«Ολόκληρο το μέτωπο θα κατέρρεε αν το έκλεινα», ανέφερε πρόσφατα μέσω του X για το σύστημα δορυφορικής μετάδοσης πληροφορίας Starlink ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Η κυρίαρχη θέση του δικτύου Starlink του Έλον Μάσκ στο μέτωπο του πολέμου στην Ουκρανία και οι τελευταίες δημόσιες δηλώσεις σχετικά με μια πιθανή απενεργοποίηση του συγκεκριμένου συστήματος δορυφορικών επικοινωνιών έχει αναδείξει τις αδυναμίες της Ευρώπης στον τομέα των δορυφορικών επικοινωνιών. Παρά την ανάγκη για μια ευρωπαϊκή λύση που να ανταγωνίζεται το αμερικανικό σύστημα, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) δεν έχει ακόμα προχωρήσει τις εργασίες για την ανάπτυξη ενός δικού της παρόμοιου δικτύου.
«Η ΕΕ, από τη στιγμή που εμφανίστηκε το δίκτυο Starlink, δεν είχε κάνει κάτι ώστε να δημιουργήσει μία λύση ευρωπαϊκή που να μπορεί να ανταγωνιστεί το αμερικανικό δίκτυο, είτε με δορυφόρους χαμηλής τροχιάς είτε με γεωστατικούς δορυφόρους – Geosynchronous Earth Orbit (GEO) – που τυπικά βρίσκονται στα 36.000 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης», ανέφερε μιλώντας στο ραδιόφωνο του ΑΠΕ ΜΠΕ, «Πρακτορείο 104.9FM», και στην ειδική εκπομπή για θέματα στρατιωτικής, αμυντικής, αεροδιαστημικής τεχνολογίας «Ειδικές Αποστολές» ο κος Χριστόδουλος Πρωτοπαπάς, διευθύνων σύμβουλος της Hellas Sat.
«Όλα τα προηγούμενα χρόνια, οι διάφοροι δορυφορικοί οργανισμοί που ήταν είτε δια-ευρωπαϊκοί όπως ο Eutelsat είτε κρατικοί-ιδιωτικοί είχαν ιδιωτικοποιηθεί, άρα λειτουργούσαν με καθαρά ιδιωτικά κριτήρια και με γνώμονα κυρίως το κέρδος. Τα τελευταία χρόνια, ο Έλον Μασκ με την τεχνολογία του Starlink ξεκίνησε να κατακτά μεγάλες περιοχές με νέες υπηρεσίες. Οι δορυφόροι χαμηλής τροχιάς πρέπει βέβαια κάθε πέντε χρόνια να αντικαθίστανται και έτσι δεν είναι εύκολο να έχουν ένα θετικό επιχειρηματικό σχέδιο. Ο Έλον Μασκ όμως έχει το δικό του εργοστάσιο κατασκευής δορυφόρων, όπως και τους εκτοξευτήρες. Έτσι έχει καθετοποιήσει την παραγωγή, και καταφέρνει να μην χάνει χρήματα, χωρίς όμως να είναι και κερδοφόρο το εγχείρημα. Το σύστημα αυτό έχει χρήση στην Ουκρανία και το χρησιμοποιούν στην Ευρώπη, αν και υπάρχουν χώρες που είναι πολύ διστακτικές, όπως π.χ. η Νότιος Αφρική, όπου τελευταία απαγορεύτηκε στον Έλον Μασκ να πουλά την υπηρεσία του συστήματος, κάτι που έχουν κάνει και χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και άλλες της Μέσης Ανατολής», εξήγησε ο κος Πρωτοπαπάς, ο οποίος έχει 25 χρόνια εμπειρίας στον χώρο.
Η Ευρώπη, με τις δημοκρατικές αρχές που έχει, άνοιξε τους ορίζοντές της και έτσι ο Έλον Μασκ άρχισε να πουλάει και στην ΕΕ αλλά και στην Ουκρανία τις συγκεκριμένες υπηρεσίες. Η συγκεκριμένη υπηρεσία όμως είναι προσωποπαγής, στηρίζεται δηλαδή στην καλή θέληση ενός προσώπου, σημείωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Hellas Sat, τονίζοντας πως αυτό το ιδιωτικό αμερικανικό αυτό σύστημα δεν έχει έναν τρόπο λειτουργίας που να βασίζεται σε ένα διακυβερνητικό οργανισμό που να έχει κάποιες συγκεκριμένες αρχές και να λειτουργεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο.
