Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε στις 21 Σεπτεμβρίου μερική επιστράτευση, την πρώτη ανάλογη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ανακοίνωση έρχεται λιγότερο από 24 ώρες αφότου οι φιλορώσοι ηγέτες σε τέσσερις ουκρανικές επαρχίες ανακοίνωσαν ότι σχεδιάζουν τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για την αποχώρηση από την Ουκρανία και την ένταξή της στη Ρωσική Ομοσπονδία.
Οι διπλές εξελίξεις, οι οποίες προκάλεσαν την ταχεία καταδίκη της Ουκρανίας και των συμμάχων της, φαίνεται ότι εξέπληξαν πολλούς παρατηρητές.
«Σαφώς, είναι κάτι που πρέπει να λάβουμε πολύ σοβαρά υπόψη μας, διότι, ξέρετε, δεν έχουμε τον έλεγχο. Δεν είμαι σίγουρη ότι ούτε αυτός (ο Πούτιν) έχει τον έλεγχο», δήλωσε η υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Τζίλιαν Κίγκαν. «Πρόκειται προφανώς για μια κλιμάκωση».
Δημοψηφίσματα εντός ημερών
Οι φιλορώσοι ηγέτες στο Ντονέτσκ, το Λουχάνσκ, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια ανακοίνωσαν στις 20 Σεπτεμβρίου σχέδια για τη διεξαγωγή ξεχωριστών δημοψηφισμάτων σχετικά με την ένταξή τους στη Ρωσία.
Και τα τέσσερα δημοψηφίσματα προβλέπεται να διεξαχθούν εντός ημερών, μεταξύ 23 και 27 Σεπτεμβρίου.
Από τότε που η Μόσχα ξεκίνησε αυτό που αποκαλεί «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου, οι ρωσικές δυνάμεις και οι τοπικοί σύμμαχοί τους έχουν καταλάβει σχεδόν όλο το Λουχάνσκ και περίπου το 60% του Ντονέτσκ, το τελευταίο εκ των οποίων παραμένει πεδίο έντονων μαχών.
Λίγες μόνο ημέρες πριν από την έναρξη της επιχείρησής της, η Μόσχα αναγνώρισε επίσημα και τις δύο επαρχίες ως ανεξάρτητες «λαϊκές δημοκρατίες».
Μαζί, το Λουχάνσκ και το Ντονέτσκ αποτελούν τη ρωσόφωνη περιοχή Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας, η οποία αποτέλεσε το κύριο επίκεντρο της ρωσικής εισβολής.
Η Ρωσία και οι σύμμαχοί της κατέχουν επίσης το μεγαλύτερο μέρος της νότιας επαρχίας Ζαπορίζια και σχεδόν ολόκληρη τη γειτονική επαρχία Χερσώνα, συμπεριλαμβανομένης της περιφερειακής πρωτεύουσας της τελευταίας.
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ υπερασπίστηκε την απόφαση.
«Οι λαοί των αντίστοιχων εδαφών θα πρέπει να αποφασίσουν για την τύχη τους», δήλωσε ο Λαβρόφ.
Ωστόσο, το Κίεβο και οι περισσότερες δυτικές πρωτεύουσες καταδίκασαν απερίφραστα την κίνηση.
«Η Ρωσία ήταν και παραμένει ένας επιτιθέμενος, που κατέχει παράνομα τμήματα της ουκρανικής γης», έγραψε στο Twitter ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα. «Η Ουκρανία έχει κάθε δικαίωμα να απελευθερώσει τα εδάφη της και θα συνεχίσει να τα απελευθερώνει ό,τι κι αν λέει η Ρωσία».
Τις τελευταίες 10 ημέρες, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν επιτύχει αξιοσημείωτα επιτεύγματα στο πεδίο της μάχης, ανακαταλαμβάνοντας θέσεις στη βορειοανατολική περιοχή του Χάρκοβο, η οποία γειτνιάζει με το Ντονμπάς.
Ενώ η κυβέρνηση στο Κίεβο παρουσιάζει την αντεπίθεση ως «σημείο καμπής» στη σύγκρουση, Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν υποβαθμίσει τη στρατηγική της σημασία.
Το Κίεβο λέει ότι δεν θα δεχθεί ποτέ τη ρωσική κατοχή του εδάφους του, ενώ συνεχίζει να καλεί τους δυτικούς συμμάχους του να το προμηθεύουν με όλο και πιο προηγμένο οπλισμό.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδίκασε επίσης τις προγραμματισμένες κάλπες, υποσχόμενη να μην αναγνωρίσει τα αποτελέσματα.
«Η Ρωσία, η πολιτική της ηγεσία και όλοι όσοι εμπλέκονται σε αυτά τα “δημοψηφίσματα” και σε άλλες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου στην Ουκρανία θα λογοδοτήσουν», ανέφερε σε δήλωσή του ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ.
