Της Andrea Nutt Falce
Μετάφραση: Αλία Ζάε
Αυτό το καλοκαίρι εγώ, ο άντρας μου και τα τέσσερα παιδιά μας αφήσαμε το μικρό μας κτήμα με το ήσυχο ποταμάκι του στη Φλόριντα, για να βρεθούμε λίγο πιο κοντά στην πόλη. Η αλλαγή ήταν δύσκολη για εμάς, γιατί σήμαινε ότι έπρεπε να αποχαιρετίσουμε και πράγματα όπως το τραγούδι των τζιτζικιών το απομεσήμερο και τους χιονόλευκους ερωδιούς που τεντώνονται κάθε πρωί και βράδυ στα νερά του ποταμού.
Όμως ο μεγάλος μας γιος έπρεπε να πάει στο Γυμνάσιο και η προσθήκη άλλης μιας διαδρομής από τη μια άκρη του κόλπου στην άλλη θα ήταν υπερβολικά επιβαρυντική για την καθημερινότητά μας. Αναγκαστήκαμε λοιπόν να ψάξουμε για έναν πιο βολικό τόπο διαμονής και εργασίας.
Οι αλλαγές είναι μέρος της ζωής.
Μέχρι να βρούμε το κατάλληλο μέρος, δεν είχαμε βάλει αγγελία για να πουλήσουμε τον μικρό μας παράδεισο. Δεν ήταν η πώληση που μας δυσκόλευε αλλά η εύρεση του καινούριου μας σπιτιού. Τα μέρη που μας άρεσαν εξαφανίζονταν υπερβολικά γρήγορα. Εν τέλει, αποφασίσαμε να καταφύγουμε σε ένα σοβαρό μεσιτικό γραφείο. Μετά από πολύ χρόνο, έξοδα, προσωπική εργασία και αγάπη, το νέο σπίτι βρέθηκε, η μετακόμιση έγινε και οι όμορφοι αγροί μας έγιναν μια όμορφη ανάμνηση κι ένας ευσεβής πόθος για το μέλλον.
Καρπός της μικρή μας περιπέτειας, ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: για ποιον σκοπό κοπιάζουμε; Προς τα πού κατευθύνουμε τις προσπάθειές μας;
Άνθρωπος και εργασία
Το 1986, στην ομιλία του προς τους εργάτες του εργοστασίου Τράνσφιλντ στο Σέβεν Χιλς της Αυστραλίας, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ αναφέρθηκε στη σχέση του ανθρώπου με την εργασία:
«Κατ’ αρχάς, είναι πάντα ο άνθρωπος που είναι ο σκοπός της εργασίας. Ας το επαναλάβουμε ξανά και ξανά, η εργασία είναι για τον άνθρωπο κι όχι ο άνθρωπος για την εργασία. Ο άνθρωπος είναι ‘ο αληθινός στόχος ολόκληρης της παραγωγικής διαδικασίας’.»
Από την άλλη, η ξεκούραση είναι εξίσου σημαντική.
Στο καινούριο μας σπίτι, εγώ και ο άντρας μου έχουμε ήδη ξηλώσει το μεγαλύτερο μέρος της μοκέτας που ήταν στρωμένη σε όλα τα δωμάτια, περιλαμβανομένων των μπάνιων! Έχουμε αλλάξει τα πατώματα του ισογείου και τις πόρτες, έχουμε χτίσει καινούριους τοίχους και φέραμε τα πάνω κάτω στα μπάνια. Το βόλεϊ, οι μαζορέτες, το ποδόσφαιρο, η ζωγραφική, τα κουίζ κι όλες οι άλλες δραστηριότητες των παιδιών αναμειγνύονται με το ξεπακετάρισμα, το χτίσιμο, το γκρέμισμα, το καθάρισμα και το γράψιμο, υπό τους ήχους των πριονιών, των γέλιων, του κλάματος και μιας γενικής χλαπαταγής, ενώ σύννεφα σκόνης αιωρούνται πάνω από τα κεφάλια μας μονίμως.
