Ποιο φάρμακο είναι ασφαλές, αποτελεσματικό, δωρεάν και απαιτεί μόνο μια λεπτή αλλαγή προοπτικής; Σας παροτρύνουμε να εξερευνήσετε την παραμελημένη σχέση μεταξύ αρετής και υγείας: την Ιατρική της Αρετής.*
Το 1989, ο Κεντ Νέρμπερν από τη Μινεσότα αποφάσισε να δεχτεί μια δουλειά ως οδηγός ταξί.
«Όμως δεν ήταν μόνο μια δουλειά· ήταν και ένα λειτούργημα. Καθώς είχα τη νυχτερινή βάρδια, το ταξί μου κατέληξε να είναι ένα κινούμενο εξομολογητήριο», γράφει ο Νέρμπερν, που σήμερα είναι βραβευμένος συγγραφέας, στο «The Cab Ride I’ll Never Forget» (Η διαδρομή που δεν θα ξεχάσω ποτέ), μια ιστορία από το βιβλίο του «Make Me an Instrument of Your Peace» (Κάνε με όργανο της ειρήνης Σου).
«Συνάντησα ανθρώπους των οποίων η ζωή με εξέπληξε, με εξευγένισε, με έκανε να γελάσω και με έκανε να κλάψω. Και καμία από αυτές τις ζωές δεν με συγκίνησε περισσότερο από εκείνη μιας γυναίκας που μπήκε στο ταξί μου ένα ζεστό βράδυ του Αυγούστου».
Όπως αφηγήθηκε ο Κεντ στην Epoch Times, εκείνο το βράδυ έφτασε στη διεύθυνση που του δόθηκε, «αλλά κανείς δεν βγήκε. Αναρωτήθηκα αν ήταν καλύτερα να ανέβω και να χτυπήσω την πόρτα ή να περιμένω. Πολλοί οδηγοί θα είχαν φύγει».
Τελικά, αποφάσισε να χτυπήσει. Μια γυναίκα γύρω στα 80 τού άνοιξε την πόρτα και του ζήτησε να τη βοηθήσει να μεταφέρει τη βαλίτσα της στο ταξί. «Πάω στο νοσοκομείο. Ο γιατρός είπε ότι πρέπει να πάω», του εξομολογήθηκε.
Μπαίνοντας στο ταξί, στο πίσω κάθισμα, η γυναίκα τού ζήτησε να περάσουν από την πόλη. «Αυτή θα είναι η τελευταία φορά που θα τη δω. Θα ήθελα να περάσω από μερικά από τα μέρη που ήταν σημαντικά στη ζωή μου», είπε.
«Με πήγε σε μια αίθουσα χορού σε ένα μέρος της πόλης, λέγοντας ότι εκεί γνώρισε τον άντρα της. Με πήγε στα σπίτια όπου έζησε. Με πήγε σε ένα ξενοδοχείο όπου είχε δουλέψει ως χειριστής ανελκυστήρα. Γυρίζαμε όλη τη νύχτα μέσα στην πόλη με το ταξί. Όταν κόντευε να χαράξει, η γυναίκα είπε ότι κουράστηκε και ο Κεντ την πήγε στο νοσοκομείο. Καθώς έβγαινε από το ταξί, τον ρώτησε τι οφείλει.
«Δεν μου χρωστάς τίποτα», απάντησε ο Κεντ.
«Μα πρέπει να βγάλεις τα προς το ζην», είπε εκείνη.
«Υπάρχουν και άλλοι πελάτες, μην ανησυχείς».
Την βοήθησε να βγάλει τη βαλίτσα της από το αυτοκίνητο, και το προσωπικό του οίκου ευγηρίας την περίμενε με ένα αναπηρικό καροτσάκι. Τότε πήγε προς το μέρος του, τον αγκάλιασε και του είπε: «Σ’ ευχαριστώ που το έκανες αυτό».
«Ήταν μια από εκείνες τις στιγμές που σε κάνουν να σκεφτείς», είπε ο Κεντ στην Epoch Times. «Ίσως αυτός να ήταν το σκοπός για τον οποίο ήμουν στη γη εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή — να βοηθήσω εκείνη τη γυναίκα».
