Η κατάθλιψη αποτελεί ιδιαίτερα συχνή κατάσταση σε άτομα που πάσχουν από αυτό το νευροεκφυλιστικό νόσημα. Η σύνδεση μεταξύ κατάθλιψης και άνοιας είναι αμφίδρομη, καθώς η κατάθλιψη αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης άνοιας και αντίστροφα.
«Τα συμπτώματα κατάθλιψης ενδέχεται να επιδεινώσουν τη γνωστική λειτουργία και να μειώσουν την ποιότητα ζωής, επομένως είναι απαραίτητη η θεραπευτική παρέμβαση», σημείωσε σε ανακοίνωση τύπου η Σάρα Γκαρσία-Πτάτσεκ, ερευνήτρια στο Τμήμα Νευροβιολογίας, Επιστημών Φροντίδας και Κοινωνίας του Karolinska Institutet.
«Τα ευρήματά μας μπορεί να βοηθήσουν τους γιατρούς και τους επαγγελματίες υγείας να επιλέξουν αντικαταθλιπτικά που ταιριάζουν καλύτερα σε ασθενείς με άνοια», πρόσθεσε.
Μεγαλύτερες δόσεις, μεγαλύτεροι κίνδυνοι
Η έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο στην επιστημονική επιθεώρηση BMC Medicine, παρακολούθησε για 11 έτη σχεδόν 19.000 ασθενείς με άνοια. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι η χρήση υψηλότερων δόσεων εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) σχετίζεται με ταχύτερη γνωστική επιδείνωση, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις με σοβαρή ή αγγειακή άνοια. Η αγγειακή άνοια προκαλείται από μειωμένη ροή αίματος στον εγκέφαλο.
Η γνωστική λειτουργία αξιολογήθηκε μέσω του τεστ Mini-Mental State Examination (MMSE), το οποίο εξετάζει διάφορες πτυχές της νοητικής ικανότητας, όπως η μνήμη, η προσοχή, ο προσανατολισμός και η γλώσσα.
Κατά τη διάρκεια της μελέτης, οι συμμετέχοντες έλαβαν σχεδόν 12.000 συνταγές αντικαταθλιπτικών, με τα SSRIs – τα οποία αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο – να αποτελούν περίπου το 65% αυτών.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσο μεγαλύτερες ήταν οι δόσεις, τόσο πιο γρήγορη ήταν η γνωστική επιδείνωση, μοτίβο το οποίο επιβεβαιώθηκε σε διαφορετικές ομάδες ασθενών. Η τάση αυτή παρατηρήθηκε ανεξάρτητα από το ιστορικό κατάθλιψης.
Ορισμένα αντικαταθλιπτικά επηρέαζαν εντονότερα τη γνωστική λειτουργία. Το φάρμακο escitalopram (Lexapro) προκάλεσε την ταχύτερη παρακμή, ακολουθούμενο από τη sertraline (Zoloft) και τη citalopram (Celexa). Το mirtazapine (Remeron) επίσης σχετίστηκε με γνωστική επιδείνωση, αλλά με πιο αργούς ρυθμούς.
Το mirtazapine δρα διαφορετικά από τα κλασικά SSRIs, αυξάνοντας επιπλέον τη νορεπινεφρίνη, νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με την εγρήγορση και την ενέργεια.
Όπως επισημαίνεται στη μελέτη, δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο αν η επιτάχυνση της γνωστικής έκπτωσης οφείλεται στην ίδια τη φαρμακευτική αγωγή ή στα υποκείμενα ψυχικά νοσήματα που την καθιστούν απαραίτητη.
Παρά τη στατιστική σύνδεση, η μεταβολή αυτή δεν θεωρείται κλινικά σημαντική. Οι ασθενείς που λάμβαναν SSRIs έχαναν 0,25 έως 0,76 βαθμούς ετησίως στο MMSE, κάτι που είναι κάτω του ενός βαθμού και επομένως δεν επηρεάζει άμεσα σημαντικά την καθημερινότητα.
Οι ερευνητές τώρα στοχεύουν στη διερεύνηση πιθανών υποομάδων ασθενών που μπορεί να επηρεάζονται διαφορετικά από συγκεκριμένα αντικαταθλιπτικά, με στόχο πιο εξατομικευμένη φροντίδα.
Η περίπλοκη σχέση κατάθλιψης και άνοιας
Όπως τονίζουν οι ερευνητές στη μελέτη τους, τα αντικαταθλιπτικά χρησιμοποιούνται συχνά στους ασθενείς με άνοια για την αντιμετώπιση νευροψυχιατρικών συμπτωμάτων, όπως άγχους, επιθετικότητας και διαταραχών ύπνου. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά τους παραμένει αβέβαιη.
Είναι πιθανό η κατάθλιψη σε ασθενείς με άνοια να αποτελεί ουσιαστικά άλλη νόσο, συγκριτικά με την «κλασική» κατάθλιψη σε άτομα με ακέραιες γνωστικές λειτουργίες.
Τα αίτια της κατάθλιψης σε ασθενείς με άνοια είναι πολύπλοκα και συχνά οδηγούν σε διαγνωστικές δυσκολίες λόγω της σημαντικής επικάλυψης συμπτωμάτων μεταξύ των δύο καταστάσεων.
Μάλιστα, μια πρόσφατη ανάλυση του Μαρτίου δεν βρήκε στοιχεία πως η χορήγηση αντικαταθλιπτικών μειώνει αποτελεσματικά το άγχος στην άνοια, συγκριτικά με τη χορήγηση εικονικού φαρμάκου.
Πέρα από τη φαρμακευτική αγωγή
Η Εταιρεία Αλτσχάιμερ προτείνει παράλληλα μη φαρμακευτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, όπως κοινωνική αλληλεπίδραση, σωματική άσκηση, ανοιχτές συζητήσεις, αποφυγή στρες, καθώς και την καλλιέργεια θετικών καθημερινών συνηθειών.
Ο σωστός συνδυασμός θεραπειών – φαρμακευτικών και μη – μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής των ασθενών με άνοια και κατάθλιψη, όπως τονίζουν οι Σουηδοί ερευνητές.
