Το σχήμα συνεργασίας 3+1 μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και Ηνωμένων Πολιτειών αποτελεί μια στρατηγική συμμαχία με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας, της ενεργειακής συνεργασίας και της περιφερειακής σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόσφατα, εξετάζεται η ενδεχόμενη συμμετοχή της Ινδίας, γεγονός που θα μπορούσε να διευρύνει περαιτέρω το γεωπολιτικό αποτύπωμα της συμμαχίας.
Ιστορικό και εξέλιξη του σχήματος «3+1»
Η συνεργασία ξεκίνησε το 2016 ως τριμερής σύμπραξη μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, με επίκεντρο την ενέργεια, τον τουρισμό και την ασφάλεια. Το 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες προστέθηκαν ως τέταρτος εταίρος δημιουργώντας το σχήμα 3+1, με στόχο την ενίσχυση της περιφερειακής συνεργασίας και την προώθηση της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η εταιρική αυτή σχέση 3+1 είχε υποστηριχθεί από την κυβέρνηση Μπάιντεν και τον υπουργό Εξωτερικών Μπλίνκεν.
Η μορφή 3+1 είχε αδρανήσει σε μεγάλο βαθμό τα τελευταία χρόνια, η δε αναβίωσή της θεωρείται μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας παράκαμψης της Τουρκίας στις περιφερειακές υποδομές και τις διπλωματικές ρυθμίσεις.
Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κύπρου, Γιώργος Γεραπετρίτης, Γεδεών Σάαρ και Κωνσταντίνος Κόμπος τονίζουν την ετοιμότητά τους να συνεργαστούν στενότερα με την Ουάσιγκτον σε κρίσιμους τομείς όπως η ενεργειακή ασφάλεια, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η καινοτομία, η ψηφιακή τεχνολογία, η πολιτική προστασία και η κυβερνοασφάλεια. Σε επιστολή τους που απηύθυναν στον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της στρατηγικής εμπλοκής των ΗΠΑ στην περιοχή, περιγράφουν την μορφή 3+1 ως πλατφόρμα για την προώθηση ενός «μοντέλου συνεργατικής ασφάλειας» και περιφερειακής συνδεσιμότητας, καθώς και την προσδοκία ότι αυτός ο μηχανισμός θα είναι καταλυτικός για τη σταθερότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Ασία.
Τι είπαν οι Αμερικανοί βουλευτές
Οι Αμερικανοί βουλευτές Νικόλ Μαλλιωτάκη και Μάικ Λόλερ μοιράστηκαν τις σκέψεις τους για τις σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ και τη σταθερότητα και ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο σε άρθρο γνώμης τους: « Η εταιρική σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο», «βασιζόμενοι στην ιστορική μας συμμαχία και τη συνεχιζόμενη στρατηγική μας συνεργασία, πρόσφατα εισαγάγαμε τον HR 2510 – τον αμερικανο-ελληνο-ισραηλινό νόμο του 2025 για την Αντιτρομοκρατία και τη Ναυτική Ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο – για να ενισχύσουμε το κρίσιμο πλαίσιο 3+1 μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κύπρου. Αυτό το νομοσχέδιο θεσπίζει εξειδικευμένα προγράμματα εκπαίδευσης, συμπεριλαμβανομένου του CERBERUS στο κέντρο CYCLOPS της Κύπρου και του TRIREME στον κόλπο της Σούδας , που έχουν σχεδιαστεί για να βελτιώσουν τη διαλειτουργικότητα και την ετοιμότητα μεταξύ των στρατιωτικών δυνάμεων των εθνών μας… Σε ένα ολοένα και πιο ασταθές γεωπολιτικό τοπίο, η στρατηγική συνεργασία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ελλάδας, ενισχυμένη από το ισχυρό πλαίσιο 3+1, είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση των σημερινών πιεστικών απειλών και την οικοδόμηση ενός σταθερού μέλλοντος. Η ψήφιση του HR 2510 καταδεικνύει την ακλόνητη δέσμευση της Αμερικής στη δημοκρατία, ενισχύει τις συλλογικές άμυνες έναντι της επιθετικότητας και διασφαλίζει διαρκή ασφάλεια και ευημερία στην Ανατολική Μεσόγειο. Προτρέπουμε τους συναδέλφους μας να υποστηρίξουν αυτήν τη ζωτικής σημασίας νομοθεσία όχι μόνο για να τιμήσουν μια ιστορική συμμαχία, αλλά και για να διαφυλάξουν τα αμοιβαία συμφέροντα και τις αξίες μας για τις επόμενες γενιές.»
