Τα τελευταία δέκα χρόνια η ελληνική οικονομία δείχνει σημάδια προόδου. Ο μέσος μισθός έχει αυξηθεί, το ΑΕΠ ανακάμπτει και η ανεργία παρουσιάζει σταδιακή πτώση. Ωστόσο, η καθημερινότητα πολλών πολιτών δείχνει το αντίθετο. Οι τιμές βασικών αγαθών όπως ο καφές, το ψωμί, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά και το κοτόπουλο αυξήθηκαν με ρυθμό πολύ ταχύτερο από εκείνον των εισοδημάτων, συμπιέζοντας το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών.
Ο Έλληνας εργάζεται περισσότερες ώρες από κάθε άλλον Ευρωπαίο, αλλά στο τέλος του μήνα τού απομένει λιγότερη αγοραστική δύναμη. Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τυχαίο· είναι το αποτέλεσμα ενός οικονομικού συστήματος που εξακολουθεί να στηρίζεται περισσότερο στην προσπάθεια παρά στην παραγωγικότητα.
Η Ελλάδα διαθέτει εργατικό δυναμικό που εργάζεται σκληρά, αλλά η παραγωγή ανά ώρα παραμένει χαμηλή. Η εξήγηση βρίσκεται στις βαθιές διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας. Οι περισσότερες επιχειρήσεις είναι μικρές ή οικογενειακές, με περιορισμένη πρόσβαση σε τεχνολογία και καινοτομία. Οι επενδύσεις στην έρευνα παραμένουν χαμηλές, ενώ η γραφειοκρατία και η αργή δικαιοσύνη δυσχεραίνουν τη λειτουργία των εταιρειών.
Παράλληλα, η «διαρροή εγκεφάλων» στερεί από τη χώρα το πιο δυναμικό της ανθρώπινο κεφάλαιο. Το αποτέλεσμα είναι προφανές: πολλή δουλειά, αλλά μικρή απόδοση.
Οι πραγματικές δυνατότητες της Ελλάδας
Η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί σημαντικό στήριγμα. Τα κονδύλια, τα προγράμματα και οι θεσμοί προσφέρουν σταθερότητα. Ωστόσο, η Ευρώπη δεν είναι ένας ενιαίος μηχανισμός αλληλεγγύης· είναι και ένα πεδίο ανταγωνισμού. Κάθε χώρα επιδιώκει να προσελκύσει επενδύσεις και να ενισχύσει τη δική της βιομηχανία.
Οι οικονομίες του Βορρά διαθέτουν ήδη μια βαριά υποδομή: ανεπτυγμένα δίκτυα μεταφορών, σταθερό ενεργειακό σύστημα, ψηφιακό κράτος και εξαγωγική βιομηχανία. Τα ευρωπαϊκά κονδύλια που διατίθενται στον Νότο είναι χρήσιμα, αλλά δεν αλλάζουν τη θεμελιώδη ισορροπία ισχύος. Κανένα ισχυρό κράτος-μέλος δεν έχει λόγο να δημιουργήσει έναν νέο ανταγωνιστή στο εσωτερικό της Ένωσης.
Η πραγματική πρόοδος θα προέλθει μόνο μέσα από ένα εθνικό σχέδιο που αξιοποιεί τα μοναδικά πλεονεκτήματα της χώρας. Η Ελλάδα μπορεί να στηριχθεί στην ενέργεια, στη γεωγραφική της θέση, στη γνώση και στη δημιουργικότητα των ανθρώπων της.
Στον τομέα της ενέργειας, η χώρα έχει τη δυνατότητα να μετατραπεί σε κόμβο πράσινης παραγωγής και διαμετακόμισης. Με τον ήλιο, τον άνεμο και τη θάλασσα, μπορεί να παράγει και να εξάγει καθαρή ενέργεια, δημιουργώντας ένα νέο οικονομικό υπόβαθρο αυτονομίας.
Η γεωγραφική της θέση προσφέρει επίσης τεράστιες ευκαιρίες. Με τα λιμάνια του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας, η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί σε πύλη εμπορίου για ολόκληρη τη νοτιοανατολική Ευρώπη, συνδέοντας την Ασία με την ΕΕ.
Ταυτόχρονα, η χώρα χρειάζεται να επενδύσει στην καινοτομία και στη γνώση. Οι νέοι Έλληνες επιστήμονες, μηχανικοί και προγραμματιστές μπορούν να δημιουργήσουν εξειδικευμένες επιχειρήσεις σε τομείς όπως η ναυτιλιακή τεχνολογία, η αγροτεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη. Η σύνδεση των πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις μπορεί να μετατραπεί σε πραγματική μηχανή ανάπτυξης.
Ο τουρισμός, τέλος, πρέπει να περάσει σε μια νέα εποχή. Η Ελλάδα δεν χρειάζεται απλώς περισσότερους επισκέπτες, αλλά πιο ποιοτικό και βιώσιμο τουρισμό: πολιτιστικό, ιατρικό, οικολογικό, ακόμη και τουρισμό για ψηφιακούς νομάδες. Έτσι θα αυξηθεί η αξία κάθε επισκέπτη, χωρίς να εξαντληθούν οι φυσικοί πόροι.
Η επιχειρηματική ελευθερία και η απλοποίηση των διαδικασιών παραμένουν βασικές προϋποθέσεις. Ένα σταθερό φορολογικό σύστημα, γρήγορες αδειοδοτήσεις και απονομή δικαιοσύνης χωρίς καθυστέρηση μπορούν να δώσουν το μήνυμα ότι η Ελλάδα είναι ανοιχτή σε νέες επενδύσεις και ιδέες.
Η Ελλάδα δεν χρειάζεται να ζητήσει άδεια για να πετύχει· χρειάζεται μόνο να αποφασίσει σε ποιους τομείς θα επενδύσει τις δυνάμεις της. Η ιστορία έχει δείξει πως μικρές χώρες με ευελιξία, καινοτομία και όραμα – όπως η Εσθονία ή το Ισραήλ – μπορούν να σταθούν ισάξια δίπλα σε μεγάλες δυνάμεις.
Η χώρα έχει όλα τα εφόδια: στρατηγική θέση, φυσικό πλούτο, ανθρώπινο ταλέντο. Αυτό που χρειάζεται είναι συνέπεια, θεσμική σοβαρότητα και πίστη στις δικές της δυνατότητες. Η επόμενη δεκαετία δεν θα κριθεί από το πόσα χρήματα θα πάρει η Ελλάδα από την Ευρώπη, αλλά από το πώς θα αξιοποιήσει τους πόρους που ήδη έχει: τη γη, τον ήλιο, τη θάλασσα και, πάνω απ’ όλα, τον Έλληνα που εργάζεται, επιμένει και ελπίζει.
