Η Βυζαντινή αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη διαδέχτηκε τη Ρωμαϊκή. Σπουδαίοι αυτοκράτορες, καθώς επίσης και ορισμένοι δικτάτορες διοίκησαν το Βυζάντιο.
Ένας από τους πιο γνωστούς αυτοκράτορες, ο οποίος έβαλε ως στόχο του την επέκταση της αυτοκρατορίας μέσα από στρατιωτικά κινήματα είναι ο Ιουστινιανός Α΄. Ο Ιουστινιανός θεωρείται μία από τις πιο αμφιλεγόμενες ιστορικές φιγούρες. Αυτός και η σύζυγος του, Θεοδώρα, έπαιξαν καίριο ρόλο στη διαμόρφωση της Βυζαντινής ιστορίας. Ωστόσο, στο παρόν άρθρο, θα εστιάσουμε στην περίοδο που ακολούθησε τη βασιλεία του.
Η διαδοχή του Φωκά
Από τους πιθανούς διάδοχους του Ιουστινιανού, δύο ήταν αυτοί που ξεχώριζαν χάρη στις στρατιωτικές τους ικανότητες: ο Τιβέριος και ο Μαυρίκιος. Μάλιστα, αυτοί ήταν που συνέχισαν τους πολέμους κατά των Περσών και απώθησαν τους Αβάρους, ενώ στη συνέχεια ο Μαυρίκιος διαπραγματεύτηκε ειρήνη με τους τελευταίους.
Παρά τις ικανότητές τους, με τη βοήθεια του αυτοκρατορικού στρατού ανεβαίνει στο θρόνο ο Φωκάς, ο οποίος σύμφωνα με τους ιστορικούς από φόβο και ζήλια θανάτωσε όλους τους στρατιωτικούς του. Παράλληλα, αμέλησε τον στόλο του και τις περιπολίες στον Δούναβη.
Εκείνη την περίοδο ήταν που άρχισε η διείσδυση ενός νέου λαού στην αυτοκρατορία, των Σλάβων. Μπαίνουν κατά μάζες στη Βαλκανική και δημιουργούν τις λεγόμενες «σκλαβηνίες», κάτι που θα είχε αποτραπεί αν ο αυτοκρατορικός στόλος ήλεγχε τα περάσματα του Δούναβη.
Εκτός των άλλων, η αμέλεια του Φωκά φέρνει τους Πέρσες και τον Χοσρόη ως την Κωνσταντινούπολη.
Η πτώση του Φωκά και η βασιλεία του Ηράκλειου
Ο Φωκάς έχει γίνει πλέον μισητός τόσο από τον στόλο όσο και από τους πολίτες· η κατάσταση έχει φτάσει στα άκρα και η αυτοκρατορία κινδυνεύει. Η λύση έρχεται από τον Καρχηδόνιο έξαρχο Ηράκλειο, ο οποίος στέλνει τον συνονόματο γιο του, μαζί με στόλο, εναντίον του Φωκά.
Εκείνος, νομίζοντας πως ο Ηράκλειος θα ερχόταν από ξηρά, αιφνιδιάζεται όταν ο στόλος εμφανίζεται στην Πόλη. Ως αποτέλεσμα, ο Φωκάς κατακρεουργείται από το πλήθος και ο Ηράκλειος παίρνει την εξουσία.
Η ζημιά που είχε προκαλέσει ο πρώην αυτοκράτορας ήταν τόσο μεγάλη που χρειάστηκαν δώδεκα χρόνια για να επανέλθουν το διαλυμένο κράτος, το ηθικό και ο στόλος.
Παράλληλα, οι Σλάβοι έχουν φτάσει στο σημείο να απειλούν την Θεσσαλονίκη, ενώ οι Πέρσες καταλαμβάνουν την Αντιόχεια και αργότερα, με τη βοήθεια των Εβραίων, την Ιερουσαλήμ. Ο Πέρσης στρατηγός Σάρβαρος πυρπολεί τον ναό του Αγίου Τάφου και παίρνει μαζί του τον Τίμιο Σταυρό, πράξη που ωθεί τον Ηράκλειο να κηρύξει ιερό πόλεμο.