Η Ευρώπη ξύπνησε
«Ο Έλον Μασκ σήμερα ‘εργάζεται’ υπέρ της ευρωπαϊκής διαστημικής αγοράς… Με τη διελκυνστίνδα και την κατάσταση που υπάρχει, δημιουργείται μία δυσφορία σε όλη την Ευρώπη, καθώς η Ένωση δεν μπορεί να εξαρτάται από ένα πρόσωπο και μία πολιτική. Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει η Ευρώπη να ξεκινήσει να επενδύει σε δικές της τεχνολογίες, οι οποίες θα είναι είτε με γεωστατικούς δορυφόρους είτε με δορυφόρους μέσης τροχιάς είτε με με δορυφόρους χαμηλής τροχιά – Low Earth Orbit (LEO). Θα πρέπει όμως η ΕΕ να είναι αποφασισμένη πως τα χρήματα που θα επενδύσει, θα συνεχίσει να τα επενδύει. Να τα επενδύσει βέβαια με έναν τρόπο που να μην είναι όπως έγινε παλαιότερα με το σύστημα Galileo, που βρέθηκε να αναπτύσσεται μέσα σε μία θάλασσα καθυστερήσεων και σε ένα άναρχο περιβάλλον», εξήγησε ο κος Πρωτοπαπάς, που μίλησε για επενδύσεις που θα γίνουν για το Διάστημα και θα πρέπει να γίνουν με έναν ορθολογιστικό τρόπο.
«Δεν είναι τυχαίο που στη νέα περίοδο της ΕΕ, το Διάστημα μαζί με την Άμυνα έχουν πάει κάτω από έναν Επίτροπο, τον ‘Αντριους Κουμπίλιους. Τώρα πια μοιάζει να αλλάζει η ρότα στη ΕΕ σε κάποια θέματα και έτσι π.χ η Γερμανία και η Πολωνία και άλλες χώρες μεγάλες σε πληθυσμό άρχισαν να έχουν αποκλειστικά δικούς τους δορυφόρους ή δορυφορικές επικοινωνίες που να μπορούν οι ίδιες οι χώρες με κάποιον τρόπο να τις ελέγχουν. Ευτυχώς δεν υπάρχει ακόμη διαστημική τεχνολογία στην Ευρώπη σε αυτούς τους τομείς, ενώ και η Hellas Sat αλλά και οι άλλοι τρεις δορυφορικοί Οργανισμοί που έχουν απομείνει στην Ευρώπη μπορούν να βοηθήσουν σε αυτό τον τομέα», προσέθεσε.
Τι υπάρχει σήμερα;
«Στην Ευρώπη υπήρχε το One Web του Eutelsat μετά από τη συγχώνευση, το One Web είναι όμως μια αγγλική εταιρεία και γενικά οι κατασκευές γίνονται στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έτσι θα πρέπει να μεταφερθεί κατασκευαστικό έργο του One Web στη Γαλλία του Eutelsat πλέον. Ο δε Eutelsat το τελευταίο διάστημα προχώρησε σε κάποιες κινήσεις που αποτελούσαν μια ένεση ρευστότητας, ενώ στο One Web υπάρχουν πολλά πράγματα που πρέπει να βελτιωθούν, όπως π.χ. το κόστος του τερματικού, ζητήματα που αφορούν την αντικατάσταση των δορυφόρων κ.ο.κ., ζητήματα για τα οποία η ΕΕ οφείλει να ξέρει πως θα πρέπει να βάλει… βαθιά το χέρι στην τσέπη και να συνεχίζει να χρηματοδοτεί κάθε πέντε χρόνια ένα σύστημα, αφού οι δορυφόροι του One Web θα αντικαθίστανται καθώς βρίσκονται σε χαμηλή τροχιά. Σε αυτή την τροχιά οι δορυφόροι έχουν ζωή περί τα 5 με 6 χρόνια, καθώς ύστερα μεταπίπτουν χαμηλότερα και καταστρέφονται. Σε παγκόσμιο επίπεδο, τέτοια συστήματα δορυφορικών επικοινωνιών άρχισαν να κατασκευάζονται και στον Καναδά και στις ΗΠΑ, όπου πέρα από το Starlink ετοιμάζει και η Amazon έναν δικό της αστερισμό δορυφόρων», εξήγησε ο κος Πρωτοπαπάς.