Επιφανειακά, η καλοσύνη ωφελεί τον αποδέκτη, αλλά δίνοντας, κι εσύ – ο ευεργέτης – κερδίζεις επίσης με ουσιαστικούς και απτούς τρόπους. Τα αποτελέσματα της καλοσύνης εκδηλώνονται συγκεκριμένα σε επιστημονικά δεδομένα – ακόμη και στο DNA σου.
Η καλοσύνη αλλάζει τον εσωτερικό μας κόσμο
Η καλοσύνη είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι ακόμα και βρέφη ηλικίας μόλις 18 μηνών έχουν δείξει σαφείς προθέσεις να βοηθήσουν τους άλλους.
Οι πράξεις καλοσύνης συνήθως ξεκινούν με την ενσυναίσθηση. Όταν νιώθουμε συμπόνια για τον πόνο των άλλων, έχουμε την τάση να τους απαλλάξουμε από αυτόν, προβαίνοντας σε πράξεις καλοσύνης.
Σε αυτές τις στιγμές, το «κύκλωμα ενσυναίσθησης» του εγκεφάλου μας ενεργοποιείται.
Μετά από δεκαετίες έρευνας στη νευροεπιστήμη, γνωρίζουμε ότι όταν ενεργοποιούνται οι καθρεπτικοί νευρώνες, νιώθουμε ή αντιδρούμε με τρόπους που αντανακλούν αυτούς που παρατηρούμε. Ο εγκέφαλός μας, σε κάποιο βαθμό, βιώνει μια αλληλεπικάλυψη μεταξύ της εμπειρίας των άλλων και της δικής μας.
Επιπλέον, η καλοσύνη υπερβαίνει την επιθυμία να απαλλάξουμε τους ανθρώπους από τον πόνο και περιλαμβάνει την πρόθεση να βελτιώσουμε την ευημερία των άλλων χωρίς να περιμένουμε αντάλλαγμα.
Ωστόσο, όταν δίνουμε, κερδίζουμε ακούσια κάτι που δημιουργεί ομορφιά και στον εσωτερικό μας κόσμο.
Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε το 2023 στην Αυστραλία, 671 συμμετέχοντες ξεκίνησαν ένα πείραμα δύο εβδομάδων με θέμα το ευ ζην. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν τυχαία σε τέσσερις ομάδες: η πρώτη ομάδα κλήθηκε να είναι ευγενική και να προσφέρει στον εαυτό της, η δεύτερη να είναι εξωστρεφής και κοινωνική, η τρίτη να ασχοληθεί με την τέχνη και τον πολιτισμό και η τέταρτη να επιδοθεί σε πράξεις ευγένειας προς τους άλλους. Στη συνέχεια, οι ερευνητές ήλεγχαν καθημερινά πώς ένιωθαν οι συμμετέχοντες από αυτές τις δραστηριότητες.
Όσον αφορά την «ευδαιμονία» — το βαθύ αίσθημα σκοπού και ικανοποίησης — η βοήθεια προς τους άλλους υπερίσχυσε όλων των άλλων δραστηριοτήτων. Η φροντίδα του εαυτού, η κοινωνικοποίηση και η ενασχόληση με την τέχνη προκάλεσαν μεν θετικά συναισθήματα, ωστόσο δεν έδωσαν τη ζεστή αίσθηση που ένιωθαν όσοι πρόσφεραν στους άλλους.
Μπορούμε να πούμε ότι η καλοσύνη καλλιεργεί την ευτυχία. Σε μελέτη του 2019 που δημοσιεύθηκε στο The Journal of Social Psychology, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που έκαναν πράξεις καλοσύνης κάθε μέρα για επτά ημέρες ένιωσαν πολύ πιο ευτυχείς. Είναι ενδιαφέρον ότι, ανεξάρτητα από το αν οι άνθρωποι ήταν καλοί και ευγενικοί με την οικογένειά τους ή με ξένους, όσο περισσότερες πράξεις καλοσύνης έκαναν ή παρατηρούσαν τόσο πιο ευτυχισμένοι ήταν.
Αξιοσημείωτο είναι ότι η καλοσύνη δεν επηρεάζει μόνο τα συναισθήματα, αλλά και το DNA, διαμορφώνοντας τον τρόπο λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.
Οι καλές πράξεις αλλάζουν το DNA μας
Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας αποφάσισε να διερευνήσει αν η καλοσύνη προς τους άλλους αλλάζει το σώμα μας σε γενετικό επίπεδο.
