Μια εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις, γι’ αυτό η Epoch Times επιλέγει να αποχαιρετήσει τη Γιορτή της Μητέρας με μερικές εικόνες από τον κόσμο της τέχνης, που με την ομορφιά τους τιμούν και ανυψώνουν τη γυναίκα ως μητέρα.
Στην αρχαιοελληνική κοσμογονία, η αρχέγονη μητρική θεότητα ήταν η Γαία. Από αυτήν προήλθε ο Ουρανός και από την ένωσή τους προήλθε όλη η ζωή στη γη, όπως επίσης και οι τιτάνες, οι γίγαντες, πολλά τέρατα, νύμφες, κατώτερες θεότητες κλπ. Η κόρη της Ρέα, που παντρεύτηκε τον τιτάνα Κρόνο, τον γιο της Γαίας που γκρέμισε τον Ουρανό από τον θρόνο του, ήταν η μητέρα των Ολύμπιων θεών. Απέναντι στη εξίσου σκληρή στάση του Ουρανού και του Κρόνου στα παιδιά τους -ο πρώτος τα γκρέμισε στα Τάρταρα και ο δεύτερος τα κατάπινε μόλις γεννιόνταν, και οι δύο από φόβο για την εξουσία τους- οι δύο θεότητες αντέδρασαν βοηθώντας το τελευταίο παιδί να ρίξει τον γονέα-τύραννο από τη θέση του και να τον αντικαταστήσει.
Επόμενη καθοριστική φιγούρα μητέρας ήταν μια άλλη θεά της γης, η Δήμητρα, η οποία διεκδικώντας την κόρη της από τον άντρα της, τον Πλούτωνα, που ήταν ο άρχοντας του Κάτω Κόσμου, καθόρισε την εναλλαγή των εποχών από την άνοιξη, που επέστρεφε η Περσεφόνη και η χαρά της μητέρας έδινε ζωή στην πλάση, που αναγεννιόταν και κάρπιζε, μέχρι το φθινόπωρο και τον χειμώνα, που η Περσεφόνη έπρεπε να επιστρέψει στον Άδη, αφήνοντας τη μητέρα της, η θλίψη της οποίας νέκρωνε το τοπίο και όλα τα γεννήματα.
Η αρχαιοελληνική μυθολογία βρίθει γυναικών-μητέρων, θεοτήτων και θνητών, που υπέφεραν για τα παιδιά τους, που εκδιώχθηκαν, που είχαν τραγική μοίρα κλπ. Από τις πιο τραγικές μορφές μητέρας ήταν η Νιόβη, η Κλυταιμνήστρα, η Ιοκάστη και φυσικά η Μήδεια. Η πρώτη τιμωρήθηκε για την ύβρι της απέναντι στη θεά Λητώ, μητέρα του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος, αλαζονεία μητέρας απέναντι στη θεότητα-μητέρα, με τη θανάτωση και των δεκατεσσάρων παιδιών της. Από τον πόνο της, λέγεται ότι μεταμορφώθηκε σε βουνό. Η Κλυταιμνήστρα κλήθηκε να πάει την κόρη της να θυσιαστεί για χάρη της πολεμικής εκστρατείας των Αχαιών, πληρώνοντας με τη δική της ζωή την ασέβεια του πατέρα της. Η Ιοκάστη, αφού πρώτα στερήθηκε τον νεογέννητο γιο της, τον παντρεύτηκε αργότερα χωρίς να ξέρει ποιος ήταν και ότι ήταν αυτός που σκότωσε τον άντρα της, κάνοντας μαζί τους τέσσερα παιδιά. Όταν έμαθε την αλήθεια, κρεμάστηκε. Η Μήδεια, τέλος, αντιπροσωπεύει τη σκοτεινή πλευρά της μητρότητας. Είναι η διαβόητη παιδοκτόνος του αρχαίου κόσμου, αθάνατη κόρη της Ωκεανίδας Ιδυίας ή Εκάτης, ανιψιά της Κίρκης, που δεν δίσταζε να χρησιμοποιεί τη μαγεία για να εκδικείται και να παίρνει αυτό που θέλει. Ο μύθος λέει ότι τελικά πήγε στα Ηλύσια Πεδία, όπου έγινε σύζυγος του Αχιλλέα.
