Με στοχευμένη πρόθεση την παρεμπόδιση της ανάπτυξης πυρηνικού όπλου από το Ιράν, το Ισραήλ πραγματοποίησε αεροπορικές επιδρομές εναντίον ιρανικών στόχων στις 13 Ιουνίου. Η επιχείρηση, με την κωδική ονομασία «Ανατέλλων Λέων»—αναφορά σε βιβλικό στίχο από το Βιβλίο των Αριθμών—έπληξε μια σειρά κρίσιμων εγκαταστάσεων, συμπεριλαμβανομένων και πυρηνικών υποδομών που θεωρούνται κομβικές για τις ατομικές φιλοδοξίες του ιρανικού καθεστώτος. Ωστόσο, σε ποιο βαθμό τα πλήγματα της Ιερουσαλήμ έφεραν αποτελέσματα ως προς τους διακηρυγμένους στόχους της;
Πυρηνικές εγκαταστάσεις που επλήγησαν
Πριν από τις επιθέσεις, ήταν γνωστό ότι το Ιράν εμπλούτιζε ουράνιο με καθαρότητα έως και 60%, επίπεδο που μπορεί να αυξηθεί εύκολα στο 90%, το όριο για στρατιωτική χρήση. Για τους συμβατικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες παραγωγής ενέργειας—την επίσημη αιτιολογία που προβάλλει η Τεχεράνη—απαιτείται εμπλουτισμός μεταξύ 3% και 5%, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Πυρηνικής Ενέργειας.
Οι Ιρανοί ηγέτες επιμένουν ότι το πρόγραμμα έχει ειρηνικό χαρακτήρα, ωστόσο από το 2018 επανεκκίνησαν την παραγωγή υψηλά εμπλουτισμένου ουρανίου. Τον Φεβρουάριο, ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) εκτίμησε ότι το Ιράν είχε αποθεματοποιήσει περίπου 275 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου στο 60%. Το ΔΟΑΕ ανακοίνωσε τη Δευτέρα πως δύο πυρηνικές εγκαταστάσεις υπέστησαν ζημιές από τα πλήγματα, χωρίς να μπορεί ακόμη να καθοριστεί το ακριβές μέγεθος: το συγκρότημα της Νατάνζ και το Κέντρο Πυρηνικής Τεχνολογίας Ισφαχάν.
Η εγκατάσταση της Νατάνζ, επισήμως «Πυρηνικές Εγκαταστάσεις Σαχίντ Αχμαντί Ροσάν», βρίσκεται κοντά στη Νατάνζ, περίπου 290 χλμ. νότια της Τεχεράνης. Σύμφωνα με τη ΔΟΑΕ, από τα ισραηλινά πλήγματα καταστράφηκε το επιφανειακό τμήμα του πιλοτικού εργοστασίου εμπλουτισμού καυσίμου, όπου παράγονταν ουράνιο εμπλουτισμένο έως 60%. Παράλληλα, καταστράφηκε όλη η ηλεκτρική υποδομή: υποσταθμοί, το βασικό κτίριο παροχής ρεύματος, εφεδρικά γεννήτριες και συστήματα.
Ο γενικός διευθυντής του ΔΟΑΕ, Ραφαέλ Γκρόσι, δήλωσε: «Παρά τις ζημιές στα ισόγεια κτίρια, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι επλήγη το υπόγειο συγκρότημα των ‘καταρρακτών’ φυγοκέντρησης, όπου στεγάζεται μέρος του πιλοτικού και το κύριο εργοστάσιο εμπλουτισμού». Ωστόσο, επεσήμανε πως «η διακοπή ρεύματος ενδέχεται να προκάλεσε σοβαρές ζημιές στις φυγοκεντρήτριες του υπόγειου χώρου».
Η ΔΟΑΕ πρόσθεσε πως τα επίπεδα ραδιενέργειας έξω από το συγκρότημα παρέμειναν φυσιολογικά, χωρίς κίνδυνο για κατοίκους ή περιβάλλον. Ωστόσο, εντός της μονάδας καταγράφηκαν ραδιολογική και χημική επιβάρυνση. Ο Γκρόσι μιλώντας στο BBC άφησε να εννοηθεί ότι «πιθανότατα όλες οι περίπου 15.000 φυγοκεντρήτριες που λειτουργούσαν στη Νατάνζ υπέστησαν σημαντικές βλάβες ή καταστράφηκαν λόγω της διακοπής ηλεκτροδότησης».
