Πριν από μερικά χρόνια, στην κρεβατοκάμαρά μου πρόσθεσα άλλη μία βιβλιοθήκη. Καθώς η μεγάλη, εντοιχισμένη βιβλιοθήκη που προϋπήρχε στο δωμάτιο είχε αρχίσει να αποκτά διπλές σειρές και πολλά βιβλία είχαν αρχίσει να στοιβάζονται μέσα στο δωμάτιο ή έμπαιναν όπως-όπως σε ντουλάπες, η αγορά κρίθηκε αναγκαία.
Η νέα βιβλιοθήκη ανακούφισε για λίγο τα πράγματα, αλλά σύντομα χρειάστηκε να αγοράσω και τρίτη βιβλιοθήκη. Και αυτή, όμως, φαίνεται να γεμίζει γρήγορα και θα χρειαστεί αρκετή σκέψη για να βολευτεί μία τέταρτη βιβλιοθήκη…
Υποθέτω ότι η δημοσιογράφος Ντόρι Σέβλεν (Dorie Chevlen) έγραψε το τελευταίο της άρθρο για ανθρώπους σαν κι εμένα. Στο «Ξεφορτωθείτε τα βιβλία σας», που δημοσιεύτηκε στο Slate, κα Σέβλεν υποστηρίζει ότι τα βιβλία «πρέπει να διαβάζονται και μετά να φεύγουν γρήγορα από το σπίτι».
Αν και συμμερίζομαι μέχρι ένα σημείο τις απόψεις της κας Σέβλεν για τη μείωση των αντικειμένων που τείνουν να συσσωρεύονται σε ένα σπίτι και για το μοίρασμα των βιβλίων μας με άλλους, πιστεύω ότι στο βάθος αυτό το σκεπτικό, που υποστηρίζει ότι οι ιδιοκτήτες πρέπει να δίνουν τα βιβλία μόλις τα διαβάσουν, στην πραγματικότητα υποβιβάζει την αξία των βιβλίων. Τα βιβλία είναι κάτι περισσότερο από αντικείμενα που διακοσμούν τα ράφια μας ή ιστορίες που εξαντλούνται γρήγορα – είναι φορείς γνώσεων και παρελθόντων κοινωνιών, άλλων νοοτροπία και πολύτιμων παραδόσεων. Η συλλογή βιβλίων συνδέεται, στην πραγματικότητα με μια ιδιαίτερη νοοτροπία, που ο πολιτισμός μας τείνει να αποβάλλει. Ωστόσο, η ενθάρρυνση αυτής της νοοτροπίας είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της κοινωνίας, όπως υποστηρίζει και ο Κ.Σ. Λιούις.
Τα βιβλία προκαλούν τη σκέψη μας
«Πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στα αναγνώσματα που επιλέγει ένας νεαρός που επιθυμεί να παραμείνει πραγματικά άθεος», γράφει ο Κ.Σ. Λιούις στο «Surprised by Joy» (Ξαφνιασμένος από τη χαρά). «Υπάρχουν παγίδες παντού». Με άλλα λόγια, το να περιβάλλουμε τον εαυτό μας με βιβλία μάς επιτρέπει να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και να καλλιεργήσουμε τον νου μας.
Ως ερευνήτρια και συγγραφέας, έχω διαβάσει πολλά διακεκριμένα έργα. Θα μπορούσα να διαγράψω αυτά τα έργα από τη λίστα μου, δίνοντας συγχαρητήρια στον εαυτό μου για την κατάκτηση του άλφα ή του βήτα τόμου. Αντ’ αυτού, επιστρέφω σε πολλά από αυτά επανειλημμένα, με άλλη ωριμότητα, αποκομίζοντας νέες γνώσεις, ανάλογα με την εμπειρία ή τις προκλήσεις που έχω αντιμετωπίσει στη ζωή μου. Όπως υπαινίσσεται ο κος Λιούις, τα βιβλία προκαλούν τη σκέψη μας και όταν γεμίζουμε την προσωπική μας βιβλιοθήκη με καλά βιβλία, στα οποία επανερχόμαστε τακτικά, ο νους μας παραμένει νέος και η κρίση μας διαυγής, ικανή να μας οδηγήσει μέσα από το πλήθος των αντικρουόμενων ιδεών και απόψεων του σύγχρονου πνευματικού πολιτισμού.
Τα βιβλία περιέχουν όμορφες αναμνήσεις
«Υπάρχει κάτι φοβερά ωραίο στο να ξαναδιαβάζεις ένα βιβλίο, με όλες τις μισο-συνειδητές αναμνήσεις που σου φέρνει», έγραφε ο κος Λιούις σε μια επιστολή του προς τον Άρθουρ Γκρηβς, σημειώνοντας ότι ένα συγκεκριμένο βιβλίο τού θύμισε έναν περίπατο που είχαν κάνει κάποτε οι δυο τους, «επειδή το διάβαζα τότε».