Για να ελέγξουν εμπειρικά το ερώτημα, οι ερευνητές χώρισαν τυχαία μία ομάδα ενηλίκων σε τρεις υποομάδες, για τέσσερις εβδομάδες: η μία ομάδα έκανε καλές πράξεις για συγκεκριμένα άτομα, η άλλη έκανε καλές πράξεις για τον εαυτό της και η τρίτη ομάδα έκανε μια ουδέτερη δραστηριότητα ως ομάδα ελέγχου.
Στην αρχή και στο τέλος της μελέτης, οι συμμετέχοντες έδωσαν δείγματα αίματος. Οι επιστήμονες έψαξαν για αλλαγές σε ένα σύνολο γονιδίων που συνδέονται με τη φλεγμονή και το άγχος. Γονίδια που, όταν είναι υπερδραστήρια, συνδέονται με αυξημένες πιθανότητες ανάπτυξης ασθενειών όπως οι καρδιακές παθήσεις.
Τα ευρήματα ήταν συναρπαστικά. Η ομάδα που έκανε καλές πράξεις για άλλους έδειξε τη μεγαλύτερη θετική αλλαγή στη γονιδιακή δραστηριότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος: τα δείγματα αίματος έδειξαν μειωμένη έκφραση γονιδίων που συνδέονται με τη φλεγμονή και το άγχος.
Τα ευρήματά τους επιβεβαίωσαν μια από τις προηγούμενες μελέτες τους, του 2017, στην οποία κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι «δεν απαιτήθηκαν δαπανηρές, καθοδηγούμενες από εκπαιδευτή ή εργοβόρες δραστηριότητες· η απλή ενσωμάτωση μικρών πράξεων καλοσύνης προς τους άλλους στην καθημερινή ρουτίνα ήταν αρκετή για να αλλάξει η ρύθμιση των γονιδίων των λευκοκυττάρων».
Η καλοσύνη μεταδίδεται
«Οι περισσότερες ανθρώπινες συμπεριφορές, συναισθήματα και χαρακτηριστικά είναι κοινωνικά μεταδοτικά», λέει η Αμπιγκέιλ Μαρς, νευροεπιστήμονας και ερευνήτρια της ενσυναίσθησης στο Πανεπιστήμιο Georgetown, στην Epoch Times.
Όταν βλέπουμε τους άλλους να κάνουν ευγενικές πράξεις, ενεργοποιούνται τα μιμητικά κυκλώματα του εγκεφάλου, και μαθαίνουμε να είμαστε ευγενικοί χωρίς συνειδητή προσπάθεια.
Μια διάσημη παραβολή αφηγείται πώς μια καταιγίδα ξέβρασε χιλιάδες αστερίες στην παραλία, όπου αργοπέθαιναν. Πλήθος είχε συγκεντρωθεί και παρακολουθούσε, χωρίς να κάνει κάτι. Ξαφνικά, ένα παιδί άρχισε να μαζεύει τους αστερίες έναν-έναν και να τους ρίχνει πίσω στη θάλασσα. «Γιε μου», του είπε ένας άνδρας, «δεν βλέπεις πόσο μεγάλη είναι αυτή η παραλία και πόσοι αστερίες υπάρχουν; Δεν μπορείς να τους σώσεις όλους». Το παιδί χαμογέλασε, μάζεψε έναν άλλο αστερία, τον έριξε στη θάλασσα και απάντησε: «Έσωσα αυτόν!» Ο άνδρας συγκινήθηκε και άρχισε να βοηθά το παιδί. Η προσπάθειά τους μεταδόθηκε σιγά σιγά και στους άλλους μέχρι που στο τέλος όλο το πλήθος συμμετείχε.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία, μεμονωμένες πράξεις καλοσύνης μπορεί να εξαπλωθούν περισσότερο από ό,τι νομίζετε.
Η έρευνα του Άνταμ Γκραντ [Adam Grant], καθηγητή στο Wharton School του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, επιβεβαιώνει το μεταδοτικό στοιχείο της καλοσύνης σε αυτό που ονομάζει «αντίστροφη αμοιβαιότητα». Σε ελεγχόμενα πειράματα, όταν οι συμμετέχοντες είδαν κάποιον άνθρωπο να προσφέρει τη βοήθειά του, οι πιθανότητα να βοηθήσουνς αργότερα έναν άγνωστο αυξήθηκε κατά 26%.