Ως επιλογή στην ΕΕ και το ευρωπαϊκό οικοδόμημα υπάρχει η κατασκευή δορυφόρων Μέσης Τροχιάς – Medium Earth Orbit (MEO), δορυφόροι που βρίσκονται ανάμεσα στα 2.000 με 36.000 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης – όπως είναι το ευρωπαϊκό σύστημα της SES με έδρα το Λουξεμβούργο. Πρόκειται για τον αστερισμό των δορυφόρων MEO με την ονομασία O3b mPOWER. «Είναι μια τεχνολογία που από την φύση της χρειάζεται μικρότερο αριθμό δορυφόρων για αδιάλειπτη λειτουργία και είχε ξεκινήσει πριν από το One Web, αλλά δεν είχε ιδιαίτερη εμπορική επιτυχία για διάφορους λόγους. Θα πρέπει, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι και η ΕΕ να έχουν υπ’ όψιν τους πως θα είναι μεν ο βασικός πελάτης, αλλά θα είναι και ο χρηματοδότης μίας τέτοιας υπηρεσίας οικοσυστήματος δορυφορικών επικοινωνιών», σημείωσε ο κος Πρωτοπαπάς.
Χρήμα και άμεσος χρόνος
«Απαιτείται μία γενναία χρηματοδότηση ενός ευρωπαϊκού εγχειρήματος, όπως και χρόνος. Χρόνος για να κατασκευαστούν οι δορυφόροι, να σηκωθούν, να συντονιστούν, να οριστεί ποιοι θα χρηματοδοτηθούν για αυτό, πώς θα πάρουν τα χρήματα, πώς θα δημιουργηθούν τα κονσόρτιουμ. Έχει δημιουργηθεί ένα τέτοιο σχέδιο για το IRIS² Satellite Constellation, πρόκειται όμως για ένα κονσόρτιουμ που έχει δημιουργηθεί με την προηγούμενη θεώρηση των γεγονότων και δεν λαμβάνει υπ’ όψιν τα τελευταία γεγονότα σε ό,τι αφορά τις δορυφορικές τηλεπικοινωνίες. Ταυτόχρονα, η Ευρώπη θα πρέπει να αξιοποιήσει και τους δορυφόρους σε γεωστατική τροχιά, οι οποίοι συνεχίζουν να παρέχουν υπηρεσίες σημαντικές και σε ό,τι αφορά τη στρατηγική τους σημασία – σε πολλές περιπτώσεις πιο σημαντικές από το σύστημα του Έλον Μασκ. Οι γεωστατικοί δορυφόροι ελέγχονται από ευρωπαϊκό έδαφος και οι χώρες μπορούν να ελέγχουν τη λειτουργία τέτοιων δορυφόρων τηλεπικοινωνιών. Έτσι θα αισθάνονται πιο ασφαλείς, ενώ οι συγκεκριμένοι δορυφόροι έχουν διάρκεια ζωής περί τα 15 με 20 χρόνια, στα οποία δίνεται αδιάλειπτη παροχής επικοινωνίας. Είναι μία επένδυση περί τα 250 εκατομμύρια ευρώ, που έτσι θα αποσβένεται π.χ. από την ΕΕ με ρυθμό περί τα 20 εκατομμύρια τον χρόνο, ενώ για να παρέχει αδιάλειπτα υπηρεσία ένας αστερισμός από δορυφόρους χαμηλής τροχιάς απαιτείται να αποτελείται από εκατοντάδες δορυφόρους που είναι ταυτόχρονα σε τροχιά και θα πρέπει να αντικαθίστανται κάθε πέντε χρόνια. Πρόκειται για ζητήματα που θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους οι υπεύθυνοι όταν θα σχεδιάσουν το σύστημα τους», σημείωσε ο κος Πρωτοπαπάς.
