Στις 18:05 της 11ης Σεπτεμβρίου 2025, απέναντι από τον Μανταμάδο της Λέσβου, τρία τουρκικά αλιευτικά σκάφη τύπου γρι-γρι καταγράφηκαν να ανεβάζουν δίχτυα εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Η καταγγελία του πραγματογνώμονα Ναυτιλίας Νικόλαου Σπανού, που τεκμηριώθηκε με σχετικό βίντεο, φέρνει και πάλι στο προσκήνιο ένα φαινόμενο που έχει εξελιχθεί σε σοβαρή απειλή για την ελληνική κυριαρχία και το περιβάλλον του Αιγαίου.
Το χρόνιο πρόβλημα της παράνομης τουρκικής αλιείας
Η παράνομη τουρκική αλιεία στο Αιγαίο δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Από το 2005 παρατηρούνται συστηματικές παραβάσεις από τουρκικά αλιευτικά σκάφη που εισέρχονται στα ελληνικά χωρικά ύδατα και αλιεύουν παράνομα. Η κλίμακα του προβλήματος γίνεται εμφανής από την αριθμητική υπεροχή των τουρκικών αλιευτικών, που φτάνει σε αναλογία 5 προς 1 έναντι των ελληνικών ψαροκάικων.
Τα τουρκικά σκάφη δεν περιορίζονται στη συλλογή αλιευμάτων. Απειλούν, παρενοχλούν και εμποδίζουν τους Έλληνες αλιείς, προκαλώντας φθορές σε σκάφη και δίχτυα, αμφισβητώντας το δικαίωμα των ψαράδων να αλιεύουν στο Αιγαίο. Η προκλητική αυτή συμπεριφορά κλιμακώθηκε τον Απρίλιο του 2025, όταν τουρκικό αλιευτικό άνοιξε πυρ κατά σκάφους του Λιμενικού Σώματος ανοιχτά της Λέσβου.
Περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις
Οι τουρκικές μηχανότρατες, αλιευτικά σκάφη βιομηχανικής κλίμακας, δραστηριοποιούνται παράνομα στα ελληνικά νερά ακόμη και σε μικρό βάθος. Χρησιμοποιούν μεγάλους σάκους που σέρνονται στον πυθμένα με βαριές σιδερένιες πόρτες των δύο τόνων, καταστρέφοντας ανεπανόρθωτα το θαλάσσιο περιβάλλον.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας Αρχιπέλαγος, η καταστροφή επεκτείνεται σε σημαντικά προστατευόμενα ενδιαιτήματα κοραλλιών και ασβεστολιθικών ροδοφυκών, καθώς και στα θαλάσσια λιβάδια της Ποσειδωνίας, που χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια για να σχηματιστούν. Το φαινόμενο έχει οδηγήσει σε γενοκτονία γόνου και σαρδέλας στο Θρακικό Πέλαγος.
Το νομικό πλαίσιο και οι παραβάσεις
Η παράνομη τουρκική αλιεία παραβιάζει τόσο την ευρωπαϊκή όσο και την εθνική αλιευτική νομοθεσία. Ο Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1224/2009 θεσπίζει ενωσιακό σύστημα ελέγχου της αλιείας, ενώ σύμφωνα με την εθνική και ενωσιακή νομοθεσία, στα ελληνικά χωρικά ύδατα δικαίωμα επαγγελματικής αλιείας έχουν αποκλειστικά τα υπό ελληνική σημαία αδειοδοτημένα επαγγελματικά σκάφη.
Η αποποινικοποίηση του προβλήματος επιδεινώθηκε με την κατάργηση του άρθρου 401 του Ποινικού Κώδικα από τον ΣΥΡΙΖΑ, που καθιστούσε ποινικό αδίκημα την αλιεία στα ελληνικά χωρικά ύδατα ξένων πλοίων δίχως άδεια.
Η άτυπη συμφωνία του 2017
Σημαντική αποκάλυψη έκανε πρόσφατα ο υπουργός Ναυτιλίας Βασίλης Κικίλιας, παραδεχόμενος την ύπαρξη άτυπης ανοχής από το 2017. Από το 2017 και την περίπτωση της ομηρίας των δύο Ελλήνων στρατιωτικών ενδώσαμε λόγω της διαπραγμάτευσης για κάποιο χρονικό διάστημα, δήλωσε χαρακτηριστικά. Αυτή η πολιτική επιλογή διαμόρφωσε ένα γκρίζο καθεστώς που επέτρεψε στην Τουρκία να εδραιώσει παράνομες πρακτικές στο Αιγαίο. Η συστηματική ανοχή μετατράπηκε σε μόνιμη διαμάχη για τα όρια των χωρικών υδάτων και τις αλιευτικές δραστηριότητες.
Διεθνείς αντιδράσεις και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες
Το πρόβλημα έχει λάβει διεθνή διάσταση. Τον Σεπτέμβριο του 2025, η Επιτροπή Αλιείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπερψήφισε τροπολογία που αναγνωρίζει Ελλάδα και Κύπρο ως περιοχές της Μεσογείου που αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο από παράνομες αλιευτικές δραστηριότητες τρίτων χωρών.
Η τροπολογία 10 προβλέπει ενίσχυση των ελέγχων και διοχέτευση κονδυλίων για επιτήρηση και υποστήριξη των τοπικών αλιέων. Παράλληλα, Έλληνες ευρωβουλευτές έχουν καταθέσει επανειλημμένα ερωτήσεις για την επιβολή κυρώσεων στα τουρκικά αλιευτικά προϊόντα.
Η αδυναμία του ελληνικού κράτους
Παρά τις νομικές υποχρεώσεις, η εφαρμογή των νόμων παραμένει ανεπαρκής. Το Λιμενικό Σώμα, ενώ έχει υποχρέωση να εμποδίζει, να συλλαμβάνει και να παραπέμπει όσους παρανομούν, αντιμετωπίζει δυσκολίες λόγω της έλλειψης επαρκών πλωτών μέσων και της εμπλοκής του στη διάσωση μεταναστών.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από το γεγονός ότι τα τουρκικά αλιευτικά απενεργοποιούν το σύστημα ηλεκτρονικού εντοπισμού (AIS) όταν ψαρεύουν στα ελληνικά χωρικά ύδατα, καθιστώντας δυσκολότερη την παρακολούθησή τους.
Προς μια λύση του προβλήματος
Η άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών, όπως ζητά ο Νικόλαος Σπανός, αποτελεί επιτακτική ανάγκη. Η εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανονισμών για την καταπολέμηση της παράνομης αλιείας, η ενίσχυση του Λιμενικού με σύγχρονα μέσα και η διπλωματική πίεση προς την Τουρκία είναι βασικές προϋποθέσεις.
Το επεισόδιο στον Μανταμάδο αποτελεί μια ακόμη υπενθύμιση ότι το πρόβλημα της παράνομης τουρκικής αλιείας δεν είναι απλώς διμερές ζήτημα, αλλά παραβίαση των ευρωπαϊκών αρχών που απαιτεί άμεση και αποτελεσματική αντίδραση. Χωρίς ουσιαστική αντιμετώπιση, η λεηλασία του θαλάσσιου πλούτου και η προσβολή της εθνικής κυριαρχίας θα συνεχίσουν να αποτελούν μόνιμη πηγή έντασης στο Αιγαίο.