Πολλοί θα έχουν βιώσει κάτι παρόμοιο συναίσθημα. Για παράδειγμα, οι βραχώδεις παραλίες της λίμνης Σουπήριορ, όπου άρχισα να μελετώ για πρώτη φορά την «Τζέην Έυρ», θα μου θυμίζουν πάντα αυτό το κλασικό έργο. Παίρνοντας στα χέρια μου το «The Story of Holly and Ivy» (Η ιστορία του κισσού και του μηλοπούρναρου») μού φέρνει στη μνήμη τα Χριστούγεννα που, παιδάκι ακόμα ξενύχτησα μαζί με τη μαμά μου, διαβάζοντάς το δίπλα στο χριστουγεννιάτικο δέντρο. Άλλα βιβλία, κάποια με σκισμένες σελίδες και πολλές υπογραμμίσεις, μου θυμίζουν δύσκολες στιγμές, αλλά με κάνουν επίσης να χαίρομαι που θυμάμαι τις αλήθειες που μου πρόσφεραν σε στιγμές συναισθηματικής ανάγκης.
Έτσι, η διατήρηση των βιβλίων και η προσεκτική αποθήκευσή τους στις βιβλιοθήκες μας μάς βοηθούν να θυμόμαστε το παρελθόν, αλλά και να σημειώνουμε το χρόνο, χαρτογραφώντας την πνευματική, νοητική, σωματική και συναισθηματική μας ανάπτυξη στη ζωή.
Τα βιβλία μάς βοηθούν να απολαμβάνουμε την ομορφιά
Είναι ο «αγράμματος άνθρωπος … αυτός που διαβάζει τα βιβλία μόνο μία φορά», έγραψε ο κος Λιούις στο «Of Other Worlds» («Για άλλους κόσμους»). «Δεν απολαμβάνουμε πλήρως μια ιστορία με την πρώτη ανάγνωση», συνέχισε. «Μόνο όταν η περιέργεια, η καθαρή αφηγηματική λαγνεία, έχει ικανοποιηθεί, μπορούμε πραγματικά να απολαύσουμε τα αληθινά χαρίσματα του έργου.»
Συμφωνώ. Η σειρά της Λ. Μ. Μοντγκόμερυ «Anne of Green Gables» (Η Άννα των αγρών) είναι μια συλλογή βιβλίων που έχω διαβάσει ξανά και ξανά. Η επανάληψη έχει δημιουργήσει μια βαθύτερη σχέση με αυτά τα βιβλία και το περιεχόμενό τους, που με βοηθά να βρίσκω εύκολα τα αποσπάσματα που χρειάζομαι σε μια συζήτηση ή μια ροή σκέψεων, σαν να έχουν γίνει μέρος του εαυτού μου με κάποιον τρόπο, αποκαλύπτοντάς μου καινούρια ψήγματα σοφίας σε κάθε νέα ανάγνωση. Τι κι αν δεν είναι συλλεκτικοί ή ιδιατέρως καλαίσθητοι – η εξοικείωση μαζί τους μου δίνουν μια διορατικότητα στη ζωή που δεν θα είχα, αν δεν τους είχα κρατήσει ώστε να μπορώ να ανατρέχω σε αυτούς επανειλημμένα.
Παρακάμπτοντας τις ηλικιακές κατηγορίες
Στο «Τρεις τρόποι να γράφετε για παιδιά», ο Κ.Σ. Λιούις επισημαίνει ότι ο διαχωρισμός των βιβλίων σε ηλικιακές κατηγορίες ελάχιστα έχει να κάνει με τις συνήθειες των γνήσιων αναγνωστών. «Όσοι από εμάς κατηγορούμαστε ότι διαβάζουμε βιβλία για παιδιά, κατηγορούμασταν και όταν ήμαστε παιδιά ότι διαβάζαμε μεγαλίστικα βιβλία. Αλλά κανένας αναγνώστης που σέβεται τον εαυτό του δεν υπακούει σε τέτοιου είδους χρονοδιαγράμματα.»
Όταν φυλάμε τα βιβλία που διαβάσαμε, δίνουμε στον εαυτό μας, στα παιδιά και στα εγγόνια μας την ευκαιρία να πάρουν μια γεύση παλαιότερων εποχών και γενεών, να μοιραστούμε τα αναγνωστικά βιώματά μας και να συνδεθούν καλύτερα οι διαφορετικές γενιές. Τα βιβλία αποτελούν τόσο ένα κληροδότημα που βοηθά τους νεότερους να προχωρήσουν προς την ωριμότητα και τη σοφία με πιο σταθερά βήματα όσο και ένα παράθυρο μέσω του οποίου οι μεγαλύτεροι ξαναβρίσκουν τη χαρά και την αθωότητα της νιότης.
Της Annie Holmquist
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