Φέτος, η κουζίνα μας απέτυχε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της Ημέρας των Ευχαριστιών (24/11). Ως μαγείρισσα, δεν μπορούσα να μην χαρώ και λίγο με αυτήν την ατυχία που ήταν ταυτόχρονα και ευλογία για εμένα. Η εορταστική περίοδος ανεβάζει τον πήχη των καθημερινών δραστηριοτήτων πολύ ψηλά, κάτι που δεν είναι πάντα ευπρόσδεκτο. Ο άνθρωπος έχει ανάγκη τόσο τη δουλειά όσο και την ξεκούραση, που ιδανικά εναλλάσσονται. Η δράση και η ανάπαυση είναι και τα δυο αναπόσπαστα μέρη του ανθρώπινου κύκλου ζωής, όπου αφ’ ενός δημιουργούμε και προσφέρουμε αφ΄ ετέρου απολαμβάνουμε τους καρπούς των κόπων μας και αναλογιζόμαστε τα σημαντικά ζητήματα της ζωής. Η κίνηση προς τα έξω διαδέχεται την κίνηση προς τα μέσα, η εξωστρέφεια την ενδοσκόπηση, σε αέναους κύκλους όπως η αναπνοή, χαρίζοντας ισορροπία και βάθος στη ζωή μας
Ένα από τα αποφθέγματα που κληροδότησε ο Σωκράτης (5ος αι. π.Χ.) στην ανθρωπότητα είναι το ότι «Μια ζωή όπου δεν εξετάζεται το σωστό ή λάθος, δεν αξίζει να τη ζει κανείς».1 Όσο κι αν αλλάζει ο κόσμος, η ανθρώπινη κατάσταση παραμένει λίγο πολύ η ίδια. Γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε, ερωτευόμαστε, αγωνιζόμαστε, αναπαυόμαστε και τέλος πεθαίνουμε. Το ζήτημα είναι πώς και πόσο καλά κάνουμε αυτά τα πράγματα. Για ποιον λόγο ζούμε; Για ποιον λόγο εργαζόμαστε; Ποιος είναι ο τελικός στόχος;
Σύμφωνα με το Βιβλίο της Γένεσης, η αρχική εντολή του Θεού στον άνθρωπο ήταν:
«Να κάνετε πολλά παιδιά, ώστε να πολλαπλασιαστείτε, να γεμίσετε τη γη και να κυριαρχήσετε σ’ αυτήν.» (Γένεσις 1:28).
Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση και την εργασία, σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας του, αρχής γενομένης από την πτώση του και την εκδίωξη του από τον Κήπο της Εδέμ, έχει υπάρξει ταραχώδης. Τα ατοπήματα και οι αδυναμίες ανίκανων ηγετών παρεμποδίζουν κατ’ επανάληψη τις προσπάθειες της ανθρωπότητας για ειρήνη, δημιουργία, ανάπτυξη και εξέλιξη. Ωστόσο, χάρη στις συνεχείς τους προσπάθειες, στην εφευρετικότητα, την ελπίδα και με τη χάρη του Θεού οι άνθρωποι έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν συστήματα και τεχνολογίες που φαίνεται να βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής τους και να τους βοηθούν. Είθε να χρησιμοποιηθούν καλά.
Η εργασία στην τέχνη
Κάπου ανάμεσα στα 1857 και 1859, λίγο μετά τη Βιομηχανική Επανάσταση κι ενώ ο αντίκτυπος της Γαλλικής Επανάστασης ήταν ακόμα νωπός και οι πρώτες ιδέες για τη δημοκρατία και τον κομμουνισμό απασχολούσαν την επικαιρότητα, ο Γάλλος ζωγράφος Ζαν-Φρανσουά Μιλέ ζωγράφισε τους «Ευαγγελιστές». Ήταν μια εποχή αναθεωρήσεων για τον ρόλο της εργασίας, της φιλοσοφίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας σε έναν κόσμο που άλλαζε με μεγάλη ταχύτητα. Ο Μιλέ, υποστηρικτής της σχολής της Μπαρμπιζόν, δεν ήταν ιδιαίτερα θρήσκος άνθρωπος, σε κάποιους μάλιστα έδινε την εντύπωση πως έκλινε προς τον κομμουνισμό.
