Ενδελεχής, πολυσέλιδη έρευνα του Παρατηρητηρίου των Ηνωμένων Εθνών (UN Watch) αποκαλύπτει πώς ηγετικά στελέχη της Χαμάς κατέλαβαν σταδιακά τον έλεγχο του εκπαιδευτικού συστήματος της UNRWA στη Γάζα και τον Λίβανο, ενώ ο ΟΗΕ γνώριζε το πρόβλημα αλλά δεν ενήργησε αποτελεσματικά.
Η έκθεση, με τίτλο «Schools in the Grip of Terror: How UNRWA Allowed Hamas Chiefs to Control Its Education System» (Σχολεία στα χέρια του τρόμου: Πώς επέτρεψε η UNRWA σε ηγέτες της Χαμάς να πάρουν τον έλεγχο του εκπαιδευτικού της συστήματος), παρουσιάστηκε στη γερμανική Βουλή αυτόν τον Σεπτέμβριο, φέρνοντας στο φως ένα συστηματικό πρόβλημα που επηρεάζει την εκπαίδευση εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών.
Η ιστορική διάσταση του προβλήματος
Η UNRWA (Υπηρεσία Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστινίους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή) ιδρύθηκε το 1949 από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, αρχικά με κύριο στόχο την παροχή άμεσης βοήθειας και προγραμμάτων ανάπτυξης για τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες που έχασαν τα σπίτια τους, με το εκπαιδευτικό κομμάτι να έχει δευτερεύοντα ρόλο. Οι πρώτες τάξεις για παιδιά Παλαιστινίων προσφύγων δημιουργήθηκαν το 1948 από τους ίδιους τους πρόσφυγες – εκπαιδευτικούς που είχαν εγκαταλείψει την Παλαιστίνη, αλλά ήταν αποφασισμένοι να συνεχίσουν την εκπαίδευση των παιδιών.
Σταδιακά, η εκπαίδευση εξελίχθηκε στο μεγαλύτερο πρόγραμμα της UNRWA τόσο σε προϋπολογισμό όσο και σε προσωπικό. Σήμερα, η UNRWA διαχειρίζεται 706 σχολεία με 20.000 εκπαιδευτικό προσωπικό, παρέχοντας εκπαίδευση σε περίπου 500.000 μαθητές σε πέντε περιοχές: Γάζα, Δυτική Όχθη, Ιορδανία, Λίβανο και Συρία. Στη Γάζα συγκεκριμένα, λειτουργούν 183 σχολεία της UNRWA που εκπαιδεύουν πάνω από 286.000 μαθητές.
Ένα κρίσιμο στοιχείο για την κατανόηση του προβλήματος είναι η δομή των εργατικών συνδικάτων της UNRWA. Αυτά τα συνδικάτα, που αντιπροσωπεύουν χιλιάδες εκπαιδευτικούς, έχουν σταδιακά πολιτικοποιηθεί και, σύμφωνα με την έκθεση Colonna του 2024, «πολιτικές φατρίες έχουν χρησιμοποιήσει τα εργατικά συνδικάτα της UNRWA για να ασκήσουν πίεση στη διοίκηση της οργάνωσης και να επηρεάσουν αποφάσεις».
Διείσδυση και συνδικαλισμός
Σουχαΐλ αλ Χίντι: Η περίπτωση της Γάζας
Το πρώτο μεγάλο κεφάλαιο της έκθεσης εστιάζει στη φιγούρα του Σουχαΐλ αλ Χίντι, ενός ανθρώπου που κατάφερε να συνδυάσει τρεις ρόλους: του ηγέτη της Χαμάς, του διευθυντή σχολείου της UNRWA και του επικεφαλής του Συνδικάτου Εργαζομένων της UNRWA στη Γάζα από το 2006 έως το 2017. Ο αλ Χίντι επόπτευε 8.000 εκπαιδευτικούς και 220.000 μαθητές, ενώ παράλληλα διατηρούσε ενεργό ρόλο στην πολιτική ηγεσία της Χαμάς.