Στρατηγικοί στόχοι και τομείς συνεργασίας
Η συνεργασία επικεντρώνεται σε:
Ενεργειακή συνεργασία, το μεγάλο ενεργειακό διασυνδετικό δίκτυο
Ένα από τα σημαντικότερα έργα της συνεργασίας είναι ο Great Sea Intercooler (πρώην EuroAsia Interconnector), ένα υποθαλάσσιο καλώδιο υψηλής τάσης που θα συνδέει τα ηλεκτρικά δίκτυα του Ισραήλ, της Κύπρου και της Ελλάδας μέσω της Κρήτης. Το έργο αυτό, με μήκος 1.208 χλμ και δυναμικότητα 2.000 MW, έχει ως στόχο την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας με ανανεώσιμες πηγές ενάργειας και τη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, δήλωσαν κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Η Ελλάδα ολοκλήρωσε πρόσφατα ένα σημαντικό έργο υποθαλάσσιας καλωδιακής σύνδεσης, μεταξύ της ηπειρωτικής χώρας και της Κρήτης, ενισχύοντας την ενεργειακή της υποδομή και προετοιμάζοντας το έδαφος για περαιτέρω διασυνδέσεις με την Κύπρο και το Ισραήλ.
Η σύνδεση, αξίας 1 δισεκατομμυρίου ευρώ (1,14 δισεκατομμύρια δολάρια) και μήκους 330 χιλιομέτρων, τέθηκε σε λειτουργία το Σάββατο και αναμένεται να τεθεί σε πλήρη λειτουργία αυτό το καλοκαίρι, δήλωσε ο διαχειριστής του ελληνικού δικτύου.
«Η Κρήτη αναδεικνύεται σε κεντρικό πυλώνα για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας», δήλωσε ο υπουργός ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου.
«Προχωράμε με την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου δικτύου ηλεκτρικών διασυνδέσεων, ενισχύοντας τη χώρα μας ως στρατηγικό ενεργειακό κόμβο στην Ανατολική Μεσόγειο.»
Ασφάλεια και αντιτρομοκρατική συνεργασία
Το σχήμα 3+1 ενισχύει τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας, με έμφαση στην αντιτρομοκρατία και την ασφάλεια στη θάλασσα. Φέτος, οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως προαναφέρθηκε, ενέκριναν το νομοσχέδιο HR 2510 για την Αντιτρομοκρατία και τη Συνεργασία για τη Ναυτική Ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο, που ενισχύει τη συνεργασία με την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ σε θέματα ασφάλειας και εκπαίδευσης.
Ενδεχόμενη συμμετοχή της Ινδίας
Η Ινδία έχει εκφράσει ενδιαφέρον για συμμετοχή στο σχήμα 3+1, με στόχο την ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας και τη σύνδεση με την πρωτοβουλία IMEC (India-Middle East-Europe Economic Corridor ). Η συμμετοχή της Ινδίας θα μπορούσε να διευρύνει τη γεωπολιτική επιρροή της συμμαχίας και να ενισχύσει τις εμπορικές και ενεργειακές διασυνδέσεις μεταξύ Ασίας, Μέσης Ανατολής και Ευρώπης.
Πλεονεκτήματα για την Ελλάδα
Η συμμετοχή της Ελλάδας στο σχήμα 3+1 προσφέρει πολλαπλά οφέλη:
Ενεργειακή πύλη: Η Ελλάδα καθίσταται βασικός κόμβος για τη μεταφορά ενέργειας από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη, ενισχύοντας την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής.
Αμυντική συνεργασία: H ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ συμβάλλει στην αναβάθμιση των αμυντικών δυνατοτήτων της Ελλάδας και στην ενίσχυση της αποτρεπτικής της ισχύος (αποτροπή αντιπάλου από το να επιχειρήσει εχθρική ενέργεια, επειδή το κόστος θα είναι μεγάλο όπως π.χ. παραβίαση κυριαρχικών δικαιωμάτων, επιθετική ενέργεια στο Αιγαίο ή στην Ανατολική Μεσόγειο).
Διπλωματική ενίσχυση: H ενεργή συμμετοχή σε ένα τέτοιο σχήμα ενισχύει τη διεθνή θέση της Ελλάδας και της επιτρέπει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της Ανατολικής Μεσογείου.