Ως επόμενη σημαντική μητέρα της ιστορίας του αρχαίου κόσμου της Μεσογείου μπορούμε να αναφέρουμε την επονομαζόμενη Ρέα Σιλβία, γνωστή και ως Ιλία, απόγονο του Αινεία και μητέρα του Ρώμου και του Ρωμύλου, ιδρυτών της Ρώμης. Η ιστορία της επαναλαμβάνει την ιστορία της Γαίας, της Ρέας, της Ιοκάστης, που τους έπαιρναν τα παιδιά για να εμποδίσουν την ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης που είχαν προφητεύσει οι χρησμοί, ματαίως πάντα.
Καθώς ο αρχαίος κόσμος δίνει τη θέση του στον ύστερο ρωμαϊκό και ο χριστιανισμός επικρατεί τελικά στη νέα εποχή που ανατέλλει στην περιοχή, παρόμοια επικρατεί και η μητρική φιγούρα της Θεοτόκου Παρθένου, στο πρόσωπο της οποίας εξυψώνεται στον ύψιστο βαθμό η μητρότητα, που αποδέχεται και παρακολουθεί την πορεία του Υιού προς τη θυσία. Μαζί με την Παρθένο, στέκονται και οι δεκάδες τραγικές μητέρες των μωρών που θανατώθηκαν στη Βηθλεέμ κατά διαταγή του Ηρώδη. Η Παναγία είναι από τα προσφιλέστερα θέματα της χριστιανικής αγιογραφίας είτε μόνη της είτε μαζί με το Θείο Βρέφος. Οι πλέον καθιερωμένοι τύποι είναι: η Δεομένη η Πλατυτέρα, η Γαλακτοτροφούσα, Οδηγήτρια, Νικοποιός, Ελεούσα ή Γλυκοφιλούσα, Αγιοσορίτισσα, Παναγία η Σκέπη, Βλαχερνίτισσα, Παναγία του Πάθους (Αμόλυντος), Παναγία με το παίζον παιδίον, Παναγία η ”Αγία Παρασκευή”.
Από τις πιο όμορφες εικόνες της Παναγίας με το Θείο Βρέφος μάς έχει χαρίσει το πινέλο του Ραφαήλ. Ο παραγωγικότατος καλλιτέχνης της Αναγέννησης στην πορεία της ζωής και της καριέρας του φιλοτέχνησε ουκ ολίγες Μαντόνες, οι οποίες όλες χαρακτηρίζονται από την τρυφερότητα και τη θεία έμπνευση που ήταν ίδιον του ζωγράφου.
Η Αναγέννηση στην Ευρώπη έστρεψε το ενδιαφέρον προς τον άνθρωπο, που άρχισε να καταλαμβάνει όλο και σημαντικότερη θέση στις εικαστικές τέχνες. Αν και όχι συνηθισμένες, ωστόσο δεν έλειπαν εντελώς οι μέλλουσες μητέρες από τη θεματολογία των ζωγράφων. O παρακάτω πίνακας είναι του Φλαμανδού ζωγράφου Μάρκους Γκήρερτς Β’, ο οποίος μεγάλωσε στην Αγγλία και από το 1590 ήταν ένας από τους σημαντικούς ζωγράφους της ελισαβετιανής Αυλής. Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε ότι η ίδια η Ελισάβετ, που βασίλευε στην Αγγλία την εποχή του πορτραίτου, παρέμεινε άτεκνη σε όλη της τη ζωή, κάτι που σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το έφερε βαρέως Μετά το πέρας της βασιλείας της, η μόδα στα γυναικεία ενδύματα άλλαξε, κάνοντας την εγκυμοσύνη λιγότερο εμφανή. Από τότε και μέχρι τις αρχές του 20ου, οι έγκυες γυναίκες σπάνια εμφανίζονταν στους πίνακες ζωγραφικής.
Η τέχνη μάς πηγαίνει στη Γαλλία του 18ου αιώνα. Εκεί συναντούμε την Ελιζαμπέτ Λουίζ Βιζέ-λε Μπρυν, ζωγράφο της Αυλής της Μαρίας Αντουανέτας, χάρη στην οποία έχουμε και τη ματιά μιας μητέρας πάνω στη μητρότητα. Η τρυφερότητα και η γλύκα είναι απαράμιλλες και η φροντίδα και ευαισθησία με την οποία η ζωγράφος έχει αποδώσει και την παραμικρή λεπτομέρεια μάς επιτρέπει να φανταστούμε ότι παρόμοια είναι και η στάση της ως μητέρα.
