Οι επιστήμονες γνωρίζουν το λυκοπένιο εδώ και αρκετό καιρό, καθώς απομονώθηκε για πρώτη φορά από τις ντομάτες το 1876. Ωστόσο, τα οφέλη του δεν ήταν γνωστά μέχρι πρόσφατα.
Ερευνητές εξέτασαν εάν κατ’ αρχ’ας το λυκοπένιο, ένα φυσικό αντιοξειδωτικό της οικογένειας των καροτενοειδών που βρίσκεται σε κόκκινα και ροζ φρούτα όπως οι ντομάτες και η γκουάβα, μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία της κατάθλιψης, και ύστερα εξέτασαν κατά πόσο γενικά οι φυτικές τροφές που είναι πλούσιες σε αντιοξειδωτικά συμβάλλουν στην καταπολέμηση της κατάθλιψης.
Λυκοπένιο και ψυχική υγεία
Τα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως το άγχος και η κατάθλιψη, συνδέονται συχνά με χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών. Το χρόνιο στρες τείνει να υπερενεργοποιεί τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (ΥΥΕ), το σύστημα του εγκεφάλου που διαχειρίζεται την αντίδραση του σώματος στο στρες, οδηγώντας σε αύξηση των ορμονών του στρες.
Η αύξηση των ορμονών του στρες μπορεί να προκαλέσει οξειδωτικό στρες και να βλάψει τα εγκεφαλικά κύτταρα, ειδικά στον ιππόκαμπο, περιοχή καθοριστική για τον έλεγχο της διάθεσης.
Μελέτη του 2024, που δημοσιεύθηκε στο Journal of Affective Disorders, διαπίστωσε ότι τα υψηλότερα επίπεδα ορισμένων καροτενοειδών στο αίμα, συμπεριλαμβανομένου του λυκοπενίου, συνδέονταν με χαμηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης. Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερους από 7.000 ενήλικες και ανακάλυψαν ότι τα άτομα με περισσότερα καροτενοειδή στο αίμα τους ήταν λιγότερο πιθανό να παρουσιάσουν συμπτώματα κατάθλιψης.
Επιπλέον, μεταξύ των καροτενοειδών που μελετήθηκαν, το λυκοπένιο έδειξε σταθερή σχέση με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Όσο τα επίπεδα λυκοπενίου στην κυκλοφορία του αίματος αυξάνονταν τόσο μειωνόταν ο κίνδυνος εμφάνισης συμπτωμάτων κατάθλιψης, χωρίς κατώτατο όριο, σε αντίθεση με άλλα καροτενοειδή.
Τα αποτελέσματα μιας άλλης συστηματικής ανασκόπησης και μετα-ανάλυσης 12 μελετών στις οποίες συμμετείχαν περισσότεροι από 33.000 συμμετέχοντες υποδηλώνουν ότι αντιοξειδωτικά όπως το λυκοπένιο συμβάλλουν στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης κατάθλιψης, μειώνοντας το οξειδωτικό στρες και προλαμβάνοντας τη βλάβη του εγκεφάλου.
«Στο βαθμό που το οξειδωτικό στρες επηρεάζει τα συμπτώματα ενός ατόμου, τα αντιοξειδωτικά όπως το λυκοπένιο — μαζί με άλλα αντιοξειδωτικά — μπορούν να είναι χρήσιμα. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό, αν όχι περισσότερο, να μειωθεί η έκθεση στους στρεσογόνους παράγοντες που προκαλούν οξειδωτική βλάβη», δήλωσε ο Δρ Γιόζεφ Βιτ-Ντέρρινγκ, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της TaperClinic, πρώην ιατρικός σύμβουλος του FDA και ψυχίατρος, σε email προς την εφημερίδα The Epoch Times.
Τα τρόφιμα που τρώμε επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την ψυχική μας υγεία. Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε ανθυγιεινά λίπη και επεξεργασμένα τρόφιμα αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης προκαλώντας φλεγμονή και οξειδωτικό στρες. Από την άλλη, οι φυτικές δίαιτες που βασίζονται σε φρούτα, λαχανικά και αντιοξειδωτικά όπως το λυκοπένιο μειώνουν τη φλεγμονή και κατ’ επέκταση τα συμπτώματα της κατάθλιψης, και υποστηρίζουν την υγεία του εγκεφάλου.
