιών στα τρόφιμα, στην επισήμανση των τροφίμων, στις διατροφικές ανάγκες και στον ορθό χειρισμό των τροφίμων με σκοπό να προσφέρει με απλά λόγια και μέσω των πιο πρόσφορων διαύλων πολύτιμες συμβουλές στους πολίτες αξιοποιώντας τα επιστημονικά δίκτυα και την πολυετή εμπειρία που διαθέτει.
Υπενθυμίζεται ότι οι καταναλωτές μπορούν να υποβάλλουν τις δικές τους καταγγελίες σχετικά με προβλήματα που εντοπίζουν σε τρόφιμα ή να γνωστοποιούν στον ΕΦΕΤ διατροφικά περιστατικά με όσα περισσότερα στοιχεία διαθέτουν, στον αριθμό 11717 αλλά και στην ιστοσελίδα του Φορέα, ώστε να αξιοποιούνται για άμεσες ενέργειες.
Παράγοντες που επηρέασαν το προσδόκιμο ζωής τις τελευταίες δεκαετίες, όπως αποτυπώθηκαν σε ευρωπαϊκή έρευνα
Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής των κατοίκων της Ευρώπης έχει επιβραδυνθεί από το 2011 και μετά, όπως διαπιστώνει έρευνα με επικεφαλής το University of East Anglia, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «The Lancet Public Health».
Όπως εντόπισε η μελέτη, η διατροφή, η σωματική αδράνεια και η παχυσαρκία, όπως και η πανδημία Covid ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για αυτή την επιβράδυνση.
Η ερευνητική ομάδα μελέτησε δεδομένα από το Ινστιτούτο Μετρήσεων και Αξιολόγησης της Υγείας και συγκεκριμένα τη μεγαλύτερη έρευνα για την ποσοτικοποίηση των προβλημάτων υγείας «Global Burden of Disease 2021». Συνέκρινε τις αλλαγές στο προσδόκιμο ζωής, τις αιτίες θανάτου και την έκθεση του πληθυσμού σε παράγοντες κινδύνου σε όλη την Ευρώπη κατά τις περιόδους 1990-2011, 2011-2019 και 2019-2021.
Κατά την περίοδο 1990-2011, η μείωση των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνους συνέχισε να οδηγεί σε σημαντική άνοδο του προσδόκιμου ζωής. Ωστόσο, από το 2011 και μετά η σταθερή αύξηση επιβραδύνθηκε. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι οι θάνατοι από καρδιαγγειακά νοσήματα αποτέλεσαν την κύρια αιτία της ελάττωσης της ανόδου του προσδόκιμου ζωής κατά την περίοδο 2011-2019. Μετά το 2011, σημαντικοί κίνδυνοι, όπως η παχυσαρκία, η υψηλή αρτηριακή πίεση και η υψηλή χοληστερόλη συνέτειναν περαιτέρω στην επιβράδυνση της αύξησης σε όλες σχεδόν τις χώρες. Η πανδημία Covid ήταν η κυρίως υπεύθυνη για τις μειώσεις στο προσδόκιμο ζωής που παρατηρήθηκαν το 2019-2021.
Στην έρευνα μελετήθηκαν 20 χώρες, συγκεκριμένα η Αυστρία, το Βέλγιο, η Δανία, η Φινλανδία, η Γαλλία, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ισλανδία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Σουηδία, η Αγγλία, η Βόρεια Ιρλανδία, η Σκωτία και η Ουαλία. Από όλες τις χώρες, η Αγγλία παρουσίασε τη μεγαλύτερη επιβράδυνση στο προσδόκιμο ζωής.
Άλλες χώρες, όπως η Νορβηγία, η Ισλανδία, η Σουηδία, η Δανία και το Βέλγιο διατήρησαν καλύτερο προσδόκιμο ζωής μετά το 2011, με μειωμένες επιπτώσεις από καρδιακές παθήσεις, χάρη στην εφαρμογή κυβερνητικών πολιτικών για την υγεία.
Την περίοδο 2019-2021 υπήρξε συνολική μείωση του μέσου ετήσιου προσδόκιμου ζωής σε όλες τις χώρες. Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρήθηκε στην Ελλάδα και στην Αγγλία. Στην Ελλάδα σημειώνεται για την περίοδο αυτή ότι εκτός από τους θανάτους από αναπνευστικές λοιμώξεις και άλλα προβλήματα υγείας σχετικά με τον Covid-19, ένα μικρό μέρος της μείωσης του προσδόκιμου ζωής αποδόθηκε σε θανάτους από νεοπλάσματα. Τα νεοπλάσματα ήταν αιτία μείωσης του προσδόκιμου ζωής για την Ελλάδα, όπως και τη Γερμανία και τη Σκωτία, και κατά την περίοδο 2011-2019.
Στην έρευνα εντοπίστηκε ότι παρά την ύφεση, το προσδόκιμο ζωής για τους ηλικιωμένους σε πολλές χώρες εξακολούθησε να βελτιώνεται, «γεγονός που δείχνει ότι δεν έχουμε φτάσει ακόμη σε ένα φυσικό ανώτατο όριο μακροζωίας», όπως παρατηρεί ο επικεφαλής της έρευνας, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Norwich του University of East Anglia, Νικ Στιλ.
Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι για να παρατείνουμε τα χρόνια ζωής μας πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα σε έναν πιο υγιεινό τρόπο ζωής κατά τη νεότερη ηλικία μας. Επίσης, καλούν τις κυβερνήσεις να επενδύσουν σε πρωτοβουλίες για τη δημόσια υγεία.