Τους «Ευαγγελιστές» είχε παραγγείλει ένας Αμερικανός, ο οποίος όμως δεν εμφανίστηκε ποτέ για να παραλάβει το έργο. Όταν ο Μιλέ κατάλαβε ότι ο πίνακας δεν θα αγοραστεί από τον πελάτη, προσέθεσε στο βάθος το καμπαναριό της εκκλησίας του Σαγί-αν-Μπιερ. Μια μέρα, ρώτησε έναν φίλο του για τον πίνακα: «Ακούς τις καμπάνες που χτυπούν μακριά;», εξηγώντας ότι εμπνεύστηκε το έργο από τη γιαγιά του, η οποία όταν άκουγε τις καμπάνες να καλούν για τον εσπερινό, πάντα σταματούσε τη δουλειά της για να προσευχηθεί μαζί με τα παιδιά για τη σωτηρία των ψυχών των πεθαμένων.
Ο Μιλέ ήταν ένας από τους ζωγράφους του 19ου αιώνα που προσπάθησε να απεικονίσει την ομορφιά και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων που δουλεύουν. Προσπαθώντας πάντα να κατανοήσει βαθύτερα τις δυνάμεις που επιδρούν στη ζωή και την αντίληψή μας, μετέφερε τις συνειδητοποιήσεις του στη ζωγραφική. Η εποχή του ήταν μια εποχή ταραγμένη. Ζωγράφισε κυρίως απλούς ανθρώπους, οικογενειακές σκηνές, την πίστη και την προσφορά. Τον συγκινούσαν η δύναμη και η ομορφιά της απλής ζωής, οι παραδόσεις των αγροτών και τα στηρίγματα της πίστης τους.
Το πώς πρέπει να ενσωματώσει ο άνθρωπος αρμονικά την εργασία στη ζωή του και το πώς και το πού θα βρει την ειρήνη είναι ερωτήματα που απασχολούν τη φιλοσοφία από αρχαιοτάτων χρόνων. Στην εποχή μας, η ελευθερία και η τεχνολογία είναι δυο παράγοντες που πρέπει να συνυπολογίσουμε όταν αναλογιζόμαστε αυτά τα ερωτήματα.
Η αξία της εργασίας
Ο Χοσέ Μαρία Εσκριβά ντε Μπαλαγκέρ [Josemaría Escrivá de Balaguer, 1902-1975], άγιος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, είναι γνωστός και ως προστάτης άγιος της συνηθισμένης ζωής. Το κυριότερο έργο της ζωής του ήταν η ίδρυση της οργάνωσης Opus Dei, που σημαίνει ‘Έργο του Θεού’.
Σύμφωνα με τα λόγια του, «από τότε που ο Χριστός την πήρε στα χέρια του, η εργασία έγινε για τους ανθρώπους μια πραγματικότητα σωτηρίας και λύτρωσης. Εκτός από φόντο της ανθρώπινης ζωής, είναι και ένα μονοπάτι προς τη θέωση. Είναι κάτι ιεροποιημένο και κάτι που ιεροποιεί ταυτόχρονα.»
Από τη γέννηση της ανθρωπότητας μέχρι τον Σωκράτη, τον Ζαν-Φρανσουά Μιλέ, τον Χοσέ Μαρία Εσκριβά, αλλά και τους ίδιους μας τους εαυτούς και τις επερχόμενες γενιές, η εύρεση ενός εννοιολογικού πλαισίου για την αξία των ανδρών και των γυναικών και για τη σχέση τους με την εργασία και την ανάπαυση παραμένει ουσιώδες.
