Το Ηνωμένο Βασίλειο θέσπισε πρόσφατα ένα ολοκληρωμένο εθνικό σύστημα επαλήθευσης ηλικίας, το οποίο απαιτεί από τους ενήλικες χρήστες να αποδεικνύουν ότι είναι άνω των 18 ετών για να αποκτήσουν πρόσβαση σε ορισμένο διαδικτυακό περιεχόμενο.
Ανάλογοι νόμοι κάνουν την εμφάνισή τους παγκοσμίως. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον 24 πολιτείες έχουν ήδη θεσπίσει ρυθμίσεις που υποχρεώνουν ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου να επαληθεύουν την ηλικία των επισκεπτών, σύμφωνα με την Ένωση Παρόχων Επαλήθευσης Ηλικίας (Age Verification Providers Association).
Αρκετές ακόμη χώρες, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αυστραλία και η Ιρλανδία, έχουν ήδη εφαρμόσει αντίστοιχα συστήματα για την πρόσβαση σε καθορισμένο περιεχόμενο – από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έως ιστότοπους ενηλίκων.
Στα τέλη Ιουλίου, το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσίασε το πιο πλήρες σύστημα επαλήθευσης ηλικίας που έχει υιοθετηθεί έως σήμερα.
Πώς λειτουργεί στην πράξη
Οι μέθοδοι επαλήθευσης ποικίλουν: από την απλή υποβολή φωτογραφίας δελτίου ταυτότητας ή διπλώματος οδήγησης, έως προηγμένες βιομετρικές τεχνικές.
Η Ένωση Παρόχων Επαλήθευσης Ηλικίας παραθέτει στους αποδεκτούς τρόπους: επαλήθευση μέσω λογαριασμών κινητής τηλεφωνίας, αντιστοίχιση με τραπεζικά ή πιστωτικά δεδομένα, έλεγχο μέσω ψηφιακών ταυτοτήτων και εφαρμογές ταυτοποίησης.
Ορισμένες πλατφόρμες ζητούν την προσκόμιση κρατικής ταυτότητας, ενώ άλλες χρησιμοποιούν στοιχεία από τηλεφωνικούς λογαριασμούς, τραπεζικά δεδομένα ή εφαρμογές ψηφιακής ταυτότητας.
Όλο και περισσότερες ιστοσελίδες καταφεύγουν πλέον σε βιομετρικές λύσεις, όπως η ανάλυση προσώπου μέσω φωτογραφιών ή μικρών κινήσεων.
Η Reddit, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί την εξωτερική υπηρεσία Persona για την επαλήθευση είτε με επίσημο έγγραφο είτε με «ζωντανή» φωτογράφιση προσώπου. Η πλατφόρμα Discord βασίζεται στην τεχνολογία k-ID, η οποία επαληθεύει την ηλικία μέσω ανάλυσης κινήσεων του προσώπου. Το X συνδυάζει εσωτερικά σήματα από τον λογαριασμό με προαιρετικό έλεγχο ταυτότητας.
Ιστότοποι όπως το Pornhub προσφέρουν συνδυαστικές επιλογές: φωτογραφία ταυτότητας ή έλεγχος μέσω πιστωτικής κάρτας πριν την πρόσβαση σε περιεχόμενο σεξουαλικού χαρακτήρα.
Τι να αναμένουμε τα επόμενα δύο χρόνια
Η Μαίρη Ανν Μίλλερ, αντιπρόεδρος και σύμβουλος για θέματα απάτης στην πλατφόρμα ψηφιακής ταυτοποίησης Prove, εκτίμησε ότι τα επόμενα δύο χρόνια η επαλήθευση ηλικίας θα καταστεί ευρέως διαδεδομένη και υποχρεωτική.
Σύμφωνα με την ίδια, ορισμένες από τις πιο απλές μεθόδους περιλαμβάνουν την αποστολή κυβερνητικού εγγράφου το οποίο μπορεί να ελεγχθεί ως προς τη γνησιότητά του, ή τη λήψη φωτογραφίας προσώπου για την επιβεβαίωση της ταυτότητας και της «ζωντανής» παρουσίας του χρήστη.
Η Μίλλερ εξήγησε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι άλλες τεχνολογικές λύσεις αξιοποιούν το κινητό τηλέφωνο ως μέσο ταυτοποίησης, δεδομένου ότι βρίσκεται σχεδόν πάντα μαζί με τον χρήστη, για να εκτιμηθεί η αξιοπιστία και η εγκυρότητα των πληροφοριών που παρέχει – είτε για τον εαυτό του είτε για λογαριασμό παιδιού στο πλαίσιο γονικής συναίνεσης.