Την Τρίτη, ο ΔΟΑΕ ανήρτησε στο X ότι «βάσει νέας ανάλυσης δορυφορικών εικόνων υψηλής ανάλυσης, εντοπίστηκαν επιπλέον στοιχεία που μαρτυρούν άμεσες προσβολές ακόμη και στα υπόγεια κτίρια εμπλουτισμού της Νατάνζ».
Το δεύτερο βασικό πυρηνικό συγκρότημα που χτυπήθηκε βρισκόταν κοντά στην πόλη Ισφαχάν, περίπου 160 χλμ. νότια της Νατάνζ. Σύμφωνα με τη ΔΟΑΕ, τέσσερα κτίρια υπέστησαν σοβαρές ζημιές: το Κεντρικό Χημικό Εργαστήριο, το εργοστάσιο μετατροπής ουρανίου, η μονάδα κατασκευής καυσίμου αντιδραστήρων Τεχεράνης, και η υπό κατασκευή μονάδα μετατροπής από UF4 σε μέταλλο ουρανίου. Όπως και στη Νατάνζ, δεν παρατηρήθηκε αύξηση των ραδιολογικών επιπέδων εκτός του χώρου.
Το εργοστάσιο μετατροπής ουρανίου είναι κομβικής σημασίας, αφού εκεί παράγεται μεταλλικό ουράνιο, στάδιο απαραίτητο για την κατασκευή του πυρήνα ενός πυρηνικού όπλου. Ο Γκρόσι τόνισε: «Εάν η Τεχεράνη επεδίωκε να κατασκευάσει ατομική βόμβα, θα έπρεπε να μετατρέψει εμπλουτισμένο ουράνιο σε μεταλλική μορφή. Εάν η μονάδα μετατροπής είναι εκτός λειτουργίας, το Ιράν τελικά θα εξαντλήσει τα αποθέματα ουρανίου προς εμπλουτισμό, εκτός κι αν βρει εξωτερική πηγή».
Υπόλοιπες εγκαταστάσεις
Η ΔΟΑΕ διαπίστωσε πως δεν σημειώθηκαν ζημιές στο εργοστάσιο εμπλουτισμού Φερντόου ούτε στον Αντιδραστήρα Βαρειού Ύδατος Κοντάμπ που είναι υπό κατασκευή. Η πυρηνική μονάδα Μπουσέρ και ο Ερευνητικός Αντιδραστήρας Τεχεράνης έμειναν επίσης ανεπηρέαστοι. Από όλα τα παραπάνω, το εργοστάσιο Φερντόου—το οποίο βρίσκεται 80 μέτρα κάτω από το έδαφος, μέσα σε βραχώδη βουνό κοντά στο Κουμ (100 χλμ. νοτιοδυτικά της Τεχεράνης)—θεωρείται το πλέον «ευαίσθητο». Ξεκίνησε τη λειτουργία του το 2009 και είναι το δεύτερο σε σημασία κέντρο εμπλουτισμού του Ιράν μετά τη Νατάνζ.
Το Τελ Αβίβ έχει επανειλημμένως διακηρύξει την πρόθεσή του να θέσει εκτός λειτουργίας ακόμη και το υπόγειο συγκρότημα Φερντόου. Ο πρέσβης του Ισραήλ στις ΗΠΑ, Γεχιέλ Λάιτερ, δήλωσε στο Fox News: «Η επιχείρηση θα ολοκληρωθεί οριστικά μόνο με την εξουδετέρωση του Φερντόου». Η γεωμορφολογία του όμως το καθιστά δύσκολο στόχο και για τον ισραηλινό στρατό.
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται πλέον το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα;
Η μυστικότητα που καλύπτει το ιρανικό πρόγραμμα, σε συνδυασμό με την αδυναμία της ΔΟΑΕ να πραγματοποιήσει επιτόπιους ελέγχους, καθιστούν αδύνατη έως τώρα την εξαγωγή ασφαλούς συμπεράσματος για το εύρος της υποχώρησης που προκάλεσαν τα ισραηλινά πλήγματα στις φιλοδοξίες της Τεχεράνης. Πάντως, η σχεδόν ολική καταστροφή δύο κομβικών μονάδων, σε συνδυασμό με τον θάνατο σημαντικού αριθμού ανώτερων στρατιωτικών και επιστημόνων, εκτιμάται ότι αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα για το καθεστώς της Τεχεράνης.
Με την συμβολή του Reuters
