Η συζήτηση για την πιθανή επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35 προκαλεί έντονη ανησυχία στην Ουάσιγκτον και στην Αθήνα. Τέσσερις Ελληνοαμερικανοί νομοθέτες, με διακομματική παρέμβασή τους, στέλνουν σαφές μήνυμα στον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ: «Μην επιβραβεύσετε τον Ταγίπ Ερντογάν, που επέλεξε τη Μόσχα αντί της Συμμαχίας».
Η δήλωσή τους δεν αφορά μόνο την τήρηση του αμερικανικού νόμου Countering America’s Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA) – Νόμος για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής μέσω Κυρώσεων. Έχει και ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς οι εξελίξεις γύρω από τα F-35 επηρεάζουν άμεσα την ισορροπία δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο.
Σκληρή γλώσσα για την Άγκυρα
Στην κοινή τους δήλωση, οι βουλευτές Γκας Μπιλιράκης (Ρεπουμπλικανός-Φλόριντα), Κρις Πάππας (Δημοκρατικός-Νιου Χάμσαϊρ), Νικόλ Μαλλιωτάκη (Ρεπουμπλικανή-Νέα Υόρκη) και Ντίνα Τίτους (Δημοκρατική-Νεβάδα), συμπρόεδροι και αντιπρόεδροι της Ελληνικής Συμμαχίας, εξέδωσαν κοινή δήλωση υπενθυμίζοντας ότι η Τουρκία αποβλήθηκε δικαίως από το πρόγραμμα Joint Strike Fighter το 2019, όταν απέκτησε το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400, παραβιάζοντας τον αμερικανικό νόμο CAATSA. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να είναι πολύ προσεκτικές όταν συμμετέχουν σε διαπραγματεύσεις, ιδίως όσον αφορά τις συζητήσεις σχετικά με την πιθανή επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα Joint Strike Fighter F-35».
Η κατοχή του S-400 σε συνδυασμό με την επιδίωξη πρόσβασης στα F-35 εγκυμονεί σοβαρό κίνδυνο για διαρροή κρίσιμων τεχνολογικών δεδομένων προς τη Μόσχα, υπονομεύοντας την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους του ΝΑΤΟ.
Παράλληλα, καταγγέλλουν την κυβέρνηση Ερντογάν για καταστολή της ελευθερίας του Τύπου, περιορισμό της πολιτικής διαφωνίας και επιθετικές στρατιωτικές ενέργειες που έχουν προκαλέσει διεθνή καταδίκη.
Η πιο άμεση προειδοποίηση ήρθε από τη βουλευτή Νικόλ Μαλλιωτάκη, στενή σύμμαχο του προέδρου Τραμπ, η οποία μίλησε ευθέως: «Μην δώσετε στον Ερντογάν τα F-35. Είναι άνθρωπος της Ρωσίας και του Ιράν», δήλωσε, αποτυπώνοντας το κλίμα δυσπιστίας που κυριαρχεί στο Κογκρέσο απέναντι στην Άγκυρα.
Γιατί ανησυχούν οι ΗΠΑ – Τεχνικοί και στρατηγικοί κίνδυνοι
Η συνύπαρξη των S-400 με τα F-35, εξηγούν οι αναλυτές, θα μπορούσε να δώσει στις ρωσικές υπηρεσίες πρόσβαση σε πολύτιμες πληροφορίες για την τεχνολογία stealth των αμερικανικών αεροσκαφών.
Το S-400, ένα ρωσικής κατασκευής ραντάρ και σύστημα αντίμετρων, θα μπορούσε θεωρητικά να συλλέξει δεδομένα για το αποτύπωμα, τις υπογραφές και τις τακτικές χρήσης των F-35, θέτοντας σε κίνδυνο την απόρρητη τεχνολογία και την επιχειρησιακή υπεροχή των αμερικανικών πλατφορμών. Αυτό το επιχείρημα υποστηρίζεται από αναλύσεις του Πενταγώνου και ανεξάρτητων δεξαμενών σκέψης.
Επιπλέον, η επανένταξη της Τουρκίας, χωρίς ολική απομάκρυνση των S-400, θα υπονόμευε την εμπιστοσύνη εντός του ΝΑΤΟ και θα δημιουργούσε προηγούμενο που άλλοι σύμμαχοι θα μπορούσαν να επικαλεστούν.
Πολιτική σύγκρουση στην Ουάσιγκτον: Λευκός Οίκος κατά Κογκρέσου
Η προοπτική επίσκεψης του Ταγίπ Ερντογάν στον Λευκό Οίκο την Πέμπτη, και οι αναφορές για πιθανές αγορές (F-16 και συζητήσεις γύρω από F-35) έχουν πυροδοτήσει ένταση. Ενώ η εκτελεστική εξουσία (Προεδρία) μπορεί να επιδιώκει «συμβιβαστικές» συμφωνίες και οικονομικά/βιομηχανικά πακέτα, το Κογκρέσο, με διακομματικές πρωτοβουλίες, εμφανίζεται αποφασισμένο να μπλοκάρει κάθε κίνηση που θα έθετε σε κίνδυνο την εφαρμογή των κυρώσεων ή θα παραβίαζε τη νομοθεσία.