Ο αλ Χίντι εντάχθηκε στη Μουσουλμανική Αδελφότητα το 1981 και συμμετείχε στην φοιτητική πολιτική στη Ραμάλλα. Το 2011, η UNRWA τον απέπεμψε για τρεις μήνες χωρίς αποδοχές επειδή συμμετείχε σε εκδήλωση του συνδικάτου όπου παρευρέθηκαν ηγετικά στελέχη της Χαμάς, συμπεριλαμβανομένου του Ισμαήλ Χανίγια. Η αντίδραση ήταν άμεση και οργανωμένη: το συνδικάτο των εκπαιδευτικών διοργάνωσε μαζικές διαδηλώσεις και έκλεισε όλες τις εγκαταστάσεις της UNRWA για δύο ώρες σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι μετά την αποπομπή του, ο αλ-Χίντι επανεξελέγη πρόεδρος του συνδικάτου το 2012, γεγονός που δείχνει την ευρεία υποστήριξη που είχε από τους εκπαιδευτικούς της UNRWA. Μετά την αποχώρησή του από τη UNRWA το 2017, ο αλ Χίντι έγινε μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς και πρόσφατα εθεάθη να συναντάται με ηγετικά στελέχη της Χαμάς και Ιρανούς υποστηρικτές στο Κατάρ.
Φατέχ Σαρίφ: Η περίπτωση του Λιβάνου
Το δεύτερο κεφάλαιο της έκθεσης εξετάζει την περίπτωση του Φατέχ Σαρίφ στον Λίβανο, ο οποίος υπηρετούσε ταυτόχρονα ως διευθυντής σχολείου της UNRWA, πρόεδρος του Συνδικάτου Εκπαιδευτικών της UNRWA Λιβάνου και ηγέτης της Χαμάς στον Λίβανο. Ο Σαρίφ ήταν υπεύθυνος για 39.000 μαθητές και 2.000 εκπαιδευτικούς σε 64 σχολεία.
Τον Μάρτιο 2024, η UNRWA τον απέπεμπψε προσωρινά για «παραβίαση των πρωτοκόλλων της οργάνωσης» αφού εκφράστηκε δημοσίως θετικά για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου. Η αποπομπή του προκάλεσε μαζικές διαδηλώσεις από εκπαιδευτικούς έξω από τα γραφεία της UNRWA στη Βηρυττό. Για πάνω από μια δεκαετία, ο Σαρίφ δημοσίευε ανοιχτά φωτογραφίες με ηγέτες τρομοκρατών, ωστόσο η UNRWA δεν έλαβε κανένα μέτρο.
Στις 29 Σεπτεμβρίου 2024, ο Σαρίφ σκοτώθηκε μαζί με τη γυναίκα και τα δύο παιδιά του σε ισραηλινό αεροπορικό πλήγμα στον καταυλισμό προσφύγων αλ Μπας στην Τύρο. Η Χαμάς τον χαρακτήρισε ως ηγέτη της οργάνωσης στον Λίβανο.
Η έκθεση του Παρατηρητηρίου των Ηνωμένων Εθνών αποκαλύπτει ότι η Χαμάς κατάφερε να ελέγξει το εκπαιδευτικό σύστημα της UNRWA μέσω της κυριαρχίας της στα τοπικά συνδικάτα των εκπαιδευτικών. Αυτό επέτρεψε στη Χαμάς να ελέγχει τις φυσικές εγκαταστάσεις των σχολείων, τους εκπαιδευτικούς και το αναλυτικό πρόγραμμα, συμπεριλαμβανομένης της αποτροπής εφαρμογής αλλαγών για την απομάκρυνση ριζοσπαστικού περιεχομένου από το αναλυτικό πρόγραμμα.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της επιρροής περιλαμβάνουν:
• 2011: Το συνδικάτο της Γάζας, υπό την ηγεσία του αλ Χίντι, απέρριψε κατηγορηματικά το σχέδιο της διοίκησης της UNRWA να εισαγάγει μαθήματα για το Ολοκαύτωμα στα σχολεία.
