Όταν στις 6 Αυγούστου 1945 το αεροπλάνο Enola Gay έριξε την πρώτη ατομική βόμβα στη Χιροσίμα, λίγοι γνώριζαν τον πραγματικό λόγο που αυτή η σχετικά μικρή πόλη επιλέχθηκε αντί για το Τόκυο. Η απάντηση κρύβει μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Χιροσίμα δεν χτυπήθηκε επειδή ήταν σημαντική – χτυπήθηκε επειδή το Τόκυο ήταν ήδη κατεστραμμένο.
Η καταστροφή που ξεχάσαμε
Στις 9-10 Μαρτίου 1945, πέντε μήνες πριν από τη Χιροσίμα, το Τόκυο έζησε τη μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία των αεροπορικών επιδρομών. Αμερικανικά βομβαρδιστικά B-29 έριξαν χιλιάδες εμπρηστικές βόμβες, δημιουργώντας μια πύρινη καταιγίδα που κατέστρεψε 41 τ.χλμ. της πόλης.
Οι απώλειες ήταν τεράστιες:
- Πάνω από 100.000 νεκροί σε μία νύχτα
- 125.000 τραυματίες
- 1,5 εκατομμύριο άστεγοι
Η επίθεση, γνωστή ως Επιχείρηση Meetinghouse, παραμένει η καταστροφικότερη αεροπορική επίθεση στην ιστορία.
Η στρατηγική της φωτιάς
Η τακτική των εμπρηστικών βομβαρδισμών στηρίχθηκε στην κατασκευή των ιαπωνικών σπιτιών (ξύλο και χαρτί). Οι βόμβες ναπάλμ είχαν σχεδιαστεί ειδικά για να καίνε αυτού του τύπου τις κατοικίες.
Από τον Μάρτιο έως τον Αύγουστο 1945, οι Αμερικανοί βομβάρδισαν 69 πόλεις, καταστρέφοντας ολόκληρα αστικά κέντρα όπως η Οσάκα, η Κόμπε και η Γιοκοχάμα. Στο τέλος του πολέμου, 15 εκατομμύρια Ιάπωνες είχαν χάσει τα σπίτια τους.
Η επιτροπή επιλογής στόχων
Τον Απρίλιο του 1945, συγκροτήθηκε μυστική επιτροπή για την επιλογή των στόχων της ατομικής βόμβας. Το βασικό κριτήριο: έπρεπε να βρεθεί μια άθικτη πόλη.
Κριτήρια επιλογής:
- Μεγάλη αστική περιοχή με πυκνή δόμηση
- Στρατηγική αξία
- Να μην έχει υποστεί προηγούμενους βομβαρδισμούς
- Ακτίνα καταστροφής τουλάχιστον 1,6 χλμ.
Η τελική λίστα περιλάμβανε: Χιροσίμα, Κοκούρα, Νιιγκάτα και Ναγκασάκι. Το Τόκυο δεν επιλέχθηκε επειδή ήταν ήδη «πρακτικά ανύπαρκτο».
Η αντιπαράθεση με την αεροπορία
Η επιτροπή του Manhattan Project χρειάστηκε να ζητήσει από την Αεροπορία να σταματήσει κάποιους βομβαρδισμούς ώστε να μείνουν διαθέσιμες πόλεις-στόχοι.
Ο υπουργός Πολέμου, Χένρι Στίμσον, ανησυχούσε ότι:
- Οι Σύμμαχοι θα έμοιαζαν με τους Γερμανούς ως προς τις μαζικές σφαγές αμάχων.
- Οι υπερβολικές καταστροφές θα στερούσαν «σκηνικό» για να αναδειχθεί η δύναμη της ατομικής βόμβας.
Το παράδειγμα της Δρέσδης
Η στρατηγική των εμπρηστικών βομβαρδισμών εφαρμόστηκε και στη Γερμανία.
- Δρέσδη (Φεβρουάριος 1945): 25.000 νεκροί
- Η πόλη, γνωστή ως «Φλωρεντία του Έλβα», ισοπεδώθηκε.
- Ο Άρθουρ Χάρις («Bomber Harris») είχε δηλώσει ανοιχτά ότι στόχος ήταν «η καταστροφή πόλεων και η εξόντωση εργατών».
Η ηθική διάσταση
Μετά τον πόλεμο, ο στρατηγός Κέρτις ΛεΜέι παραδέχτηκε: «Αν είχαμε χάσει, όλοι μας θα είχαμε δικαστεί ως εγκληματίες πολέμου. Και νομίζω ότι θα ήταν δίκαιο.»
Η θεωρία ότι οι βομβαρδισμοί αμάχων θα λύγιζαν τον αντίπαλο αποδείχθηκε λάθος: αντί να κάμψουν την Ιαπωνία, ενίσχυσαν την αντίσταση.
Γιατί ξεχάσαμε τους εμπρηστικούς βομβαρδισμούς
Παρά το γεγονός ότι σκότωσαν περισσότερους από 387.000 ανθρώπους στην Ιαπωνία, οι εμπρηστικοί βομβαρδισμοί έχουν σχεδόν ξεχαστεί.
Λόγοι:
- Δεν είχαν την «εντυπωσιακή» διάσταση της ατομικής φυσικής.
- Έγιναν «συνηθισμένη επιχείρηση», άρα πιο δύσκολα δικαιολογήσιμοι ηθικά.
Η ιστορία που δεν διδάσκεται
Η ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου συχνά παρουσιάζεται απλουστευμένα:
- Σύμμαχοι = καλοί
- Άξονας = κακοί
Η αλήθεια είναι πιο σύνθετη: οι Σύμμαχοι διέπραξαν επίσης εγκλήματα κατά αμάχων μέσω συστηματικών βομβαρδισμών.
Η κληρονομιά
Η Χιροσίμα και η Ναγκασάκι δεν επιλέχθηκαν λόγω στρατηγικής σημασίας, αλλά επειδή ήταν από τις λίγες πόλεις που είχαν μείνει άθικτες.
Ακόμη και το Κιότο βρισκόταν αρχικά στη λίστα στόχων, αλλά σώθηκε την τελευταία στιγμή.
Η ειρωνεία είναι πικρή: οι δύο πόλεις που ισοπεδώθηκαν από τις ατομικές βόμβες θυσιάστηκαν όχι για τη σημασία τους, αλλά για τη διαθεσιμότητά τους.
