Ερευνητές κοιτούν τις πιθανές αιτίες του εκφυλισμού της ωχράς κηλίδας λόγω ηλικίας, μια ασθένεια που επηρεάζει περίπου 20 εκατομμύρια Αμερικανούς, βρήκαν πως μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη μπορεί να είναι το κλειδί για την αποτελεσματική θεραπεία της πάθησης.
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στης 5 Ιουνίου στο περιοδικό Science Translational Medicine βρήκε πως ενισχύοντας την πρωτεΐνη IRAK-M, παρέχεται προστασία στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, και η ασθένεια μπορεί να αποτραπεί, ή η πρόοδός της να σταματήσει.
Αυτή η νέα επιλογή θεραπείας που ανακαλύφθηκε πρόσφατα μπορεί να προστατεύσει σε σημαντικό βαθμό ενάντια σε αυτή την εξουθενωτική κατάσταση, είπε σε δήλωση τύπου ο Δρ. Άντριου Ντικ, καθηγητής οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ της Αγγλίας. Είπε πως αυτή η ανακάλυψη είναι η πρώτη έρευνα που προσεγγίζει τον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας για αν αναλύσει τις μελέτες του γονιδιώματος, για να αναγνωρίσει τα γονίδια που σχετίζονται με τις ασθένειες.
Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας λόγω ηλικίας (Age-related macular degeneration – AMD) είναι μια ασθένεια που επηρεάζει την κεντρική όραση αλλά σπάνια προκαλεί τύφλωση. Είναι η πιο συνηθισμένη αιτία έντονης απώλειας όρασης για άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω. Η AMD μπορεί να ξεκινήσει με θολωμένη όραση, ή με την συνεχή παρουσία ενός μαύρου σημείου, και να προοδεύσει σε σημείο που η ικανότητας όρασης ευθεία μπροστά δεν είναι πλέον δυνατή.
Παράγοντες κινδύνου για την ασθένεια περιλαμβάνουν το κάπνισμα και την υψηλή αρτηριακή πίεση. Η AMD πιστεύουν ότι προκαλείται από διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες και από τον τρόπο ζωής κάποιου, αλλά η ακριβής αιτία δεν έχει αναγνωρισθεί.
Η ωχρά κηλίδα είναι το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς χιτώνα, του νευρικού ιστού στο πίσω μέρος του ματιού που εκπέμπει τις εικόνες μέσω του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο. Δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία για την AMD, αλλά υπάρχουν αγωγές που έχουν αποτρέψει την ασθένεια ή την πρόοδο της.
Ένας νέος τρόπος πρόληψης της οφθαλμικής νόσου
Οι ερευνητές βρήκαν πως με την ενίσχυση των επιπέδων της πρωτεΐνης στον αμφιβληστροειδή χιτώνα προστατεύουν ενάντια στον εκφυλισμό του. Στην μελέτη τους, είπαν πως αναγνώρισαν την IRAK-M ως την πρωτεΐνη κλειδί που καταπολεμά τα παθογόνα στο μελάγχρουν επιθήλιο του αμφιβληστροειδή (retinal pigment epithelium – RPE) την στοιβάδα των κυττάρων κάτω από τον αμφιβληστροειδή που βοηθά στην διασφάλιση της σωστής λειτουργίας του.
Βρήκαν πως η παρουσία αυτής της πρωτεΐνης μειώνεται στην RPE καθώς αυξάνεται η ηλικία στους ανθρώπους και τα ποντίκια, και μειώνεται περαιτέρω από την ασθένεια. Η ενίσχυση της πρωτεΐνης προστατεύει τα κύτταρα του ERP ενάντια στην φλεγμονώδη διαδικασία που συμβαίνει κατά την AMD, «υποδεικνύοντας μια πιθανή θεραπεία για τον εκφυλισμό του αμφιβληστροειδούς», είπαν οι ερευνητές στην μελέτης τους.
«Η νέα μας προσέγγιση όχι μόνο αντιμετωπίζει τις πολλαπλές διόδους που σχετίζονται με την θεραπεία της AMD αλλά επίσης προσφέρει και την πιο υποχρεωτική και βασισμένη σε αποδείξεις στρατηγική που είναι διαθέσιμη σήμερα», είπε σε δήλωση τύπου ο Δρ. Γινγκ Κάι Τσαν, μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Λόγω της σημαντικότητας αυτής της ανακάλυψης και της νόσου, ο Δρ. Τσαν συν ίδρυσε την Cirrus Therapeutics, μια φαρμακευτική εταιρία, για την ανάπτυξη θεραπειών σχετικά με τις οφθαλμολογικές παθήσεις. Ο Δρ. Ντικ, ο οποίος είναι επίσης και διευθυντής στο Ινστιτούτο Οφθαλμολογίας του UCL (University College of London), είναι ο συνιδρυτής της Cirrus Therapeutics.
