Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε νέο κλιματικό στόχο για το 2040, ανοίγοντας το ενδεχόμενο χρήσης διεθνών πιστωτικών δικαιωμάτων άνθρακα από τα κράτη-μέλη.
Συγκεκριμένα, στις 2 Ιουλίου, η Επιτροπή εισηγήθηκε τροποποίηση της ευρωπαϊκής κλιματικής νομοθεσίας, θέτοντας ως ορόσημο για το 2040 τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Όπως σημείωσε, η κίνηση αυτή επιχειρεί να διευρύνει τον ισχύοντα, δεσμευτικό στόχο μείωσης των εκπομπών κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030.
Σε ενημερωτικό δελτίο που δόθηκε στη δημοσιότητα, η ΕΕ προτείνει να επιτραπεί, με αυστηρούς όρους, η περιορισμένη χρήση διεθνών ποιοτικών πιστωτικών δικαιωμάτων άνθρακα από το 2036, η οποία δεν θα υπερβαίνει το 3% των καθαρών εκπομπών του 1990.
Σύμφνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, τα πιστωτικά δικαιώματα άνθρακα μετρούνται σε μετρικούς τόνους ισοδύναμου CO2 και μπορούν να αγοραστούν από ιδιώτες, επιχειρήσεις ή οργανισμούς με σκοπό την αντιστάθμιση εκπομπών ή τη χρηματοδότηση περιβαλλοντικών δράσεων.
Τέτοιες δράσεις περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, προγράμματα αναδάσωσης ή απόκτηση δικαιωμάτων από υδροηλεκτρικά έργα στην Κίνα. Η ΕΕ έχει επανειλημμένα υπογραμμίσει πως οι διεθνείς αγορές άνθρακα μπορούν να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών με χαμηλότερο κόστος.
Ο Βάπ Κόκστρα, Επίτροπος της ΕΕ για το Κλίμα, τις Καθαρές Μηδενικές Εκπομπές και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, υπερασπίστηκε τη χρήση πιστωτικών δικαιωμάτων άνθρακα σε ομιλία του στις 2 Ιουλίου:
«Αυτά τα πιστωτικά δικαιώματα θα πρέπει να είναι επαληθεύσιμα, να μπορούν να πιστοποιηθούν και να προσφέρουν πραγματική πρόσθετη αξία. Μόνο τότε θα συμβάλλουν ουσιαστικά στο χτίσιμο γεφυρών με τους εταίρους μας σε όλο τον κόσμο.» Όπως τόνισε, «Αυτό θα δώσει ανάσα σε τομείς όπου η μείωση των εκπομπών είναι εξαιρετικά δύσκολη.»
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επανέλαβε στην ίδια εκδήλωση πως η πορεία της ΕΕ προς τις καθαρές μηδενικές εκπομπές είναι «ρεαλιστική και πραγματιστική».
Παράλληλα, η ΕΕ προτείνει να ενταχθούν εγχώριοι, μόνιμοι μηχανισμοί δέσμευσης και απομάκρυνσης άνθρακα στο ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών, τον βασικό μηχανισμό περιορισμού και ανταλλαγής εκπομπών για τομείς όπως η ενέργεια, η βαριά βιομηχανία και η αεροπορία.
Σε αυτούς τους μηχανισμούς περιλαμβάνονται λύσεις όπως η άμεση δέσμευση αέρα με αποθήκευση άνθρακα ή η δέσμευση βιογενών εκπομπών με σκοπό τη μόνιμη αποθήκευση CO2.
Στο πλαίσιο του συστήματος, οι υπόχρεοι φορείς πρέπει να αποδώσουν δικαιώματα για τις εκπομπές τους, αγοράζοντας εμπορεύσιμα δικαιώματα εκπομπής («EU allowances») ώστε να καλύψουν τις ανάγκες τους. Εάν δεν το πράξουν, προβλέπεται πρόστιμο 100 ευρώ ανά επιπλέον τόνο εκπομπών.
Όλες οι προτάσεις της Επιτροπής θα τεθούν πλέον υπό διαπραγμάτευση και επικύρωση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Υπενθυμίζεται ότι στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (COP29) που διεξήχθη πέρυσι στο Αζερμπαϊτζάν, οι συμμετέχουσες χώρες συμφώνησαν στη δημιουργία ενός συστήματος διαπραγμάτευσης πιστωτικών δικαιωμάτων άνθρακα με τη στήριξη του ΟΗΕ.
Όπως είχε τονίσει τότε ο εκτελεστικός γραμματέας του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, Σάιμον Στιλ, «Όταν τεθεί σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία, οι αγορές αυτές θα βοηθήσουν τα κράτη να υλοποιήσουν τα κλιματικά τους σχέδια πιο γρήγορα και με μειωμένο κόστος, οδηγώντας σε περαιτέρω μείωση των εκπομπών.»
Η χρήση των πιστωτικών δικαιωμάτων άνθρακα συγκεντρώνει έντονη κριτική από διαφορετικές πλευρές, από περιβαλλοντικές οργανώσεις μέχρι σκεπτικιστές των πολιτικών μηδενικών εκπομπών.
Ο Χάρι Γουίλκινσον, επικεφαλής χάραξης πολιτικής στο Ίδρυμα Πολιτικής για την Παγκόσμια Θέρμανση, δήλωσε στην Epoch Times: «Η διεθνής τιμολόγηση του άνθρακα, η οποία θα αφορά κάθε τομέα της οικονομίας, είναι θεωρητικά ο αποδοτικότερος τρόπος αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής… Ωστόσο, θα έπρεπε να συνδυάζεται με την κατάργηση όλων των επιδοτήσεων στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κάθε άλλης στρέβλωσης της αγοράς που σχετίζεται με το κλίμα. Πρέπει επίσης να εξετάσουμε τις επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες. Δυστυχώς, είναι απίθανο να υλοποιηθούν αυτές οι συνοδευτικές ενέργειες. Άρα, τελικά, θα βρεθούμε απλώς με ένα ακόμη κόστος για τον καταναλωτή, επιπλέον όλων των υπολοίπων.»
Σε έκθεσή της το 2023, η οργάνωση Friends of the Earth ανέφερε πως τα πιστωτικά δικαιώματα και τα προγράμματα αντιστάθμισης δεν οδηγούν σε πραγματική μείωση εκπομπών:
«Αναπαράγουν παγιωμένα μοτίβα εξαγωγής και νεοαποικιοκρατίας, όπου πρωτίστως κοινότητες του Παγκόσμιου Νότου θυσιάζονται για να συνεχιστεί η κερδοφορία των μεγάλων ρυπαντών.»