Τον τελευταίο χρόνο, μάλιστα, μέλη του Κογκρέσου προώθησαν επιστολές και διακομματικές πρωτοβουλίες που ζητούν ρητά να απορριφθούν αιτήματα της Τουρκίας για επανένταξη στο πρόγραμμα των F-35 ή για ανάκληση των σχετικών περιορισμών.
Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα και την Κύπρο
- Ισοζύγιο ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο: Η πώληση F-35 στην Τουρκία θα μετέβαλε ραγδαία τη στρατιωτική ισορροπία στην περιοχή. Ειδικές εκθέσεις και αναλύσεις του Κογκρέσου/CRS (Congressional Research Service) προειδοποιούν ότι μια τέτοια κίνηση θα μείωνε το σχετικό πλεονέκτημα που έχουν κράτη όπως η Ελλάδα και το Ισραήλ, και θα δημιουργούσε πίεση για νέες αμυντικές κινήσεις στην περιοχή.
- Αεροπορική υπεροχή και αποτροπή: Τα F-35 είναι πλατφόρμες 5ης γενιάς με δυνατότητες stealth και δικτυοκεντρικής μάχης. Αν η Τουρκία αποκτήσει αυτά τα αεροσκάφη, το ελληνικό ΓΕΕΘΑ θα πρέπει να επανεξετάσει σχέδια αποτροπής και συνεργασίας με συμμάχους, καθώς και να επιταχύνει εκσυγχρονισμούς (π.χ. αναβαθμίσεις F-16, αγορά εναλλακτικών μέσων).
- Κυπριακό – έμμεσες επιπτώσεις: Η αύξηση της τουρκικής αεροναυτικής ισχύος περιπλέκει την ασφάλεια των ενεργειακών ζωνών και των υποδομών στην Ανατολική Μεσόγειο, επηρεάζοντας και την προσπάθεια αξιοποίησης υδρογονανθράκων και την ασφάλεια των θαλάσσιων οδών. (Σημ.: οι ανησυχίες αυτές έχουν εκφραστεί και σε αναλύσεις που συσχετίζουν πωλήσεις όπλων με περιφερειακά ρίσκα).
- Διπλωματική «διπλή πίεση» προς την Τουρκία: Από ελληνικής πλευράς, η διατήρηση της αμερικανικής πολιτικής που περιορίζει την πρόσβαση της Τουρκίας σε F-35 μπορεί να αξιοποιηθεί ως μοχλός διαπραγμάτευσης σε άλλους τομείς π.χ. αποκλιμάκωση προκλήσεων, σεβασμός UNCLOS (United Nations Convention on the Sea – Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας). Η συνεργασία με την ομογένεια στην Αμερική και Ελληνοαμερικανούς βουλευτές (όπως η «Κοινοβουλευτική ομάδα για τα ελληνικά θέματα») παραμένει κρίσιμη.
Τι μπορούν να κάνουν η ελληνική διπλωματία και ο δημόσιος διάλογος
- Ενίσχυση διπλωματικής πίεσης στην Ουάσιγκτον: Συντονισμός με ΗΠΑ/ΕΕ ώστε να παρουσιαστούν οι επιπτώσεις για την περιφερειακή σταθερότητα. Υποστήριξη των εκστρατειών που προωθούν αξιόπιστους ελέγχους και προϋποθέσεις για όπλα 5ης γενιάς.
- Αμυντική προσαρμογή της στρατηγικής, των δυνάμεων και των οπλικών συστημάτων σε νέες απειλές ή τεχνολογίες: Επιτάχυνση στρατιωτικών αναβαθμίσεων και διμερών συνεργασιών (αεροπορική εκπαίδευση, σταθερή παροχή ανταλλακτικών για συντήρηση και επισκευές, δικτυοκεντρικότητα /network-centric warfare) ώστε να διαφυλαχθεί η αποτροπή, πείθοντας την Τουρκία ότι δεν τη συμφέρει να επιτεθεί ή να προκαλέσει, γιατί το κόστος που θα υποστεί θα είναι μεγαλύτερο από οποιοδήποτε όφελος.
- Διαμόρφωση διεθνούς αφήγησης: Τόνωση των επιχειρημάτων περί ασφάλειας, νομιμότητας και συμμόρφωσης με κυρώσεις, ώστε να κερδηθεί διεθνής υποστήριξη για τη διατήρηση των περιορισμών.
Η στάση των Ελληνοαμερικανών νομοθετών, όπως καταγράφηκε στην πρόσφατη δήλωση της διακομματικής ομάδας, λειτουργεί ως σημαντικός μοχλός υπέρ μιας πολιτικής που προκρίνει την ασφάλεια και την πρόβλεψη, έναντι βραχυπρόθεσμων εμπορικών ανταλλαγμάτων.