Για το ποιος θα σχεδιάσει ένα τέτοιο νέο σύστημα τηλεπικοινωνιών, εκτός από την ESA υπάρχει και η EUSPA, η υπηρεσία της ΕΕ για το Διάστημα με έδρα την Πράγα: «Η EUSPA θα μπορούσε να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό, όπως επίσης και ο Επίτροπος ‘Αντριους Κουμπίλιους. Θα χρειαζόταν ίσως και μία μεγάλη ομάδα τεχνικών για να καταστρώσουν τις τεχνικές προδιαγραφές, αφού μέχρι σήμερα ακόμη και το IRIS² δεν έχει ακριβώς καθορισμένες τεχνικές προδιαγραφές π.χ. για την επικοινωνία των δορυφόρων, το πώς συντονίζονται, το πού θα είναι τα κέντρα ελέγχου, το τι θα πάρει κάθε χώρα κ.ά. Αυτά όλα πρέπει να λυθούν πάρα πολύ γρήγορα, ώστε να ξεκινήσει έτσι το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ‘αντι-Starlink’. Ταυτόχρονα, βέβαια, η Ευρώπη πρέπει να προστατέψει τις τεχνολογίες που έχει αναπτύξει ή θα αναπτύξει στον τομέα της δορυφορικής τεχνολογίας» τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος της Hellas Sat.
Έρχεται ο Hellas Sat 5
«Προχωρούμε, μετά από τον Hellas Sat 3 και τον Hellas Sat 4, στο σχέδιο για την κατασκευή του νέου δορυφόρου, του Hellas Sat 5. Η Hellas Sat, ως εθνικός δορυφορικός οργανισμός της Ευρώπης, φυσικά συμμετέχει σε όλα όσα σχετίζονται με την Άμυνα, την προσπάθεια να μαζευτούν η διαθέσιμη χωρητικότητα, οι διαθέσιμοι αμυντικοί πόροι που έχει η Ευρώπη ώστε να τους εκμεταλλευτεί στην προσπάθεια ‘αντι-Starlink’. Στην περίπτωση μας δε είμαστε θωρακισμένοι, καθώς ήδη έχουμε και τα δύο teleport σε Ελλάδα και Κύπρο, και μάλιστα προσπαθούμε να κάνουμε ένα ακόμη teleport στην Ελλάδα, η τοποθεσία του οποία θα ανακοινωθεί στο επόμενο διάστημα. Ταυτόχρονα, μέσα στη χρονιά, θα υπογράψουμε τη σύμβαση κατασκευής του νέου δορυφόρου Hellas Sat, του Hellas Sat 5, ενώ μέσα από πολλές συναντήσεις και επισκέψεις που κάνουμε μέχρι σήμερα, επιχειρούμε να ολοκληρώσουμε τον τελικό σχεδιασμό του νέου δορυφόρου», αποκάλυψε ο κος Πρωτοπαπάς.
Για τον δορυφόρο Hellas Sat 5, υπεγράφη τον Ιανουάριο του 2024 μνημόνιο συνεργασίας για την από κοινού ανάπτυξη ενός ωφέλιμου φορτίου οπτικών επικοινωνιών, το οποίο θα τοποθετηθεί στον υπό κατασκευή δορυφόρο, μνημόνιο που υπέγραψαν η Hellas Sat και η Thales Alenia Space με τη συμμετοχή εκπροσώπων από το Γραφείο του Πρωθυπουργού της Ελλάδος, τη Γαλλική Πρεσβεία στην Ελλάδα, τη CNES, τη Thales Alenia Space France, την Ιταλία και την Ελβετία, του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, καθώς και διαφόρων ελληνικών υπουργείων και τοπικών αρχών – μία συνεργασία που τελεί υπό τη γενικότερη επίβλεψη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Πρόκειται για Ελεύθερες Διαστημικές Οπτικές Επικοινωνίες με λέιζερ, που εκτιμάται πως θα προσφέρουν σημαντικά μεγαλύτερη χωρητικότητα σε σύγκριση με τα σημερινά συστήματα δορυφορικής επικοινωνίας – μία επικοινωνία έως και 1 terabit/sec έναντι 1 gigabit/sec από το έδαφος προς τη γεωστατική τροχιά.
Του Σωτήρη Κυριακίδη
