Η Διεθνής Σύνοδος για την Ενεργειακή Ασφάλεια, που πραγματοποιείται στο Λονδίνο, ανέδειξε τα βαθιά διλήμματα που προβληματίζουν σήμερα τις παγκόσμιες ηγεσίες: Πώς θα επιτευχθεί η μετάβαση σε καθαρή ενέργεια χωρίς να διακυβευθεί η σταθερότητα και ασφάλεια των κρατών;
Η διήμερη σύνοδος, που συνδιοργανώνεται από τη βρετανική κυβέρνηση και τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (ΔΟΕ), ξεκίνησε την Πέμπτη με τη συμμετοχή εκατοντάδων κυβερνητικών στελεχών και κορυφαίων στελεχών της βιομηχανίας ενέργειας. Οι συζητήσεις περιστράφηκαν γύρω από τις σύγχρονες απειλές στην ενεργειακή ασφάλεια, από τη μεταβλητότητα των τιμών των ορυκτών καυσίμων ως την αυξανόμενη εξάρτηση από κρίσιμα ορυκτά για τις πράσινες τεχνολογίες.
Ανοίγοντας τη σύνοδο, ο Βρετανός υπουργός Ενέργειας, Εντ Μίλιμπαντ, διατύπωσε ξεκάθαρα τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου θέτοντας ως κορυφαία προτεραιότητα την ανάπτυξη χαμηλών εκπομπών ενέργειας όχι μόνο για λόγους κλιματικής δράσης, αλλά ως θεμέλιο της εθνικής ασφάλειας.
«Όσο η ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πίεσης εναντίον μας, οι χώρες και οι πολίτες μας παραμένουν ευάλωτοι. Για εμάς, η πράσινη ενέργεια δεν είναι απλώς μονόδρομος για το κλίμα, αλλά το ισχυρότερο όπλο για την ενεργειακή μας αυτονομία», τόνισε χαρακτηριστικά ο Μίλιμπαντ.
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι πλέον η χαμηλών εκπομπών ενέργεια παρέχει δυνατότητες για ενεργειακή ασφάλεια σε βαθμό που πριν από δεκαπέντε χρόνια δεν ήταν καν εφικτός.
Στο ίδιο πνεύμα, ο Βρετανός Πρωθυπουργός, Σερ Κιρ Στάρμερ, κάλεσε σε άμεση απεξάρτηση από τις εισαγόμενες ορυκτές πρώτες ύλες. Υπογράμμισε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν προτίθεται να παραμείνει έρμαιο των διακυμάνσεων των διεθνών αγορών πετρελαίου και φυσικού αερίου, σημειώνοντας ότι «τα μισά από τα υφέσεις που γνώρισε η χώρα τις τελευταίες δεκαετίες οφείλονται σε σοκ τιμών στα ορυκτά καύσιμα».
«Η δέσμευσή μας είναι ξεκάθαρη: Θα αξιοποιήσουμε τις εγχώριες καθαρές μορφές ενέργειας, ώστε η ενέργεια να μετατραπεί από πηγή αδυναμίας σε πηγή δύναμης για τους πολίτες και τη χώρα», επεσήμανε ο Στάρμερ.
Νέοι κίνδυνοι στην πράσινη ενέργεια
Την ίδια στιγμή, στελέχη του ΔΟΕ και των ΗΠΑ προειδοποίησαν πως η μετάβαση σε καθαρή ενέργεια δημιουργεί νέες προκλήσεις και εξαρτήσεις.
Ο Εκτελεστικός Διευθυντής του ΔΟΕ, Φατίχ Μπιρόλ, τόνισε ότι τα ορυκτά καύσιμα –πετρέλαιο και φυσικό αέριο– θα παραμείνουν συστατικό στοιχείο του ενεργειακού μίγματος για τα επόμενα χρόνια. Υπενθύμισε τις πρόσφατες αναταραχές στην παγκόσμια αγορά ενέργειας μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία και υπογράμμισε πως δεν πρέπει να υποτιμούμε τις παραδοσιακές απειλές για την ενεργειακή ασφάλεια. Παράλληλα, ανέδειξε τους νέους κινδύνους που συνδέονται με την καθαρή τεχνολογία, κυρίως λόγω της αυξανόμενης εξάρτησης από κρίσιμα ορυκτά.
Όπως επεσήμανε ο Μπιρόλ, η Κίνα πιθανότατα μέχρι το 2030 θα ελέγχει σχεδόν το ήμισυ της αξίας της παγκόσμιας διύλισης κρίσιμων ορυκτών, ενώ το κύριο μέρος των νέων ορυχείων εστιάζεται σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Ινδονησίας και της Αφρικής. Αυτή η συγκέντρωση, τόνισε, ενέχει σημαντικούς γεωπολιτικούς κινδύνους.
«Η εγχώρια ενέργεια είναι ο καλύτερος σύμμαχος για την ενεργειακή ασφάλεια», δήλωσε, προσθέτοντας όμως ότι χωρίς ποικιλία και ανθεκτικότητα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, η πράσινη μετάβαση κινδυνεύει να εκθέσει τα κράτη σε νέου τύπου απειλές.