Η κατάθλιψη συνδέεται με μια κατάσταση συνεχούς φλεγμονής, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μίας μετα-ανάλυσης που περιλαμβάνει δεδομένα από περισσότερους από 10.000 ανθρώπους. Η μελέτη διαπίστωσε ότι τα άτομα με κατάθλιψη είχαν σταθερά υψηλότερα επίπεδα δεικτών φλεγμονής, όπως CRP και IL-6, υποδηλώνοντας ότι η φλεγμονή παίζει σημαντικό ρόλο στην κατάθλιψη.
Έρευνες δείχνουν επίσης ότι η βελτίωση της διατροφής, κυρίως με την προσθήκη περισσότερων φυτικών επιλογών, επιδρά θετικά στον ψυχισμό του ατόμου.
«Για όσους αισθάνονται ότι τα συμπτώματά τους εμφανίζονται ξαφνικά, οι αλλαγές στη διατροφή μπορούν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο», δήλωσε ο Δρ Βιτ-Ντέρρινγκ, ο οποίος έχει παρατηρήσει αξιοσημείωτη βελτίωση σε ασθενείς που ακολουθούν μια διατροφή παλαιού τύπου.
«Αυτό πιθανώς οφείλεται στην απομάκρυνση κοινών φλεγμονωδών τροφών όπως η γλουτένη, η σόγια και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς και στη μείωση των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα, τα οποία ανεβάζει η κατανάλωση επεξεργασμένων δημητριακών.»
Μηχανισμοί δράσης και πρόσφατα ευρήματα
Το λυκοπένιο είναι ένα λιποδιαλυτό αντιοξειδωτικό που διαπερνά εύκολα τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, βοηθώντας στην προστασία και τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου. Έρευνες υποδεικνύουν ότι μπορεί επίσης να εξουδετερώνει τη βλαβερή επίδραση που έχουν στον εγκέφαλο οι περιβαλλοντικές τοξίνες και μια διατροφή πλούσια σε λιπαρά.
«Το λυκοπένιο εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες και μειώνει τη φλεγμονή, προστατεύοντας τους νευρώνες και σταθεροποιώντας τη χημεία του εγκεφάλου», δήλωσε στην Epoch Times ο Τίμοθυ Φράι, νευροεπιστήμονας, ιδρυτής των Neuronutrition Centers of America και πρόεδρος της National Academy of Neuronutrition.
«Νέα δεδομένα υποδηλώνουν ότι αυτή η αντιοξειδωτική δράση μπορεί να ανακουφίσει τα συμπτώματα της κατάθλιψης – ωστόσο, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου βιοχημικού παζλ και δεν είναι πανάκεια.»
Η οξειδωτική προστασία είναι ο τρόπος με τον οποίο ο οργανισμός εξισορροπεί τα επιβλαβή μόρια που ονομάζονται αντιδραστικά είδη οξυγόνου προκειμένου να αποτρέψει βλάβες. Περιλαμβάνει αντιοξειδωτικά και ένζυμα που εξουδετερώνουν τις βλάβες των μορίων, διατηρώντας τα κύτταρα υγιή και απομακρύνοντας το στρες από τον οργανισμό.
Μελέτες σε ζώα υποδηλώνουν ότι το λυκοπένιο ενισχύει τις συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων, μειώνοντας έτσι τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Μελέτη του 2025 διαπίστωσε ότι το λυκοπένιο προστατεύει τις συνδέσεις του εγκεφάλου και βοηθά στην αναστροφή των εγκεφαλικών βλαβών που σχετίζονται με το στρες σε ποντίκια.
Άλλη μελέτη σε ζώα υποδηλώνει ότι το λυκοπένιο υποστηρίζει την υγεία του εντέρου και του εγκεφάλου διατηρώντας την ισορροπία. Τα ποντίκια που έλαβαν λυκοπένιο για 40 ημέρες παρουσίασαν λιγότερες βλάβες στο έντερο, φλεγμονή και συμπεριφορές που σχετίζονται με το στρες, όπως άγχος και κατάθλιψη.
Το έντερο και ο εγκέφαλος είναι στενά συνδεδεμένα μέσω του άξονα εντέρου-εγκεφάλου. Έρευνες δείχνουν ότι τα βακτήρια του εντέρου των ατόμων με κατάθλιψη είναι διαφορετικά από τα βακτήρια του εντέρου των υγιών ατόμων. Ένα ανθυγιεινό έντερο μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή, η οποία επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου και οδηγεί σε αλλαγές στη διάθεση και κατάθλιψη.