Λίγα χρόνια μετά, η Γαλλική Επανάσταση ξεσπά στη χώρα και το κεφάλι της Μαρίας Αντουανέτας θυσιάζεται μαζί με πολλά άλλα εξίσου ευγενικά κεφάλια στον βωμό της Ισότητας. Παιδί της Γαλλικής Επανάστασης είναι οι Άθλιοι του Βίκτορος Ουγκώ, ο οποίος με την πένα του ζωγραφίζει μια άλλη μητέρα-σύμβολο των θυσιών και της ανιδιοτέλειας: τη Φαντίνα. Θύμα των ηθών της εποχής, ενός ανέμελου νεαρού και της δικής της επιπολαιότητας, αναγκάζεται να εμπιστευθεί τη νόθα κόρη της σε ξένους, ενώ η ίδια κατρακυλά σε ολοένα και χειρότερη θέση, μέχρι που ο θάνατος τη γλιτώνει από τα βάσανα της ζωής. Για τη φροντίδα της κόρης της, ξεπουλά τα πάντα, ακόμα και τα δόντια, τα μαλλιά και την τιμή της.
«Ο Γιάννης Αγιάννης περιθάλπτοντας τη Φαντίνα αποδίδει σπονδή στο μεγαλείο της μητρικής θυσίας και της επιστρέφει την τσαλαπατημένη της τιμή, εξιλεώνοντας θαρρείς ενώπιον εκείνης ολόκληρη την κοινωνία. Στα μάτια του Αγιάννη απεκδύεται το προσωπείο της “Πόρνης των Παγωμένων Δρόμων”, που της φόρεσαν και παίρνει πίσω το καάλος της ανυποψιίαστης παιδούλας, που της κατασπάραξαν… Τα μάτια του τη συγχωρούν. Ο Αγιάννης διέκρινε το “Κάλλος της Φαντίνας, όχι στη χαμένη πλέον συμμετρία, μα ακριβώς στην απόλυτη Ασχήμια που αυτή δέχτηκε να γευθεί αδιαμαρτύρητα για χαρη του Παιδιού της. Για εκείνον, το χαμόγελο της Φαντίνας είναι “εξαίσιο”-ακόμη και χωρίς τα δυο δόντια που έχουν πουληθεί για τη μικρή της κόρη – ή, μάλλον, εξαιτίας τους. Στο άρρωστο κορμί της, στην κοινωνική της κατρακύλα, στο παραμορφωμένο της χαμόγελο, στην ανύπαρκτη υπόληψη ο Αγιάννης είδε την ομορφιά του Παραδείσου! […Και] ανυψώνει με μιαν υπερβολή -όχι τυχαία- τα πάθη της Φαντίνας ως ακόμη κι αυτά τα Πάθη του Χριστού – δηλαδή την Υπέρτατη κι άρρητη Αρετή.» [1]
Ο 19ος αιώνας απέρχεται, η βιομηχανική επανάσταση έχει γίνει και ο κόσμος αλλάζει με ταχείς ρυθμούς. Ο 20ος αιώνας φέρνει δυο πολέμους και πολλά κινήματα με αιτήματα για ελευθερία, ισότητα και δικαιώματα. Η αντίληψη των ανθρώπων για τη μητρότητα αλλάζει και αυτή. Η μητρότητα δεν είναι πια δώρο Θεού και ευλογία, αλλά εμπόδιο στον δρόμο της σύγχρονης γυναίκας προς την απελευθέρωση από τα σπιτικά δεσμά. Κι όσες γυναίκες δεν την αποκηρύξαν ακόμα, ωστόσο τη ‘στριμώξανε’ πάρα πολύ, απωθώντας τη μετά το πέρας (ή έστω το μέσο) της νεότητας. Εν μέσω εργασίας, προσωπικού χρόνου και των ολοένα επιταχυνόμενων ρυθμών της σημερινής ζωής, η γυναίκα της εποχής μας ίσως δυσκολεύεται να βρει λόγους να γιορτάσει για το θαύμα του να φέρνεις μια ζωή στον κόσμο…
Πηγές:
nytimes.com, tanea.gr, artsy.net,traditionalhellenicmedicine.gr
1. Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ, stonasterismotouvivliou.blogspot.com