Πρόσθεσε ότι ορισμένες μέθοδοι χρησιμοποιούν τεχνικές εκτίμησης ηλικίας με βάση βιομετρικά δεδομένα ή άλλες πηγές πληροφοριών.
Ως προς την αξιοπιστία, υποστήριξε ότι οι πιο αποτελεσματικές είναι εκείνες που ενσωματώνονται σε διαδικασίες «παθητικής ταυτοποίησης» – δηλαδή τεχνικές που επαληθεύουν την ταυτότητα χωρίς ο χρήστης να χρειάζεται να προβεί σε ενέργειες όπως η πληκτρολόγηση κωδικού ή η σάρωση δακτυλικού αποτυπώματος. Αντ’ αυτού, αξιοποιούνται δεδομένα όπως η χρήση πιστωτικής κάρτας, η IP διεύθυνση ή άλλες ψηφιακές ενδείξεις.
Κατά την Μίλλερ, πολλές επιχειρήσεις αιφνιδιάστηκαν όταν διαπίστωσαν ότι τα υπάρχοντα, περιορισμένης ακρίβειας συστήματα δεν επαρκούν και αναγκάζονται να επανεξετάσουν πλήρως τις διαδικασίες ταυτοποίησης και επαλήθευσης ηλικίας.
Η πίεση για βιομετρική επαλήθευση
Η εκτίμηση ηλικίας μέσω βιομετρικών δεδομένων γίνεται κατά κύριο λόγο μέσω ανάλυσης προσώπου.
Ωστόσο, αναπτύσσονται και άλλες μέθοδοι, όπως η ανάλυση φωνής, οι χειρονομίες ή ακόμη και τα πρότυπα πληκτρολόγησης (ο τρόπος με τον οποίο πληκτρολογεί κάποιος). Αν και οι τεχνικές αυτές βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο σε σχέση με την αναγνώριση προσώπου, η τεχνολογική πρόοδος είναι ταχύτατη.
Ο Ντέρεκ Τζάκσον, συνιδρυτής και διευθυντής λειτουργιών της τεχνολογικής εταιρείας Cyber Dive – η οποία έχει ως αποστολή την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο – ανέφερε ότι τα βιομετρικά συστήματα προσώπου είναι σχετικά νέα, αλλά κερδίζουν έδαφος.
Όπως εξήγησε, τα συστήματα αυτά εκτιμούν την ηλικία ενός ατόμου αναλύοντας χαρακτηριστικά όπως το σχήμα των ζυγωματικών, τις αποστάσεις μεταξύ των ματιών και τον τόνο του δέρματος σε πραγματικό χρόνο. Σημείωσε επίσης ότι η φωνητική ταυτοποίηση και η ανάλυση του ρυθμού πληκτρολόγησης είναι ακόμα πιο καινοτόμες μέθοδοι, καθώς προσπαθούν να αντιστοιχίσουν μοτίβα – όπως ο τόνος της φωνής ή η ταχύτητα πληκτρολόγησης – με ηλικιακά χαρακτηριστικά.
Κατά τον Τζάκσον, η αναγνώριση προσώπου κερδίζει έδαφος επειδή είναι «απλή, γρήγορη και εκπληκτικά αποτελεσματική».
Προβληματισμοί για την ιδιωτικότητα
Παρά την τεχνολογική πρόοδο, πολλοί χρήστες εξακολουθούν να εκφράζουν επιφυλάξεις ως προς την παροχή προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο – ειδικά όσων σχετίζονται με κρατικά έγγραφα ή βιομετρικά στοιχεία.
Ο Ντένις Βιαζόβοϊ, διευθυντής προϊόντων της υπηρεσίας AdGuard VPN, επεσήμανε ότι ορισμένες πλατφόρμες προσπαθούν να είναι πιο φιλικές προς την ιδιωτικότητα, για παράδειγμα διατηρώντας τα δεδομένα για περιορισμένο χρονικό διάστημα ή μη αποθηκεύοντας μόνιμα τις φωτογραφίες προσώπου ή τα έγγραφα ταυτότητας.
Ωστόσο, παραδέχθηκε στην Epoch Times ότι η εμπιστοσύνη του κοινού παραμένει χαμηλή. Όπως είπε, ακόμη και όταν οι πλατφόρμες διαβεβαιώνουν πως δεν διατηρούν για μεγάλο διάστημα δεδομένα προσώπου ή σαρώσεις ταυτοτήτων, οι χρήστες παραμένουν επιφυλακτικοί – και όχι άδικα. Κατά την άποψή του, κάθε σύστημα που απαιτεί βιομετρικά δεδομένα, κρατικά έγγραφα ή ευαίσθητες οικονομικές πληροφορίες, εμπεριέχει σημαντικούς κινδύνους για την ιδιωτικότητα.