Από πλευράς ΗΠΑ, ο εν ενεργεία Βοηθός υφυπουργός Διεθνών Υποθέσεων Τόμι Τζόις προειδοποίησε να μην επιτραπεί στην πολιτική της «καθαρής μηδενικής εκπομπής» να υπερκεράσει την ανάγκη για ανάπτυξη και ασφάλεια. «Η ενεργειακή αφθονία σημαίνει ευημερία για τους πολίτες και ειρήνη διεθνώς», τόνισε, καλώντας να αποφευχθούν περιοριστικές πολιτικές που θα στερήσουν πρόσβαση σε προσιτή ενέργεια κυρίως από τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Παράλληλα, επισήμανε τον αυξανόμενο κίνδυνο κυβερνοεπιθέσεων που σχετίζονται με την Κίνα και τη σημασία προστασίας των κρίσιμων υποδομών. «Η ελπίδα μου είναι να διαμορφώσουμε μια ειλικρινή πολιτική που λαμβάνει υπόψη τη διαρκώς αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση ενέργειας», συμπλήρωσε, ζητώντας λύσεις που να διασφαλίζουν ανθεκτικότητα και προσβασιμότητα.
Η πράσινη ατζέντα των Εργατικών υπό το μικροσκόπιο
Η σύνοδος λαμβάνει χώρα ενώ η κυβέρνηση των Εργατικών εντείνει το φιλόδοξο πρόγραμμα καθαρής ενέργειας. Ο Κιρ Στάρμερ επανέλαβε τη δέσμευση για πλήρη απανθρακοποίηση του βρετανικού ηλεκτρικού συστήματος έως το 2030, με αιχμή του δόρατος τη δημόσια εταιρεία «Great British Energy». Παρουσίασε, επίσης, χρηματοδοτικό πακέτο ύψους 300 εκατ. λίρες για την ενίσχυση της εγχώριας εφοδιαστικής αλυσίδας αιολικής ενέργειας στη θάλασσα, καλώντας ξένους επενδυτές να «χτίσουν το μέλλον της καθαρής ενέργειας στη Βρετανία».
Την ίδια στιγμή, αυξάνονται οι ανησυχίες για τη διαρκή βρετανική εξάρτηση από την Κίνα στο πεδίο της ηλιακής τεχνολογίας. Το πρόγραμμα των 200 εκατ. λιρών για εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών σε δομές του NHS και σχολεία χαιρετίστηκε ως μέσο μείωσης του ενεργειακού κόστους, ωστόσο ειδικοί σημειώνουν πως η κυριαρχία της Κίνας –με προβλέψεις για 80% του παγκόσμιου μεριδίου φωτοβολταϊκών έως το 2026– ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια. Παρά τις εκκλήσεις για ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής, οι σχετικές πρωτοβουλίες παραμένουν διστακτικές, με εκτιμήσεις αναλυτών να θέλουν την Κίνα ικανή να καλύψει το σύνολο της παγκόσμιας ζήτησης φωτοβολταϊκών ως το 2032.
Επιπλέον, η εξαγγελία των Εργατικών για σταδιακή κατάργηση εκμεταλλεύσεων νέων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα έχει προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, χαρακτήρισε την απόφαση «μεγάλο λάθος», καλώντας το Ηνωμένο Βασίλειο να «ανοίξει» τη Βόρεια Θάλασσα και να «ξεφορτωθεί τις ανεμογεννήτριες», ενώ ο ίδιος υιοθετεί στρατηγική ενεργειακής κυριαρχίας με επίκεντρο τα ορυκτά καύσιμα ως μοχλό ευημερίας και ασφάλειας για τις ΗΠΑ.
Στον αντίποδα, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, χαρακτήρισε τη Βόρεια Θάλασσα «κινητήρια δύναμη της καθαρής ενέργειας», επισημαίνοντας στη σύνοδο πως η περιοχή διαθέτει τη δυναμική για αιολική, θαλάσσια ενέργεια, υδρογόνο και αποθήκευση άνθρακα, αλλά και το κατάλληλο ρυθμιστικό περιβάλλον για επενδυτές. Υπογράμμισε παράλληλα την επιθυμία ενίσχυσης της ευρωπαϊκής συνεργασίας με το Ηνωμένο Βασίλειο στον τομέα αυτό.
Η σύνοδος κορυφών ολοκληρώνεται την Παρασκευή, με συμμετέχοντες από περισσότερες από 60 χώρες, μεταξύ αυτών η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, αλλά και αναδυόμενες οικονομίες όπως η Βραζιλία, η Ινδία και η Κένυα. Ισχυρή είναι η παρουσία των μεγαλύτερων εταιρειών ενέργειας –BP, Shell, TotalEnergies, Equinor, SSE, National Grid, Iberdrola– καθώς και διεθνών οργανισμών, τραπεζικών ιδρυμάτων όπως οι HSBC και Barclays, αλλά και κοινωνικών φορέων. Εντυπωσιακή απουσία αποτελεί αυτή της Κίνας, παρά τον καταλυτικό ρόλο της στην παγκόσμια παραγωγή κρίσιμων πρώτων υλών και στον εφοδιασμό πράσινων τεχνολογιών.