Οι κοινωνικοί επιστήμονες Τζέιμς Φάουλερ και Νικόλας Χρηστάκης [James Fowler, Nicholas Christakis] πραγματοποίησαν μια μελέτη-ορόσημο, που έδειξε ότι η γενναιόδωρη συμπεριφορά διαδίδεται μέσω των κοινωνικών δικτύων έως και τρεις βαθμούς μακριά. Η μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, διαπίστωσε ότι όταν ένα άτομο ενεργεί γενναιόδωρα, εμπνέει και άλλους να ενεργούν γενναιόδωρα απέναντι σε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών ανθρώπων, δημιουργώντας έτσι μια αλυσίδα ευγενικών πράξεων.
Διαπίστωσαν ότι όταν ένα άτομο ενεργεί ανιδιοτελώς, εμπνέει τους φίλους του και ακόμη και τους φίλους των φίλων του να είναι επίσης πιο γενναιόδωροι. Ο αντίκτυπος συνεχίζεται μέχρι και ένα τρίτο επίπεδο, μεταδιδόμενος σαν κύμα μέσα από τα ανθρώπινα δίκτυα.
Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η καλοσύνη;
Στη δεκαετία του 1960, ο Αμερικανός ψυχολόγος Στάνλεϋ Μίλγκραμ [Stanley Milgram] διεξήγαγε ένα πείραμα που διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι μπορούσαν να φτάσουν σε οποιονδήποτε άγνωστο μέσω 5,2 μεσαζόντων κατά μέσο όρο. Αυτό είναι το λεγόμενο «πρόβλημα του μικρού κόσμου», δηλαδή ότι είμαστε πολύ πιο συνδεδεμένοι από ό,τι συνειδητοποιούμε. Με την τεχνολογία, ο κόσμος έχει γίνει ακόμα μικρότερος — ο μέσος όρος μεσαζόντων μειώθηκε σε 3,57 .
Ακόμα και σήμερα, η ιστορία του Κεντ Νέρμπερν, που βοήθησε ανιδιοτελώς την ηλικιωμένη γυναίκα πριν από 40 χρόνια, συνεχίζει να επηρεάζει τους ανθρώπους. Ο ίδιος είπε ότι όταν μοιράστηκε την ιστορία στο διαδίκτυο, έλαβε αμέτρητα μηνύματα, ειδικά από νέους ανθρώπους που έλεγαν πόσο βαθιά τους συγκίνησε και τους ενέπνευσε. Η ιστορία έχει παρακινήσει πολλούς από αυτούς να ενεργούν με περισσότερη καλοσύνη στη ζωή τους, με την πεποίθηση ότι ακόμα και μια απλή πράξη καλοσύνης είναι σημαντική.
Καλλιεργώντας την καλοσύνη
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Psychological Science, οι ερευνητές ανέθεσαν σε εθελοντές τυχαία είτε μια οκτάμηνη εκπαίδευση στην ενσυνειδητότητα είτε μια δραστηριότητα ελέγχου.
Στο τέλος του πειράματος, οι συμμετέχοντες συγκεντρώθηκαν σε μία αίθουσα, όπου περίμεναν όπως πίστευαν για να δώσουν αναφορά για μια εργασία. Ένα άτομο, μία ηθοποιός, μπήκε στην αίθουσα περπατώντας με πατερίτσες. «Η πάσχουσα, που έδειχνε να πονάει καθώς περπατούσε, σταμάτησε όταν έφτασε στις καρέκλες. Στη συνέχεια, κοίταξε το κινητό της, αναστέναξε και έγειρε στον τοίχο», σημείωσαν οι συγγραφείς.
Αυτό που συνέβη στη συνέχεια ήταν αρκετά αποκαλυπτικό: οι μισοί της ομάδας που είχε εκπαιδευτεί στον διαλογισμό σηκώθηκαν άμεσα, προσφέροντας τις θέσεις τους, ενώ μόνο το 15% της ομάδας ελέγχου έκανε το ίδιο.
Οι συγγραφείς σημείωσαν ότι «ο διαλογισμός είχε τεράστιο αποτέλεσμα, πενταπλασιάζοντας τις πιθανότητες να αναλάβει κάποιος δράση για να ανακουφίσει τον πόνο ενός άλλου ατόμου».
