Σε εκτεταμένες εφόδους προχώρησε η σερβική αστυνομία στις 25 Φεβρουαρίου, πραγματοποιώντας έρευνες στα γραφεία τουλάχιστον τεσσάρων μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) στο πλαίσιο έρευνας για πιθανή κακοδιαχείριση χρηματοδοτήσεων από την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών (USAID).
Ο κρατικός εισαγγελέας της Σερβίας, Νενάντ Στεφάνοβιτς, επιβεβαίωσε τις αστυνομικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που μεταδόθηκε από τη δημόσια τηλεόραση της χώρας (RTS). Σύμφωνα με τον Στεφάνοβιτς, οι έφοδοι ήταν απαραίτητες για τη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων που σχετίζονται με κατηγορίες για διασπάθιση κονδυλίων και ξέπλυμα χρήματος.
Η αντίδραση των οργανώσεων
Οι ΜΚΟ που στοχοποιήθηκαν περιλαμβάνουν το Κέντρο Έρευνας, Διαφάνειας και Λογοδοσίας (CRTA), την οργάνωση Civic Initiatives, το Ίδρυμα Trag και το σερβικό παράρτημα του Human Rights House Foundation.
Το CRTA επιβεβαίωσε ότι η αστυνομία εισέβαλε στα γραφεία του στο Βελιγράδι και δήλωσε μέσω Facebook ότι συνεργάζεται πλήρως με τις αρχές. Η οργάνωση δραστηριοποιείται στη διεξαγωγή εκλογικών παρατηρήσεων, ενώ παράλληλα διαχειρίζεται την πλατφόρμα Istinomer.rs, η οποία ασχολείται με διαδικτυακούς ελέγχους γεγονότων και επισημαίνει αμφισβητούμενο περιεχόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αντίστοιχα, το Ίδρυμα Trag, το οποίο χρηματοδοτεί δράσεις που αφορούν την επιχειρηματικότητα και τα δικαιώματα των γυναικών, ανέφερε ότι η αστυνομική επιχείρηση αποτελεί απόπειρα εκφοβισμού των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.
Οι Civic Initiatives κατήγγειλαν πως περίπου 20 αστυνομικοί πραγματοποίησαν έρευνα στα γραφεία τους, χωρίς να επιδείξουν ένταλμα. Σε ανακοίνωσή τους, χαρακτήρισαν την ενέργεια «σοβαρή επίθεση στα θεμελιώδη πολιτικά δικαιώματα» και μέρος «συνεχιζόμενων παράνομων πιέσεων» προς την κοινωνία των πολιτών.
Παράλληλα, η Human Rights House Foundation τόνισε ότι η σερβική θυγατρική της δεν έχει λάβει χρηματοδότηση από την USAID, διαψεύδοντας τους ισχυρισμούς περί κακοδιαχείρισης πόρων.
Σχέδιο νόμου για «ξένους πράκτορες»
Οι αστυνομικές επιχειρήσεις πραγματοποιήθηκαν σε μια περίοδο έντονων συζητήσεων για προτεινόμενο νομοσχέδιο στη Σερβία που θα απαιτεί από τις ΜΚΟ να καταχωρούνται ως «ξένοι πράκτορες» εφόσον λαμβάνουν την πλειονότητα της χρηματοδότησής τους από το εξωτερικό. Το νομοσχέδιο προβλέπει επίσης ότι οι οργανώσεις θα πρέπει να δημοσιοποιούν τις πηγές χρηματοδότησής τους και να φέρουν ειδική σήμανση στα υλικά τους.
Οι υποστηρικτές του νομοσχεδίου υποστηρίζουν ότι προσφέρει διαφάνεια και προστατεύει τα εθνικά συμφέροντα της Σερβίας, καθώς ορισμένες ΜΚΟ «λειτουργούν ενάντια στο κράτος».
Ωστόσο, οι επικριτές του, τόσο εντός όσο και εκτός Σερβίας, υποστηρίζουν ότι το μέτρο στιγματίζει τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (EESC) προειδοποίησε ότι η υιοθέτηση του νομοσχεδίου μπορεί να υπονομεύσει την ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας, υπογραμμίζοντας ότι αντίστοιχη νομοθεσία στη Γεωργία χαρακτηρίστηκε ως «ασύμβατη με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ».
Πολιτικές εξελίξεις και κοινωνική αναταραχή
Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από την κοινωνική αναταραχή που έχει εκδηλωθεί στη Σερβία τους τελευταίους μήνες. Σοβαρές διαδηλώσεις ξέσπασαν μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου 2023, με διαδηλωτές να καταγγέλλουν εκλογικές παρατυπίες.
Τον Νοέμβριο του 2024, η κατάρρευση τμήματος της οροφής σε σιδηροδρομικό σταθμό στη Νόβι Σαντ πυροδότησε νέο κύμα διαμαρτυριών, με πολίτες να καταγγέλλουν κυβερνητική διαφθορά και πλημμελή έλεγχο σε δημόσια έργα.
Οι πολιτικές εξελίξεις, σε συνδυασμό με τις πρόσφατες εφόδους και το επίμαχο νομοσχέδιο για τους ξένους πράκτορες, έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα έντασης στη χώρα, με πολλούς να εκφράζουν φόβους για περαιτέρω περιστολή των πολιτικών ελευθεριών.