Ο ιερός πόλεμος
Οι Πέρσες βρίσκονται έξω από την Κωνσταντινούπολη και ετοιμάζονται να μπουν στην πόλη. Ο Ηράκλειος καταστρώνει ένα σχέδιο και με τη βοήθεια του στόλου του προκαλεί αντιπερισπασμό. Ο αυτοκρατορικός στρατός μεταφέρεται στα νότια παράλια του Εύξεινου Πόντου, στις πύλες της Βιθυνίας, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση στους Πέρσες ότι επρόκειτο να τους επιτεθούν από δύο διαφορετικά μέτωπα. Οι Πέρσες υποχωρούν και ο Ηράκλειος για πρώτη φορά φτάνει ως τα σύνορα της Περσίας.
Η πολιορκία της Πόλης
Το 626, ενώ ο Ηράκλειος ετοιμάζει τις δυνάμεις του για να διεισδύσει στο περσικό κράτος, η Κωνσταντινούπολη δέχεται επίθεση. Ο Χοσρόης Β΄ της Περσίας μαζί με τον χαγάνο (τίτλος παρόμοιος με του αυτοκράτορα) των Αβάρων πολιορκούν την Πόλη.
Ο Ηράκλειος, έχοντας εμπιστοσύνη στον πατριάρχη Σέργιο Α΄ και στον πατρίκιο (αξίωμα στο Βυζάντιο) Βώνο, αφήνει εκείνους να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, ενώ παράλληλα τους στέλνει περίπου 110.000 με 150.000 άνδρες για να υπερασπιστούν την Πόλη. Το μόνο που ζήτησε ήταν να επισκευαστούν τα τείχη άμεσα.
Οι Πέρσες καταφτάνουν στην όχθη απέναντι από την Πόλη. Ο χαγάνος απειλεί ότι κανείς στην Πόλη δεν θα επιβιώσει· ρίχνει τα σλαβικά μονόξυλα (είδος βάρκας) κοντά στη γέφυρα του Αγίου Καλλινίκου και στις 3 Αυγούστου ρίχνει τα υπόλοιπα στο Χαλές του Βοσπόρου. Ο αυτοκρατορικός στόλος πλέει προς τα εκεί για να τους σταματήσει. Τα σλαβικά μονόξυλα σπεύδουν για τη Χαλκηδόνα για να μεταφέρουν στην ευρωπαϊκή ακτή τους Πέρσες. Ο αυτοκρατορικός στόλος κατάφερε να εμποδίσει τα μονόξυλα να μεταφέρουν τους Πέρσες και επίσης απέτρεψε με επιτυχία την οποιαδήποτε επίθεση μέσω θαλάσσης.
Στις 6 Αυγούστου έγινε η μεγαλύτερη επίθεση προς την Κωνσταντινούπολη, όμως όχι όπως την είχε σχεδιάσει ο χαγάνος. Εκείνος είχε δώσει εντολή στα μονόξυλα να επιτεθούν όταν δουν συνθηματικές φωτιές στο ακραίο θαλάσσιο άκρο των τειχών, που θα άναβαν ως αντιπερισπασμός, ώστε οι Πέρσες να περάσουν ανενόχλητοι τον Βόσπορο. Ο Βώνος όμως είχε στείλει κατασκόπους που τον ενημέρωναν για την κάθε κίνηση του χαγάνου· έτσι άναψε ο ίδιος τις συνθηματικές φωτιές, με τον αυτοκρατορικό στόλο να περιμένει κρυμμένος, έτοιμος να επιτεθεί στα μονόξυλα. Ο στόλος των Σλάβων καταστράφηκε εντελώς. Επίσης, τα μονόξυλα που είχαν πάει στην Χαλκηδόνα βυθίστηκαν και τέλος η αβαρική επίθεση απέτυχε. Τις νίκες και τη σωτηρία της Πόλης την απέδωσαν στην Παναγία, ονομάζοντάς την Υπέρμαχο στρατηγό, με ύμνους να ψέλνονται προς τιμήν της.
Ο Ηράκλειος είχε αρκετές νίκες έκτοτε και το 629 έφερε πίσω στην Ιερουσαλήμ τον Τίμιο Σταυρό.
Βιβλιογραφία
- Σαράντος Ί. Καργάκος, Το βυζαντινό ναυτικό. Η επίδραση της θαλάσσιας ισχύος στην ακμή και την πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, Αθήνα, Ι. ΣΙΔΕΡΗΣ, 2007, σελ. 51-56
