Πρόσφατα, ενώ καθάριζα ένα παλιό οικογενειακό γραφείο, βρήκα μια στοίβα από γράμματα δεμένα με ένα ξεθωριασμένο μπλε κορδόνι. Το χαρτί είχε γίνει εύθραυστο από τον χρόνο και η καλλιγραφική γραφή έμοιαζε σαν να προέρχεται από έναν άλλο κόσμο.
Κάθε βρόχος και κάθε διακοσμητικό στοιχείο είχε ένα είδος ρυθμού, σαν ο συγγραφέας να χόρευε πάνω στη σελίδα. Δεν μπορούσα να μην φαντάζομαι τη ζωή πίσω από κάθε προσεκτικά γραμμένη λέξη, που ήταν σαν μια φωνή που διέσχιζε δεκαετίες για να με συναντήσει.
Αποδείχθηκε ότι ήταν ένα γράμμα από μια μακρινή πρόγονό μου, μια γυναίκα που μπορούσε να κάνει τα συνηθισμένα σημειώματα να φαίνονται κομψά. Με έκανε να αναρωτηθώ τι θα σκεφτόταν για τον σημερινό κόσμο, όπου οι περισσότερες σκέψεις μας ζουν μέσα σε φωτεινές οθόνες και εξαφανίζονται με το πάτημα ενός κουμπιού.
Αυτή η ανακάλυψη με έριξε σε μια δίνη νοσταλγίας και στοχασμού. Πότε σταματήσαμε να γράφουμε έτσι; Πότε μια κάποτε πολύτιμη πράξη άρχισε να μοιάζει με ένα κατάλοιπο του παρελθόντος;
Τότε σκέφτηκα τη μητέρα μου, μια συνταξιούχο δασκάλα. Κάποτε, συνέκρινα τα γραπτά της με ένα οικογενειακό γράμμα από γενιές πριν. Το χειρόγραφο της μητέρας μου, διαμορφωμένο από χρόνια σχολικών εκθέσεων και υπενθυμίσεων, κινούνταν με αυτοπεποίθηση, ενώ το χειρόγραφο της προγόνου μου φαινόταν τελετουργικό, αντανακλώντας μια εποχή όπου η καλλιγραφία ήταν ένα σημάδι υπερηφάνειας και ταυτότητας.
Η σημασία του γραψίματος
Ζούμε σε έναν κόσμο όπου η πληκτρολόγηση έχει εξαπλωθεί σχεδόν παντού. Είναι ταχύτερη, καθαρότερη και ευκολότερη. Ωστόσο, παρά την ευκολία, κάτι σημαντικό έχει χαθεί.
Το γράψιμο επιδρά στον εγκέφαλο με διαφορετικό τρόπο από ό,τι η πληκτρολόγηση. Οι νευροεπιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι το γράψιμο ενεργοποιεί περιοχές που συνδέονται με τη μνήμη, τη συγκέντρωση και τη δημιουργικότητα.
Με άλλα λόγια, όταν γράφεις κάτι, το θυμάσαι καλύτερα. Γι’ αυτό, ακόμη και στην εποχή των ψηφιακών εφαρμογών για τη λήψη σημειώσεων, οι μαθητές που γράφουν συχνά θυμούνται περισσότερα. Η πράξη τού να διαμορφώνεις κάθε γράμμα με το χέρι δίνει στις σκέψεις έναν χρόνο ενσωμάτωσης και προβληματισμού που λείπει από την πληκτρολόγηση.
Υπάρχει επίσης ο ανθρώπινος παράγοντας. Το χειρόγραφο μεταφέρει συναισθήματα, τόνο και προσωπικότητα χωρίς emoji ή κόλπα στίξης. Ένα γράμμα γραμμένο με το χέρι είναι ζωντανό με έναν τρόπο που ένα πληκτρολογημένο μήνυμα κειμένου δεν μπορεί να οικειοποιηθεί. Μπορείς να αισθανθείς τη διάθεση του συγγραφέα από την πίεση του στυλό ή την κλίση των γραμμών.
Η διάρκεια είναι ένα ακόμη ξεχωριστό χαρακτηριστικό του γραψίματος. Τα email διαγράφονται, τα τηλέφωνα αντικαθίστανται και τα αρχεία χάνονται. Αλλά μια χειρόγραφη σημείωση μπορεί να επιβιώσει για γενιές. Το γράμμα που βρήκα στο παλιό γραφείο της οικογένειας βρίσκεται κοντά μου για πολύ περισσότερο από όλοι οι υπολογιστές που έχω αποκτήσει. Το μελάνι μπορεί να ξεθωριάσει με τον καιρό, αλλά οι ψηφιακές αναμνήσεις εξαφανίζονται σε μια στιγμή, με το πάτημα ενός κουμπιού.
Σε πρακτικό επίπεδο, το γράψιμο επιβάλλει σαφήνεια στη σκέψη. Δεν μπορείς να επεξεργάζεσαι ατέλειωτα ένα κείμενο με ένα στυλό. Το γράψιμο δεν παράγει μόνο προτάσεις, αλλά και εκπαιδεύει την συγκέντρωση. Κάνουμε μια παύση πριν γράψουμε τις λέξεις στο χαρτί και μερικές φορές αυτή η παύση είναι το σημείο από όπου ξεκινούν οι πραγματικές ιδέες.
Τέλος, υπάρχει και η αισθητική απόλαυση. Υπάρχει κάτι βαθιά ικανοποιητικό στο να βλέπεις μια σελίδα γεμάτη με τη δική σου γραφή. Οι καμπύλες και οι βρόχοι δημιουργούν ένα αποτέλεσμα που κανένα ψηφιακό font δεν μπορεί να αναπαράγει, και η ίδια η πράξη της γραφής γίνεται μια αισθητική απόλαυση.
Αυτό που γράφει το χέρι μένει στην καρδιά
Ίσως το χειρόγραφο να μην ανακτήσει ποτέ ξανά την παλιά του αίγλη. Η τεχνολογία έχει τη θέση της και δεν θα ήθελα να εγκαταλείψω την ευκολία της πληκτρολόγησης. Αλλά το χειρόγραφο είναι κάτι περισσότερο από μια υποσημείωση στην ιστορία.
Ακριβώς όπως τα φυσικά βιβλία δεν έχουν εξαφανιστεί από την εμφάνιση των ηλεκτρονικών αναγνωστών και οι δίσκοι βινυλίου εξακολουθούν να έχουν τη θέση τους στα ράφια των καταστημάτων, έτσι και το χειρόγραφο θα έχει πάντα τους πιστούς του.
Υπάρχει μια άνεση στον αναλογικό κόσμο που τα ψηφιακά εργαλεία δεν μπορούν να αντικαταστήσουν. Οι άνθρωποι εξακολουθούν να λαχταρούν την υφή του χαρτιού, το τρίξιμο της πένας και το ορατό ίχνος της σκέψης που ξεδιπλώνεται. Όπως εκείνοι που αναζητούν ιστορίες που έχουν δημιουργηθεί από τον ανθρώπινο νου και όχι από αλγορίθμους, ένα μέρος μας θα προτιμά πάντα το αυθεντικό από το τεχνητό.
Του Ian Kane