Συνέχισε λέγοντας ότι «θα εξεταστούν πρόσθετα περιοριστικά μέτρα κατά της Ρωσίας» υπό το φως των περιστάσεων.
Σε δημοψήφισμα του 2014, η περιοχή της Κριμαίας στη Μαύρη Θάλασσα, η οποία συνορεύει με την επαρχία της Χερσώνας, ψήφισε να εγκαταλείψει την Ουκρανία και να ενταχθεί στη Ρωσία.
Η ψηφοφορία στην Κριμαία, η οποία δεν αναγνωρίζεται από όλες τις χώρες εκτός από μερικές, ήρθε στον απόηχο της «επανάστασης του Μαϊντάν» στην Ουκρανία, η οποία απομάκρυνε από την εξουσία τον πρόεδρο Βίκτορ Γιανουκόβιτς, ο οποίος ήταν γνωστό ότι βρισκόταν κοντά στη Μόσχα.
Η Μόσχα κηρύττει μερική επιστράτευση
Ο Πούτιν ανέβασε τους τόνους στις 21 Σεπτεμβρίου, ανακοινώνοντας τη μερική επιστράτευση -με άμεση ισχύ- των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων.
Σε τηλεοπτικό διάγγελμά του, δήλωσε ότι η απόφαση αυτή προκλήθηκε από τις προκλήσεις που θέτει μια μετωπική γραμμή μήκους περίπου 1.000 χιλιομέτρων, καθώς και από τον ισχυρισμό του ότι η Ρωσία βρίσκεται σε σύγκρουση με «ολόκληρη τη δυτική στρατιωτική μηχανή».
Ο Πούτιν κατήγγειλε επίσης αυτό που περιέγραψε ως «δηλώσεις εκπροσώπων κορυφαίων χωρών του ΝΑΤΟ σχετικά με τη δυνατότητα και το παραδεκτό της χρήσης όπλων μαζικής καταστροφής εναντίον της Ρωσίας».
Μιλώντας μετά από μια μεγάλη σύνοδο κορυφής των ηγετών της Ευρασίας στη Σαμαρκάνδη του Ουζμπεκιστάν στις 16 Σεπτεμβρίου, ο Πούτιν ισχυρίστηκε ότι οι δυτικές δυνάμεις επιδιώκουν τη διάσπαση της Ρωσίας σε αναποτελεσματικά κρατίδια.
Σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας της Ρωσίας, η νέα επιστράτευση αφορά 300.000 εφεδρικούς στρατιώτες με προηγούμενη στρατιωτική εμπειρία.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ενσωμάτωση του Λουχάνσκ, του Ντονέτσκ, της Χερσώνας και της Ζαπορίζια στη Ρωσία -όπως συνέβη στην Κριμαία το 2014- θα άλλαζε βαθιά τη φύση της σύγκρουσης.
«Η εισβολή στο ρωσικό έδαφος είναι ένα έγκλημα που σου επιτρέπει να χρησιμοποιήσεις όλες τις δυνάμεις της αυτοάμυνας», δήλωσε ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, αναπληρωτής πρόεδρος του ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας (και πρώην πρόεδρος της Ρωσίας), σε ανάρτηση στο Telegram. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτά τα δημοψηφίσματα είναι τόσο φοβισμένα στο Κίεβο και στη Δύση».
Τον Μάρτιο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι η άμεση αντιπαράθεση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας θα κινδύνευε να προκαλέσει έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο.
Παρά τις κλιμακώσεις, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι εμφανίστηκε αισιόδοξος.
«Η κατάσταση στο μέτωπο δείχνει ξεκάθαρα ότι η πρωτοβουλία είναι με την Ουκρανία», δήλωσε σε βιντεοσκοπημένη ομιλία του στις 21 Σεπτεμβρίου.
Εν τω μεταξύ, η πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Ουκρανία Μπρίτζετ Μπρινκ χαρακτήρισε τις κινήσεις της Μόσχας ως «σημάδια αδυναμίας, ρωσικής αποτυχίας».
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, έγραψε η Μπρινκ στο Twitter, «δεν θα αναγνωρίσουν ποτέ τη διεκδίκηση της Ρωσίας για δήθεν προσαρτημένα ουκρανικά εδάφη».
Η Κίνα, λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ με τον Πούτιν στο Ουζμπεκιστάν, απάντησε στην κρίση ζητώντας «διάλογο και διαβουλεύσεις» και «έναν τρόπο αντιμετώπισης των ανησυχιών όλων των μερών για την ασφάλεια».
Η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, αφού ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συναντήθηκε επίσης με τον Πούτιν στη Σαμαρκάνδη, απηύθυνε παρόμοιες εκκλήσεις για «διπλωματία και διαμεσολάβηση».
Μιλώντας στο πλαίσιο της συνεδρίασης της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε ότι οι τελευταίες κινήσεις της Μόσχας «καταδεικνύουν τη σοβαρότητα της κατάστασης».
Το Reuters συνέβαλε σε αυτό το ρεπορτάζ.
