Η φιλοδοξία της Ευρώπης να πετύχει μηδενικές καθαρές εκπομπές έως το 2050 βασίζεται στην ενίσχυση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας, γεγονός που ενδέχεται να τριπλασιάσει την ποσότητα ηλεκτρισμού που διακινείται μέσω των δικτύων μεταφοράς.
Ωστόσο, το υφιστάμενο δίκτυο έχει σχεδιαστεί για σταθερή και συγκεντρωτική παραγωγή ηλεκτρισμού από εργοστάσια λιγνίτη. Η προσαρμογή του σε ένα σύστημα που θα διαχειρίζεται τεράστιες και ασυνεχείς ροές ενέργειας αποτελεί τη μεγαλύτερη τεχνική πρόκληση από τη δημιουργία του.
Το κόστος αυτής της αναβάθμισης, χωρίς να υπολογίζονται οι επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα, αποκαλύπτεται σταδιακά. Πρόσφατες εκτιμήσεις ανεβάζουν το κόστος αναβάθμισης των γραμμών μεταφοράς στην ηπειρωτική Ευρώπη μεταξύ 2 και 3 τρισεκατομμυρίων ευρώ έως τα μέσα του αιώνα. Μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο φορέας National Grid ESO είχε εκτιμήσει από το 2020 ότι για την επίτευξη του στόχου μηδενικών εκπομπών απαιτούνται επενδύσεις ύψους 3 τρισεκατομμυρίων λιρών μέσα σε 30 χρόνια.
Ο Σαμουέλ Φουρφάρι, πρώην ανώτερο στέλεχος της Γενικής Διεύθυνσης Ενέργειας της Ε.Ε., επισήμανε ότι η επέκταση της ανανεώσιμης ενέργειας συνεπάγεται την ανάγκη για πολλαπλασιασμό των διασυνδέσεων μεταξύ κρατών. Όπως ανέφερε, η αποκεντρωμένη παραγωγή απαιτεί νέες συνδέσεις ανάμεσα σε εκατοντάδες χιλιάδες σημεία, με καλώδια χαλκού και υποσταθμούς, γεγονός που εκτοξεύει το κόστος.
Υποστήριξε επίσης ότι η κατασκευή νέων γραμμών για τη διασύνδεση των αποκεντρωμένων μονάδων απαιτεί ακριβό εξοπλισμό και υλικά, ενώ προειδοποίησε πως η τελική επιβάρυνση θα περάσει στους καταναλωτές, οι οποίοι ενδέχεται να αντιδράσουν όταν συνειδητοποιήσουν τις επιπτώσεις στον λογαριασμό ρεύματος.
Με δεσμευτικούς στόχους μηδενικών εκπομπών σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και το Ηνωμένο Βασίλειο, η επιτάχυνση της εγκατάστασης ανανεώσιμων πηγών σημαίνει ότι τα δίκτυα που είχαν σχεδιαστεί για ροές από ορυκτά καύσιμα πρέπει να μετατραπούν ώστε να υποστηρίζουν ενέργεια από ήλιο και άνεμο. Σήμερα, το ηλεκτρικό δίκτυο καλύπτει περίπου το 18% της ενεργειακής ζήτησης στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 23% στην Ε.Ε., όμως ως το 2050 εκτιμάται ότι θα καλύπτει περίπου το 60%. Βραχυπρόθεσμα, η συνολική ζήτηση προς το δίκτυο ενδέχεται να αυξηθεί έως και 40% την περίοδο 2023–2035.
Τον προηγούμενο μήνα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο –συγγραφείς της έκθεσης που αποτιμά το κόστος στα 2–3 τρισεκατομμύρια ευρώ– ανέφεραν ότι αυτό το ποσό είναι απαραίτητο για την επέκταση, αναβάθμιση και ψηφιοποίηση των δικτύων, ώστε να διασφαλιστεί τόσο η αξιόπιστη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων όσο και η ασφάλεια εφοδιασμού. Προειδοποίησε επίσης ότι η Ευρώπη ανταγωνίζεται πλέον διεθνώς για τα απαραίτητα υλικά και εξοπλισμό, γεγονός που επιβαρύνει τις εφοδιαστικές αλυσίδες.
Τα ευρωπαϊκά δίκτυα είχαν αρχικά σχεδιαστεί για ροές εναλλασσόμενου ρεύματος (AC) από μεγάλους σταθμούς προς τους καταναλωτές. Πλέον, οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς (Transmission System Operators-TSOs) 36 χωρών πρέπει να σχεδιάσουν και να λειτουργήσουν ένα ριζικά διαφορετικό σύστημα, ικανό να διαχειριστεί μεταβλητή παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), η οποία παράγει τόσο εναλλασσόμενο όσο και συνεχές ρεύμα (DC).