• Μάιος 2021: Ο Αμίρ αλ Μισχάλ, ως επικεφαλής του Συνδικάτου Εργαζομένων της UNRWA στη Γάζα, πέτυχε την επαναφορά 27 εργαζομένων που είχαν απολυθεί.
• Μάιος 2021: Όταν ο διευθυντής της UNRWA στη Γάζα, Ματίας Σμάλε, παραδέχτηκε σε τηλεοπτική συνέντευξη ότι τα ισραηλινά πλήγματα εναντίον της Χαμάς ήταν «πολύ ακριβή», ο αλ Μισχάλ διοργάνωσε μαζικές διαδηλώσεις που οδήγησαν στην αποπομπή του Σμάλε από τη Γάζα.
Η περίπτωση του Ματίας Σμάλε είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική για τη δύναμη που είχαν αποκτήσει οι τοπικοί ηγέτες της UNRWA. Σε λιγότερο από δέκα ημέρες, οι τοπικοί ηγέτες της UNRWA – ο Αμίρ αλ Μισχάλ και ο Σουχαΐλ αλ Χίντι – κατάφεραν να αποπέμψουν τον Σμάλε από τη Γάζα επειδή έκανε ένα σχόλιο που θεωρήθηκε φιλο-ισραηλινό. Αντίθετα, η UNRWA δεν μπόρεσε να απολύσει τον αλ Χίντι που εμφανιζόταν δημόσια με ηγέτες τρομοκρατών της Χαμάς για χρόνια.
Το ζήτημα της ουδετερότητας των σχολείων
Τον Ιανουάριο 2024, το Ισραήλ κατηγόρησε 12 εργαζομένους της UNRWA ότι συμμετείχαν στην επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Οι κατηγορίες αυτές προκάλεσαν άμεσες αντιδράσεις στη διεθνή κοινότητα, με συνολικά 16 χώρες-χορηγούς, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας, της Γαλλίας, του Καναδά, της Αυστραλίας και άλλων, να αναστέλλουν τη χρηματοδότηση της UNRWA, με το συνολικό ποσό να φτάνει τα 450 εκατομμύρια δολάρια.
Η UNRWA απέλυσε αμέσως τους κατηγορούμενους εργαζομένους και ζήτησε διεξοδική, αμερόληπτη έρευνα. Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρρες, δήλωσε ότι ένιωσε «αποτροπιασμό από αυτή την είδηση» και διαβεβαίωσε ότι «οποιοσδήποτε εργαζόμενος του ΟΗΕ εμπλακεί σε πράξεις τρομοκρατίας θα λογοδοτήσει, συμπεριλαμβανομένης της ποινικής δίωξης».
Τον επόμενο μήνα, ο Γκουτέρρες διόρισε μια Ανεξάρτητη Ομάδα Επανεξέτασης υπό την ηγεσία της πρώην Γαλλίδας υπουργού Εξωτερικών Κατρίν Κολονά για να αξιολογήσει τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες που έχει η UNRWA για να εξασφαλίζει την ουδετερότητα. Η έκθεση των 54 σελίδων, που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο 2024, διαπίστωσε ότι η UNRWA «έχει εγκαθιδρύσει έναν σημαντικό αριθμό μηχανισμών και διαδικασιών για να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση με την υποχρέωση τήρησης της αρχής της ουδετερότητας» και ότι «διαθέτει μια πιο ανεπτυγμένη προσέγγιση στην ουδετερότητα από άλλες παρόμοιες οντότητες του ΟΗΕ ή ΜΚΟ».
Ωστόσο, η έκθεση Κολονά αναγνώριζε ρητά ότι τα εργατικά συνδικάτα της UNRWA είναι «πολιτικοποιημένα» και ότι «η πολιτικοποίηση των εργατικών συνδικάτων θεωρείται ένα από τα πιο ευαίσθητα ζητήματα ουδετερότητας και πρέπει να αντιμετωπιστεί». Παρά αυτή τη διαπίστωση, μέχρι τον Αύγουστο 2025, η UNRWA δεν είχε ολοκληρώσει την εφαρμογή καμίας από τις συστάσεις της έκθεσης Κολονά για την ουδετερότητα των εργατικών συνδικάτων.