Στην ομιλία του, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β’ έβαλε το δικό του λιθαράκι στο διαχρονικό φιλοσοφικό ζήτημα, εξηγώντας ότι «η ανθρώπινη εργασία είναι ένα από τα κλειδιά, ίσως το σημαντικότερο, ολόκληρου του κοινωνικού ζητήματος».
Τη θέση του αυτή επανέλαβε στο Ιωβηλαίο του 2000 στη Ρώμη, απευθυνόμενος στους βιοτέχνες: «Είναι στο χέρι σας να αποκαταστήσετε τις αξίες που καθοδηγούσαν κάποτε την εργασία σας: την ποιότητα, την καλλιτεχνία, την ελευθερία και τη συνεργασία, την ισορροπημένη σχέση ανάμεσα στην τεχνολογία και το περιβάλλον, τους δεσμούς με την οικογένεια και τις αγαθές γειτονικές σχέσεις».
Παντού γύρω μας βλέπουμε καθημερινά την ομορφιά του έργου του Θεού. Στα δάση, στα βουνά, στα ψάρια και τη θάλασσα, η δημιουργία είναι υπέροχη σε όλες της τις εκφάνσεις. Κι αφού ολοκλήρωσε το θαυμαστό του έργο, ο Θεός «την έβδομη μέρα σταμάτησε να δημιουργεί. Την έβδομη ημέρα την ευλόγησε και την καθαγίασε, γιατί αυτή την ημέρα ολοκλήρωσε τη δημιουργία του και αναπαύθηκε».2
«[…] κατέπαυσε τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν ἐποίησε. καὶ εὐλόγησεν ὁ Θεὸς τὴν ἡμέραν τὴν ἑβδόμην καὶ ἡγίασεν αὐτήν· ὅτι ἐν αὐτῇ κατέπαυσεν ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ, ὧν ἤρξατο ὁ Θεὸς ποιῆσαι.»3
Όταν αναλογιζόμαστε το νόημα της ζωής, έχει ενδιαφέρον να θυμόμαστε ότι είμαστε δημιουργημένοι κατ’ εικόνα και ομοίωση του Θεού. Η εργασία μπορεί να είναι ένα μέσον, μια ευκαιρία για να κάνουμε καλό. Με το έργο του, ο Μιλέ μας δίνει ένα εικαστικό μάθημα για τη διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργεί ένα στέρεο περιβάλλον μέσα στο οποίο μπορεί να εργάζεται και να αγαπά, να προσφέρει και να λαμβάνει. Με τον πίνακα «Ελεημοσύνη», όπως και με το «Βρέφος (Το άρρωστο παιδί)», όπου βλέπουμε μια μητέρα να κάθεται με το άρρωστο παιδί της στην αγκαλιά, ο Μιλέ μας λέει ότι ακόμα και στην αγάπη υπάρχει μόχθος και πόνος.
Οι «Ευαγγελιστές» μάς θυμίζουν να σταματάμε την προσπάθεια πότε πότε και να αναλογιζόμαστε τη ζωή, αλλά και την αναπόφευκτη αναχώρησή μας. Μετά από όλες τις χαρές, τις λύπες, τη χαρά, το παιχνίδι και τον μόχθο, ακολουθεί ο καιρός της ανάπαυσης. Είθε να μπορέσουμε να ζήσουμε τα τελευταία μας χρόνια με πίστη στην καρδιά και ελπίδα για άξια κερδισμένη ειρήνη.
Η Άντρεα Νατ Φαλς είναι μια ευτυχισμένη σύζυγος και μητέρα τεσσάρων παιδιών. Είναι ζωγράφος με κλασικές σπουδές στη Φλωρεντία και συγγραφέας του παιδικού βιβλίου «It’s a Jungle Out There» («Είναι μια ζούγκλα εκεί έξω»). Μπορείτε να δείτε δουλειά της στο AndreaNutt.com
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Από το https://www.gnomikologikon.gr/authquotes.php?auth=3
2. Από το https://www.bible.com/el/bible/173/GEN.2.TGV
3. Από το https://proseuxi.gr/genesis-kefalaio-2/