Περίπου οι μισές γραμμές μεταφοράς στην Ευρώπη είναι άνω των 40 ετών, ενώ τα υφιστάμενα δίκτυα διανομής εκτείνονται σε περισσότερα από 9 εκατομμύρια χιλιόμετρα. Ο στόχος είναι να φτάσουν τα 16,8 εκατομμύρια χιλιόμετρα, με αντικατάσταση πάνω από 4 εκατομμύρια χιλιόμετρα πεπαλαιωμένων γραμμών.
Έκθεση των οργανισμών Beyond Fossil Fuels, Ember, E3G και IEEFA σημείωσε ότι πολλοί διαχειριστές δικτύων δεν συμβαδίζουν με τον ρυθμό της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με τους συντάκτες, η επίτευξη καθαρού ενεργειακού συστήματος ως το 2035 αποτελεί κρίσιμο ορόσημο για την απανθρακοποίηση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ωστόσο, ανέφεραν ότι σε πολλές χώρες έχουν δημιουργηθεί ουρές έργων ΑΠΕ που περιμένουν να συνδεθούν στο δίκτυο, με τον όγκο των εκκρεμών έργων να ξεπερνά τις απαιτούμενες νέες εγκαταστάσεις για την επίτευξη των στόχων του 2030.
Η έκθεση τονίζει ότι απαιτούνται μακροπρόθεσμες επενδύσεις με στήριξη από μητρικές εταιρείες, δημόσιους φορείς και πρόσβαση σε πράσινη χρηματοδότηση.
Οράματα για την ενέργεια το 2030
Σύμφωνα με την BFF, πέντε χώρες (Δανία, Φινλανδία, Ιρλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο και Λιθουανία) έχουν ζητήσει από τους διαχειριστές μεταφοράς να εξετάσουν σενάρια πλήρους αντικατάστασης της ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο με ανανεώσιμες πηγές έως το 2035.
Ασκείται, ωστόσο, κριτική στις φιλόδοξες και δαπανηρές κυβερνητικές δεσμεύσεις. Ο Άντι Μέιερ (Andy Mayer), διευθύνων σύμβουλος και αναλυτής ενέργειας στο φιλελεύθερο ινστιτούτο Institute of Economic Affairs, εξέφρασε την άποψη ότι το σχέδιο επέκτασης των δικτύων σύμφωνα με τα σημερινά χρονοδιαγράμματα είναι μη ρεαλιστικό. Όπως ανέφερε, το συνολικό κόστος, οι περιορισμοί των εφοδιαστικών αλυσίδων, η διαθεσιμότητα πρώτων υλών και η διεθνής εμπορική κατάσταση καθιστούν ανέφικτο τον επιδιωκόμενο ρυθμό.
Κατά τον ίδιο, όταν οι πολιτικές επιδιώξεις προηγούνται των οικονομικών σημάτων της αγοράς, οι τιμές εκτοξεύονται. Υποστήριξε ότι οι σημερινές προτάσεις συγχέουν τη δέσμευση για μηδενικές εκπομπές με την επιβολή των ΑΠΕ ως μοναδική λύση, παραμερίζοντας τεχνολογίες όπως η πυρηνική ενέργεια, η οποία πλέον επανέρχεται σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ο Μέιερ επισήμανε ακόμη ότι πρόσφατη βλάβη στο ηλεκτρικό δίκτυο –που προκάλεσε διακοπές ρεύματος σε Ισπανία, Πορτογαλία και νότια Γαλλία στις 28 Απριλίου– ενδέχεται, σύμφωνα με ορισμένες αναλύσεις, να σχετίζεται με την αυξημένη εξάρτηση του ισπανικού δικτύου από διαλείπουσες ΑΠΕ.
Κατέληξε λέγοντας πως εάν υιοθετηθεί μια πιο ρεαλιστική προσέγγιση, όπου οι σταθερές και αξιόπιστες μορφές παραγωγής ηγούνται και χρηματοδοτούν την επέκταση του δικτύου, τότε το κόστος θα μπορούσε να παραμείνει διαχειρίσιμο.
Από την πλευρά του, ο Φουρφάρι δήλωσε στην Epoch Times ότι «οι καταναλωτές» θα επωμιστούν τελικά το κόστος, σημειώνοντας ότι όταν συνειδητοποιήσουν τη συνεχή αύξηση στους λογαριασμούς ηλεκτρικού ρεύματος, θα αντιδράσουν λέγοντας πως «δεν ζήτησαν ποτέ να έχουν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας».