Η εκπαίδευση ως μέσο ριζοσπαστικοποίησης
Ένα από τα πιο ανησυχητικά στοιχεία που αναδεικνύει η έρευνα του Παρατηρητηρίου είναι η χρήση αντισημιτικού εκπαιδευτικού υλικού και υλικού που προάγει τη βία στα σχολεία της UNRWA. Η UNRWA δεν παράγει δικά της αναλυτικά προγράμματα, αλλά χρησιμοποιεί τα διδακτικά βιβλία της χώρας υποδοχής. Στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη, αυτό σημαίνει ότι διδάσκεται το αναλυτικό πρόγραμμα της Παλαιστινιακής Αρχής.
Σύμφωνα με έκθεση του ινστιτούτου IMPACT-se του 2023, τα διδακτικά βιβλία της Παλαιστινιακής Αρχής που χρησιμοποιούνται στα σχολεία της UNRWA «παραμένουν ανοιχτά αντισημιτικά και συνεχίζουν να ενθαρρύνουν τη βία, το τζιχάντ και το μαρτύριο, ενώ η ειρήνη δεν διδάσκεται ως προτιμότερη ή καν δυνατή». Τα βιβλία περιέχουν «εκρηκτικό μίσος για τους Εβραίους και το Ισραήλ, κατηχώντας μαθητές από την ηλικία των έξι ετών να αφιερώσουν τη ζωή τους στο ‘μαρτύριο’ και στον πόλεμο γενεών».
Η έκθεση του IMPACT-se τεκμηριώνει συγκεκριμένα παραδείγματα από σχολεία της UNRWA στη Γάζα, όπως την προβολή της Νταλάλ αλ Μουγκράμπι ως ‘ηγετική μορφή’. του τζιχάντ. Η αλ Μουγκράμπι και οκτώ συνεργάτες της είχαν διαπράξει το Μακελειό του Παράκτιου Δρόμου το 1978, κατά το οποίο δολοφόνησαν 38 Ισραηλινούς, συμπεριλαμβανομένων 13 παιδιών.
Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν:
• Γραμματικές ασκήσεις με προτάσεις όπως «Θα κάνω τζιχάντ για να απελευθερώσω την πατρίδα»
• Αναγνωστικό κείμενο που περιγράφει επίθεση εναντίον Ισραηλινών επιβατών λεωφορείου ως «μπάρμπεκιου πάρτι»
• Διδακτικό υλικό θερινών μαθητικών κατασκηνώσεων που προωθεί την καταστροφή του Ισραήλ
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε ψηφίσματα που πέρασε τον Ιανουάριο 2024 δήλωσε ότι η αντισημιτική ρητορική και η εξιδανίκευση της τρομοκρατίας στα παλαιστινιακά διδακτικά βιβλία που εκδίδει η UNRWA αποτέλεσε ουσιαστική αιτία για το μακελειό της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Η έκθεση του IMPACT-se παραθέτει τα ονόματα περισσότερων από εκατό αποφοίτων σχολείων της UNRWA που διέπραξαν τις επιθέσεις και αναγνωρίζονται από τη Χαμάς ως μάρτυρες. Ένα δίπλωμα της UNRWA βρέθηκε στο αυτοκίνητο ενός από τους τρομοκράτες.
Η αμερικανική στάση και οι μελλοντικές προοπτικές
Τον Φεβρουάριο 2025, η κυβέρνηση Τραμπ ανακοίνωσε ότι «η διοίκηση έχει τεκμηριώσει ότι η UNRWA είναι ανεπανόρθωτα συμβιβασμένη και τώρα επιδιώκει την πλήρη διάλυσή της μαζί με την επιστροφή του υπολοίπου της χρηματοδότησης που δεν έχει ακόμα δαπανηθεί». Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε ότι «άλλοι οργανισμοί του ΟΗΕ και άλλοι πιο αποτελεσματικοί διεθνείς εταίροι είναι ικανοί να παρέμβουν για να παρέχουν βασικές γραμμές υποστήριξης».