«Οι ασθενείς με έντονη φλεγμονή, μεταβολική δυσλειτουργία (όπως παχυσαρκία ή διαβήτης) ή εκείνοι που βιώνουν κατάθλιψη σε πρώιμο στάδιο είναι αυτοί που είναι πιο πιθανό να ωφεληθούν από διατροφικές παρεμβάσεις», δήλωσε ο Δρ Βιτ-Ντέρρινγκ.
«Δεδομένου ότι η φλεγμονή και τα μεταβολικά προβλήματα συνδέονται στενά με την ψυχική υγεία, η βελτίωση της διατροφής και η αύξηση των αντιοξειδωτικών μπορεί να είναι ένα χρήσιμο πρώτο βήμα για αυτά τα άτομα».
Κορυφαίες πηγές λυκοπενίου
Οι ντομάτες είναι μία από τις πλουσιότερες πηγές λυκοπενίου, το οποίο υπάρχει ακόμη και σε επεξεργασμένα προϊόντα ντομάτας, όπως τοματοπολτός, κέτσαπ, σάλτσες, χυμοί και σούπες. Επιπλέον, έρευνες δείχνουν ότι οι μαγειρεμένες ντομάτες παρέχουν περισσότερο απορροφήσιμο λυκοπένιο από τις ωμές, ενώ οι υπαίθριες ντομάτες έχουν υψηλότερα επίπεδα λυκοπενίου από τις ντομάτες που καλλιεργούνται σε θερμοκήπια.
Άλλες πηγές λυκοπενίου, με την ποσότητα λυκοπενίου να μετράται ανά 100 γραμμάρια τροφίμου, είναι οι εξής:
- Ροζ γκουάβα (5,23–5,5 mg)
- Καρπούζι (2,30–7,20 mg)
- Αγριοτριανταφυλλιά (0,68–0,71 mg)
- Καρότο (0,65–0,78 mg)
- Κολοκύθα (0,38–0,46 mg)
- Ροζ γκρέιπφρουτ (0,35–3,36 mg)
- Παπάγια (0,11–5,3 mg)
- Γλυκοπατάτα (0,02–0,11 mg)
- Βερίκοκο (0,01–0,05 mg)
Το λυκοπένιο διατίθεται επίσης σε μορφή συμπληρωμάτων, αλλά σύμφωνα με τον Φράι, είναι καλύτερα να το λαμβάνετε από τα φρούτα και τα λαχανικά, τα οποία περιέχουν και πολυφαινόλες και άλλα θρεπτικά συστατικά που υποστηρίζουν την υγεία του εγκεφάλου. Επιπλέον, δεδομένου ότι το λυκοπένιο είναι λιποδιαλυτό, ο οργανισμός το απορροφά καλύτερα όταν καταναλώνεται με υγιεινά λίπη.
Εκτός από τη βελτίωση της διατροφής, για τη διαχείριση της κατάθλιψης συνιστώνται πάντα και ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ορισμένες βασικές στρατηγικές είναι οι εξής:
- Σταθεροποίηση του σακχάρου στο αίμα
- Λιγότερα φλεγμονώδη τρόφιμα
- Καλός ύπνος
- Τακτική άσκηση
- Αντιμετώπιση υποκείμενων ιατρικών παθήσεων και στρεσογόνων παραγόντων
«Το πιο σημαντικό είναι να ανακαλύψουμε και να επικεντρωθούμε στη βαθύτερη αιτία. Αν η κατάθλιψη κάποιου προέρχεται από χρόνια μοναξιά, εργασιακό άγχος ή χρήση ναρκωτικών, το λυκοπένιο από μόνο του δεν θα έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα», δήλωσε ο Δρ Βιτ-Ντέρρινγκ.
«Δεν είναι κακό να αυξήσετε την πρόσληψη λυκοπενίου μέσω της διατροφής — είναι μια ασφαλής και δυνητικά ευεργετική αλλαγή. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διαχειρίζεστε τις προσδοκίες σας. Καμία τροφή από μόνη της δεν μπορεί να ‘θεραπεύσει’ την κατάθλιψη. Ωστόσο, σε συνδυασμό με άλλες αλλαγές στον τρόπο ζωής, αυτές οι προσαρμογές μπορούν να έχουν βαθιά επίδραση στην ψυχική υγεία.»
Της Hadia Zainab