Το νέο νομικό πλαίσιο στο Ηνωμένο Βασίλειο
Ο Νόμος για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο του Ηνωμένου Βασιλείου (Online Safety Act) δεν προβλέπει μία συγκεκριμένη μέθοδο επαλήθευσης ηλικίας. Η αρμόδια ρυθμιστική αρχή, η Ofcom, απαιτεί από τις εταιρείες να εφαρμόζουν «άκρως αποτελεσματικούς» μηχανισμούς επαλήθευσης.
Ο στόχος της νομοθεσίας είναι να αποτρέψει την πρόσβαση ανηλίκων σε περιεχόμενο για ενήλικες, χωρίς όμως να υπαγορεύει συγκεκριμένες τεχνικές λύσεις, αφήνοντας στις εταιρείες την επιλογή του κατάλληλου συστήματος – αρκεί αυτό να ανταποκρίνεται στον επιδιωκόμενο βαθμό αποτελεσματικότητας.
Η μη συμμόρφωση μπορεί να επιφέρει σημαντικές οικονομικές κυρώσεις: πρόστιμα που φτάνουν έως και το 10% του παγκόσμιου ετήσιου κύκλου εργασιών μιας υπηρεσίας ή 18 εκατ. λίρες (περίπου 20,66 εκατ. ευρώ), ανάλογα με το ποιο ποσό είναι μεγαλύτερο.
Αν και ο νόμος αφορά μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο, επηρεάζει και αμερικανικές ή άλλες διεθνείς εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακόμη κι αν δεν έχουν νομική παρουσία στη χώρα.
Παρακάμπτοντας την επαλήθευση μέσω VPN
Παράλληλα, καταγράφεται εκτίναξη των λήψεων εφαρμογών εικονικού ιδιωτικού δικτύου (VPN) στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς πολλοί χρήστες αναζητούν τρόπους να παρακάμψουν τους νέους κανόνες επαλήθευσης ηλικίας.
Η χρήση VPN επιτρέπει την κρυπτογραφημένη σύνδεση στο διαδίκτυο, καλύπτοντας τη διεύθυνση IP του χρήστη και καθιστώντας δυσκολότερη την ιχνηλάτηση της διαδικτυακής του δραστηριότητας από ιστότοπους, διαφημιστές ή κρατικούς φορείς.
Αρκεί συνήθως μια διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τη δημιουργία λογαριασμού, χωρίς απαίτηση ηλικιακής επιβεβαίωσης, επιτρέποντας στον χρήστη να περιηγείται στο διαδίκτυο σαν να βρίσκεται σε χώρα όπου δεν ισχύουν ανάλογες ρυθμίσεις.
Ο Βιαζόβοϊ δήλωσε ότι πολλοί χρήστες προσπαθούν ενεργά να αποφύγουν τον έλεγχο ηλικίας. Ανέφερε χαρακτηριστικά ότι μετά την έναρξη ισχύος του νόμου, η χρήση του AdGuard από το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε κατακόρυφα. Η επισκεψιμότητα της υπηρεσίας από βρετανικούς χρήστες αυξήθηκε κατά περισσότερο από 60%, με τις επισκέψεις μέσω Android να υπερδιπλασιάζονται και εκείνες από συσκευές iOS να αγγίζουν επίσης τον διπλασιασμό.
Επιπλέον, σημείωσε ότι κάποιοι χρήστες καταφεύγουν ακόμη και σε video games για να παρακάμψουν τα συστήματα ασφαλείας, χρησιμοποιώντας για παράδειγμα πρόσωπα χαρακτήρων όπως ο Σαμ Μπρίτζες από το παιχνίδι Death Stranding για να ξεγελάσουν τα συστήματα επαλήθευσης ηλικίας του Reddit ή του Discord.
Τι συμβαίνει με τους «μη επαληθευμένους» χρήστες
Οι πλατφόρμες που δεν μπορούν να επαληθεύσουν την ηλικία των χρηστών τους συχνά τους τοποθετούν σε περιορισμένες εκδόσεις λειτουργίας, αποκλείοντάς τους από συγκεκριμένο περιεχόμενο.
Η οργάνωση Free Speech Union, που υπερασπίζεται την ελευθερία της έκφρασης, επεσήμανε σε πρόσφατη ανακοίνωση ότι ένα από τα παράπλευρα αποτελέσματα του Online Safety Act είναι ότι ωθεί τις εταιρείες να φιλτράρουν «επιβλαβές» περιεχόμενο πριν καν εμφανιστεί στους χρήστες που δεν έχουν επαληθεύσει την ηλικία τους.
Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, οι κατευθυντήριες οδηγίες της Ofcom προειδοποιούν ότι οι «αλγόριθμοι προτάσεων» ενδέχεται να κατευθύνουν ανηλίκους προς περιεχόμενο που δεν έχουν αναζητήσει. Κατά συνέπεια, οι πλατφόρμες ενδέχεται πλέον να καλούνται να τροποποιήσουν τους αλγόριθμους τους ώστε να αποκλείουν ολόκληρες κατηγορίες νόμιμου περιεχομένου, εφόσον αυτό απευθύνεται σε ανήλικους ή μη επαληθευμένους χρήστες.
Η Free Speech Union ανέφερε επίσης ότι η πλατφόρμα X χρησιμοποιεί εσωτερικές ενδείξεις –όπως την ημερομηνία δημιουργίας του λογαριασμού, προηγούμενους ελέγχους ταυτότητας και δεδομένα συμπεριφοράς– για να εκτιμήσει την ηλικία του χρήστη. Αν η διαδικασία αυτή δεν επιβεβαιώσει ότι ο χρήστης είναι άνω των 18 ετών, τότε αυτόματα εφαρμόζεται φίλτρο περιορισμού ευαίσθητου περιεχομένου.
Η πρακτική αυτή έχει οδηγήσει στο να μην είναι προσβάσιμο περιεχόμενο όπως οι διαμαρτυρίες έξω από ξενοδοχεία που φιλοξενούν αιτούντες άσυλο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι χρήστες από το Ηνωμένο Βασίλειο βλέπουν πλέον το μήνυμα: «Λόγω τοπικών νόμων, περιορίζουμε προσωρινά την πρόσβαση σε αυτό το περιεχόμενο μέχρι το X να εκτιμήσει την ηλικία σας».
Παγκόσμια τάση για αυστηρότερους ελέγχους
Αν και η επαλήθευση ηλικίας δεν ξεκίνησε από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο νέος νόμος θεωρείται το πρώτο ενιαίο, μεγάλης κλίμακας εθνικό σύστημα και αναμένεται να επηρεάσει διεθνείς πρακτικές.
Αρκετές χώρες, όπως η Αυστραλία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά, κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, θέτοντας αυστηρότερους όρους πρόσβασης των ανηλίκων σε κοινωνικά δίκτυα ή σε άλλο περιεχόμενο μέσω μηχανισμών επαλήθευσης.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε τον Ιούνιο νόμο του Τέξας που απαιτεί από ιστότοπους πορνογραφικού περιεχομένου να επαληθεύουν ότι οι επισκέπτες είναι τουλάχιστον 18 ετών – απόφαση που ανοίγει τον δρόμο για την υιοθέτηση αντίστοιχων νόμων και από άλλες πολιτείες.
Προς ένα πιο ρυθμισμένο διαδίκτυο
Ορισμένοι ειδικοί εκτιμούν ότι το διαδίκτυο τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι πιο ρυθμισμένο από ό,τι σήμερα.
Ο Ντέρεκ Τζάκσον παρατήρησε ότι, παρότι η γενική εικόνα του διαδικτύου δεν θα αλλάξει ριζικά, ορισμένοι τομείς του θα φαίνονται πιο αυστηρά ρυθμισμένοι – όπως συνέβη και με άλλες πτυχές της ζωής μας που σταδιακά έγιναν πιο ασφαλείς.
Από την πλευρά της, η Πίππα Κινγκ, ακτιβίστρια υπέρ των ψηφιακών δικαιωμάτων των παιδιών και δημιουργός του ιστολογίου Biometrics in Schools, δήλωσε στην Epoch Times ότι η στροφή προς την επαλήθευση ηλικίας ενδέχεται να μετατρέψει το διαδίκτυο σε ένα άτυπο σύστημα ταυτοποίησης.
Όπως επεσήμανε, η επαλήθευση δεν περιορίζεται στους ανήλικους, αφού οι εταιρείες οφείλουν να ζητούν από όλους τους χρήστες να αποδείξουν ότι δεν είναι παιδιά. Έτσι, κατά την ίδια, δεν πρόκειται πλέον απλώς για επαλήθευση ηλικίας, αλλά για ένα ευρύτερο σύστημα ταυτοποίησης.
«Δεν υπάρχει ανωνυμία», ανέφερε χαρακτηριστικά η Κινγκ.
Του Owen Evans
Με τη συμβολή του Matthew Vadum