Η κυβέρνηση Τραμπ επικαλείται το προεδρικό διάταγμα της 4ης Φεβρουαρίου που αναφέρει ότι «η UNRWA έχει μέλη ομάδων που έχουν καθοριστεί εδώ και καιρό από τον υπουργό Εξωτερικών ως ξένες τρομοκρατικές οργανώσεις, ενώ εργαζόμενοι της UNRWA εμπλέκονται στην επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 εναντίον του Ισραήλ».
Πολιτικοί αναλυτές και δεξαμενές σκέψεις έχουν αρχίσει να προτείνουν εναλλακτικά συστήματα εκπαίδευσης. Το Alternate Gazan Education System (AGES) Fund (Ίδρυμα Εναλλακτικού Εκπαιδευτικού Συστήματος στη Γάζα – Ίδρυμα ΕΕΣΓ) προτείνει τη δημιουργία νέου εκπαιδευτικού συστήματος με διεθνείς εταίρους από χώρες που αναγνωρίζουν το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Σουηδίας, της Νορβηγίας, της Ιαπωνίας, της Γαλλίας και της Ελβετίας.
Το ΕΕΣΓ αναγνωρίζει ότι «τα παιδιά της Γάζας όλων των ηλικιών κατηχούνται να μισούν τους Εβραίους γείτονές τους, με τα χρήματα των Αμερικανών φορολογουμένων έχουν χρηματοδοτήσει αυτή τη ριζοσπαστικοποίηση που λαμβάνει χώρα μέσω της UNRWA». Ο στόχος είναι η μετάβαση από το «διδάσκοντας το μίσος» στο «διδάσκοντας τη συνύπαρξη».
Η απάντηση της UNRWA
Η UNRWA έχει απορρίψει την έκθεση του Παρατηρητρίου των ΗΕ ως «μέρος μιας εκστρατείας παραπληροφόρησης που αυτή η οργάνωση, η λεγόμενη Παρατηρητήριο του ΟΗΕ, έχει εξαπολύσει εναντίον της UNRWA για χρόνια τώρα». Η εκπρόσωπος της UNRWA, Ζυλιέτ Τουμά, ισχυρίστηκε ότι «η αναφορά τους είναι γεμάτη αβάσιμους ισχυρισμούς και στοχεύει σαφώς στην καταστροφή της οργάνωσης».
Ο γενικός επίτροπος της UNRWA, Φιλίπ Λατσαρίνι, υποστήριξε ότι το Ισραήλ αποκρύπτει πληροφορίες σχετικά με τις κατηγορίες για τη διείσδυση της Χαμάς στα σχολεία και ότι η UNRWA είχε ερευνήσει όλες τις κατηγορίες. Ωστόσο, όταν ρωτήθηκε για την περίπτωση του Φατέχ Σαρίφ, ο Λατσαρίνι παραδέχτηκε ότι «δεν είχε ακούσει τη λέξη ‘διοικητής’ πριν» και ότι «αυτό που είναι προφανές για εσάς σήμερα, δεν ήταν προφανές χθες».
Η πιο τραγική ειρωνεία είναι ότι ενώ ο εκπρόσωπος του ΟΗΕ, Στεφάν Ντυζαρρίκ, είχε δηλώσει ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι που εμπλέκονται σε υπόγειες οργανώσεις προσπαθούν να μην γίνει γνωστή δημοσίως τη συμμετοχή τους», η έκθεση αποδεικνύει το ακριβώς αντίθετο: οι ηγέτες της Χαμάς κατείχαν κορυφαίες θέσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα της UNRWA παρά το γεγονός ότι επιδείκνυαν δημόσια και επανειλημμένα την υποστήριξη και τους δεσμούς τους με τη Χαμάς και την τρομοκρατία.