Μια πρωτεΐνη που συνδέεται με τη νόσο
Το 2022, μια ερευνητική ομάδα στο Ινστιτούτο Ιατρικής Έρευνας Sanford Burnham Prebys δημοσίευσε μια μελέτη πάνω στην ανακάλυψη της δομής μιας πρωτεΐνης που βρέθηκε στο αίμα η οποία σχετίζεται με την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και άλλες ασθένειας που σχετίζονται με την ηλικία.
«Οι πρωτεΐνες στο αίμα βρίσκονται σε συνεχή και εναλλασσόμενη πίεση λόγω των διαφορετικών τρόπων που ρέει το αίμα μέσα στο σώμα», είπε η Φραντσέσκα Μαράσσι, καθηγήτρια ιατρικής στο Prebys και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, σε δήλωση τύπου. «Για παράδειγμα το αίμα ρέει πιο αργά σε μικρά αγγεία στα μάτια σε σχέση με τις μεγαλύτερες αρτηρίες γύρω από την καρδιά. Οι πρωτεΐνες του αίματος πρέπει να μπορούν να αντιδρούν σε αυτές τις αλλαγές, και αυτή η μελέτη μας παρέχει τις θεμελιώδεις αλήθειες για το πως προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους, το οποίο είναι κρίσιμο για την στόχευση αυτών των πρωτεϊνών σε μελλοντικές θεραπείες».
Οι ερευνητές εστίασαν στην βιτρονεκτίνη (vitronectin), η οποία κυκλοφορεί σε μεγάλη συγκέντρωση στο αίμα, ανάμεσα σε εκατοντάδες άλλες πρωτεΐνες. Βρήκαν πως είναι «παίκτης κλειδί» σε πολλές ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία, αλλά ειδικά στον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας. Η βιτρονεκτίνη απαντάται επίσης και στην χοληστερίνη.
«Αυτή η πρωτεΐνη είναι ένας σημαντικός στόχος για τον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας επειδή συσσωρεύεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού, προκαλώντας απώλεια όρασης. Παρόμοια αποθέματα παρουσιάζονται στον εγκέφαλο στην νόσο Αλτσχάιμερ και στις αρτηρίες στην αρτηριοσκλήρυνση», είπε η κ. Μαράσσι. «Θέλουμε να κατανοήσουμε γιατί συμβαίνει αυτό και να χρησιμοποιήσουμε αυτή την γνώση για την ανάπτυξη νέων θεραπειών».
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι η πρωτεΐνη αλλάζει το σχήμα της και την δομή της, καθώς ρέει μέσα στην κυκλοφορία του αίματος σε διαφορετικές θερμοκρασίες και πιέσεις. Αυτές οι αλλαγές την καθιστούν ικανή να κάνει ενώσεις με τα ιόντα ασβεστίου, τα οποία σχηματίζουν εναποθέσεις αθηρωματικής πλάκας. Οι ερευνητές είπαν πως αυτές οι εναποθέσεις συνδέονται με τον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας και άλλες ασθένειες.
«Είναι μια πολύ λεπτή αναδιαμόρφωση της μοριακής δομής, αλλά έχει μεγάλο αντίκτυπο στο πως λειτουργεί η πρωτεΐνη», είπε η κ. Μαράσσι. «Όσο πιο πολλά μαθαίνουμε για την πρωτεΐνη σε δομικό και μηχανιστικό επίπεδο, τόσο καλύτερη πιθανότητα έχουμε να την στοχεύσουμε επιτυχώς μέσω θεραπειών».
Η κ. Μαράσσι εξέφρασε την ελπίδα της πως αυτή η ανακάλυψη θα οδηγήσει στην ανάπτυξη θεραπειών για τον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας επειδή θα βοηθήσει την βιομηχανία της βιοτεχνολογίας να σχεδιάσει αντισώματα τα οποία εμποδίζουν την πρωτεΐνη να κάνει δεσμούς με το ασβέστιο.
«Θα μας πάρει λίγο χρόνο να την μετατρέψουμε σε κλινική θεραπεία, αλλά ευελπιστούμε να έχουμε ένα λειτουργικό αντίσωμα ως μια πιθανή θεραπεία σε μερικά χρόνια», είπε η κ. Μαράσσι. «Και από την στιγμή που αυτή η πρωτεΐνη είναι τόσο άφθονη στο αίμα, πιθανόν να υπάρχουν και άλλες συναρπαστικές εφαρμογές για αυτή την νέα γνώση που δεν ξέρουμε ακόμη».
Από τον Huey Freeman