Μεταγενέστερα πειράματα επιβεβαίωσαν ότι ακόμη και πιο σύντομες χρονικά πρακτικές διαλογισμού, όπως τριών εβδομάδων, επίσης καλλιεργούν σε σημαντικό βαθμό την ενσυναίσθηση.
Ένας άλλος τρόπος για να αναπτύξετε την καλοσύνη σας είναι να νιώσετε ότι αποτελείτε μέρος ενός συνόλου μεγαλύτερου από τον εαυτό σας. Ένας τρόπος να βιώσετε αυτό το αίσθημα είναι μέσω του δέους που προκαλεί η φύση. Σε μελέτη του 2015 που δημοσιεύθηκε στο Journal of Personality and Social Psychology, ορισμένοι από τους συμμετέχοντες στάθηκε μπροστά από ψηλά δέντρα ευκαλύπτου κοιτάζοντάς τα για ένα λεπτό, ενώ οι υπόλοιποι κοίταξαν ένα σύγχρονο κτίριο. Εκείνοι που κοίταξαν τα δέντρα έδειξαν αργότερα μεγαλύτερη διάθεση να προσφέρουν τη βοήθειά τους και ανέφεραν μειωμένο εγωκεντρισμό.
Ο Κεντ Νέρμπερν είπε ότι από εκείνη τη βραδιά με την ηλικιωμένη κυρία, υιοθέτησε πιο συνειδητά αυτή τη συμπεριφορά.
«Ένας απλός τρόπος είναι [να ρωτάς τον εαυτό σου] αν το καλό που θα κάνεις για τον άλλον υπερβαίνει τη δυσκολία ή το ξεβόλεμα που υφίστασαι ο ίδιος. Αν είναι όντως έτσι… τότε κάνε το καλό!»
Οι συνειδητές πράξεις καλοσύνης μπορεί να ξεκινήσουν από μικρά πράγματα. Η Μαρς προτείνει την εξής φόρμουλα: όταν συμβεί το Χ, τότε θα κάνω το Υ — με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες. «Κάθε φορά που περνάω από μια πόρτα, θα προσέχω αν πλησιάζει κάποιος και θα την κρατάω ανοιχτή για αυτόν… όταν βλέπω σκουπίδια στο έδαφος, θα τα μαζεύω, κοκ».
«Στην αρχή ίσως είναι λίγο δύσκολο, αλλά μετά γίνεται συνήθεια», δηλώνει.
Ο Νέρμπερν κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ευκαιρίες για μία πράξη καλοσύνης — όπως η διαδρομή που προσέφερε με το ταξί — εμφανίζονται απροσδόκητα, αλλά κάθε μέρα συναντάμε κάποιες. Όταν έρχονται, «αξιοποιήστε τις· δείξτε καλοσύνη».
«Μακροπρόθεσμα, η ζωή σας θα γίνει πολύ καλύτερη.»
Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτό το άρθρο αποτελούν απόψεις των συγγραφέων και δεν αντανακλούν απαραίτητα τις απόψεις της Epoch Times.
* * * * *
* Το παρόν αποτελεί το ενδέκατο μέρος της σειράς «Η ιατρική της αρετής». Τα προηγούμενα μέρη είναι τα:
Μέρος 1ο: Ευγνωμοσύνη: Ένα εναλλακτικό φάρμακο για τον θυμό και την κατάθλιψη
Μέρος 2ο: Το τίμημα των ψεμάτων
Μέρος 3ο: Το ‘μαγικό ραβδί’ της συγχώρεσης
Μέρος 4ο: Μνησικακία: Ένας βλαβερός για την καρδιά μας φιλοξενούμενος
Μέρος 5ο: Δέος: Μία βασική ανθρώπινη ανάγκη που κάνει θαύματα στο ανοσοποιητικό σύστημα
Μέρος 6ο: Γενναιοδωρία: Δίνοντας λίγα κερδίζουμε πολλά
Μέρος 7ο: Διαμορφώνοντας τον εαυτό μας με θάρρος
Μέρος 8ο: Αντί για αντικαταθλιπτικά, αισιοδοξία
Μέρος 9ο: Αγάπη, βάλσαμο καρδιάς
Μέρος 10ο: Ελπίδα, το τελευταίο καταφύγιο
Μέρος 11ο: Η μεταμορφωτική και μεταδοτική δύναμη της καλοσύνης
