Η σημασία της διατροφής στην πρόληψη του καρκίνου

Ο καρκίνος είναι μια από τις κυριότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως, με σχεδόν 10 εκατομμύρια θύματα το 2022.

Μελέτη του 2008 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Pharmaceutical Research, το επίσημο περιοδικό της Αμερικανικής Ένωσης Φαρμακευτικών Επιστημόνων (American Association of Pharmaceutical Scientists), βρήκε πως μόλις το 5% με 10% των περιπτώσεων καρκίνου προκαλούνται από γενετικά ελαττώματα, ενώ πάνω από το 90% των περιπτώσεων σχετίζεται με το περιβάλλον και τον τρόπο ζωής. Επίσης, το 30% με 35% όλων των θανάτων λόγω καρκίνου σχετίζονται με την διατροφή.

Ο Τζανγκ Γουεϊτζούν, διατροφολόγος στο Συμβουλευτικό Κέντρο Διατροφής Κέτζι (Keji Nutrition Consultation Center), μοιράστηκε τις γνώσεις του για τη σχέση καρκίνου και δίαιτας, και έδωσε συστάσεις για το μαγείρεμα και τον τρόπο ζωής, που μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη ανάπτυξης καρκίνου, στο πρόγραμμα «Health 1+1» του NTDTV.

Η διατροφή επηρεάζει πολλές μορφές καρκίνου

Έρευνες έχουν δείξει τις επιπτώσεις που έχουν οι διατροφικές επιλογές μας στην ανάπτυξη του καρκίνου, υπογραμμίζοντας τη σημασία της διατροφής στην πρόληψη της ασθένειας.

1. Καρκίνος του παχέος εντέρου

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου επηρεάζεται σημαντικά από τις διατροφικές συνήθειες. Μια δίαιτα ελλιπής σε φυτικές ίνες λόγω χαμηλής πρόσληψης λαχανικών, φρούτων και σιτηρών ολικής άλεσης μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη έκθεση των εντέρων σε τοξικές ύλες, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου.

Υπερβολική πρόσληψη κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος αυξάνει επίσης τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου. Το επεξεργασμένο κρέας (περιλαμβάνοντας τα λουκάνικα, το ζαμπόν, το μπέικον, το παστό βοδινό, τα αλλαντικά, το κρέας σε κονσέρβα) έχει κατηγοριοποιηθεί ως καρκινογόνο Επιπέδου 1 από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας του Καρκίνου (International Agency for Research on Cancer – IARC) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Αν και έχει επιβεβαιωθεί ότι το επεξεργασμένο κρέας  προκαλεί καρκίνο του παχέος εντέρου, η σχέση του με τον καρκίνο του στομάχου παραμένει ασαφής.

Το κόκκινο κρέας (χοιρινό, μοσχάρι και αρνί) κατηγοριοποιούνται ως καρκινογόνα Κλάσης 2Α από τον IARC. Η κατηγοριοποίηση βασίζεται σε κάποιες μελέτες που συνδέουν την υψηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος με την αύξηση κινδύνου για ορισμένους τύπους καρκίνου, και συγκεκριμένα του καρκίνου του παχέος εντέρου.

Καρκινογόνα Κλάσης 1 έχουν εδραιωμένους συσχετισμούς με τον καρκίνο στους ανθρώπους, ενώ τα καρκινογόνα Κλάσης 2 βασίζονται σε διάφορα επίπεδα αβεβαιότητας, με τα 2Α να έχουν πιο ισχυρά αποδεικτικά στοιχεία από τα 2Β.

Επομένως, η συμβουλή είναι «Μην τρώτε κόκκινο κρέας κάθε μέρα» και όταν το τρώτε, να θυμάστε να το συνδυάζετε με τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, όπως λαχανικά και φρούτα, για να μειώσετε τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.

2. Καρκίνος του ήπατος

Σε καυτά, γεμάτα υγρασία περιβάλλοντα, η μη κατάλληλη αποθήκευση δημητριακών, ξηρών καρπών και φιστικιών μπορεί να οδηγήσει σε παραγωγή αφλατοξίνης. Κατηγοριοποιημένη ως καρκινογόνο Επιπέδου 1 από τον IARC, η αφλατοξίνη, μια εξαιρετικά δηλητηριώδης ουσία, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος.

Συνιστάται η αποθήκευση ξηρών καρπών και σιτηρών που δεν καταναλώνονται σε σφραγισμένα σκεύη στο ψυγείο ή αποξηραμένα σε θερμοκρασία δωματίου.

3. Καρκίνος του στομάχου

Η κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων αλμυρών τροφών, όπως τα αλλαντικά, το παστό ψάρι και τα τουρσιά, μπορεί να προκαλέσει ζημιά στον βλεννογόνο του στομάχου και να αυξήσει τον κίνδυνο μετάλλαξης των κυττάρων οδηγώντας σε καρκίνο. Ενισχύει επίσης την ανάπτυξη του ελικοβακτηρίδιου του πυλωρού, ένα είδος βακτηριδίου στο στομάχι, μια βασική αιτία καρκίνου του στομάχου.

Πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Gastric Cancer, η οποία παρακολούθησε 470.000 ανθρώπους για περίπου 11 χρόνια, έδειξε ότι αυτοί που πρόσθεταν συχνά αλάτι στα γεύματά τους έχουν 41% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο του στομάχου σε σχέση με αυτούς που το έκαναν σπάνια έως καθόλου.

4. Καρκίνος του μαστού

Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PNAS τον Μάιο βρήκε ότι μια δίαιτα υψηλή σε λιπαρά είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την πρόοδο του καρκίνου, λόγω της καταστρεπτικής επίδρασης στα βακτήρια του εντέρου.

Μια ξεχωριστή ολοκληρωμένη έρευνα βρήκε ότι υψηλότερη πρόσληψη συνολικού λίπους και κορεσμένων λιπαρών συνδέεται με αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.

5. Καρκίνοι που σχετίζονται με την παχυσαρκία

Ένας τρόπος διατροφής που οδηγεί στην παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για πάνω από 10 είδη καρκίνων, περιλαμβάνοντας τον καρκίνο του οισοφάγου, του ήπατος, των νεφρών, του στομάχου, του παχέος εντέρου, του προστάτη, των μαστών, της χολής και των ωοθηκών.

Η παχυσαρκία όχι μόνο ευνοεί το ξεκίνημα και τη διάδοση του καρκίνου, αλλά επιπλέον επιδεινώνει την πρόγνωση για πολλές μορφές καρκίνου.

4 συνήθειες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου

Ο Τζάνγκ επεσήμανε αρκετές διατροφικές συνήθεις που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου:

1. Το μάσημα του καρπού αρίκα (Areca Nut)

Ο καρπός αρίκα, του οποίου κύριο δραστικό συστατικό είναι η arecoline, κατηγοριοποιείται ως καρκινογόνο Κλάσης 1 από τον IARC. Παρότι μασιέται για την ήπια τονωτική επίδρασή του, ερεθίζει και προκαλεί ζημιά στον βλεννογόνο του στόματος, προκαλώντας πιθανώς καρκίνο. Εναλλακτικές προτάσεις για αναζωογόνηση περιλαμβάνουν την κατανάλωση καφέ, το μάσημα μιας τσίχλας ή τη χρήση ενός στικ μέντας.

2. Κατάποση πολύ ζεστών ροφημάτων (κίνδυνος καρκίνου του οισοφάγου)

Ροφήματα που πίνονται σε θερμοκρασία που υπερβαίνει τους 65 βαθμούς Κελσίου κατηγοριοποιούνται ως καρκινογόνα Κλάσης 2Α από τον IARC.

Τα υπερβολικά ζεστά ροφήματα ερεθίζουν και βλάπτουν τα κύτταρα του οισοφάγου, και η συνεχόμενη έκθεση σε αυτά αυξάνει τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου. Πάντα να αφήνετε το τσάι, τον καφέ ή τη σούπα σας να κρυώσει πριν την κατανάλωση.

3. Κατανάλωση μουχλιασμένων τροφίμων (κίνδυνος καρκίνου του ήπατος)

Τα μουχλιασμένα φαγητά περιέχουν καρκινογόνα όπως η μούχλα και οι αφλατοξίνες.

Αποφύγετε φρούτα με μουχλιασμένη φλούδα, καθώς η μούχλα μπορεί να έχει εισέλθει στο εσωτερικό. Είναι προτιμότερη η κατανάλωση μαγειρεμένου φαγητού εντός μίας ή δύο ημερών για να αποφύγετε την ανάπτυξη μούχλας.

4. Κατανάλωση αλκοόλ (κίνδυνος καρκίνου του γαστρεντερικού σωλήνα)

Το αλκοόλ κατηγοριοποιείται ως καρκινογόνο Κλάσης 1 από τον IARC. Ακόμη και μικρές ποσότητες που καταναλώνονται για μακρά περίοδο αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Το αλκοόλ είναι παράγοντας κινδύνου ανάπτυξης αρκετών ειδών καρκίνου, όπως ο καρκίνος του μαστού, του παχέος εντέρου, του στομάχου, του ήπατος, του παγκρέατος και του οισοφάγου.

Να τρώτε πριν και κατά τη διάρκεια της κατανάλωσης αλκοόλ συγκεκριμένα λαχανικά και φρούτα. Η εναλλαγή των αλκοολούχων με μη αλκοολούχα ποτά επίσης βοηθά στη μείωση των επιπτώσεων του αλκοόλ στον οργανισμό.

Μέθοδοι μαγειρέματος για τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου

Ορισμένες τεχνικές μαγειρέματος ευνοούν τη διατήρηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών και τη, κατά συνέπεια, τη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου. Ο κος Τζανγκ προτείνει:

1. Περιορίστε τον χρόνο μαγειρέματος

Το παρατεταμένο μαγείρεμα μειώνει τα θρεπτικά συστατικά. Ο στόχος εδώ είναι να διασφαλίσουμε ότι τα διάφορα συστατικά έχουν μαγειρευτεί πλήρως. Για αυτόν τον λόγο, συνιστάται να μαγειρεύονται πρώτα οι τροφές που χρειάζονται περισσότερη ώρα και να προστίθενται ύστερα οι τροφές που μαγειρεύονται γρήγορα, όπως τα λαχανικά.

2. Αποφύγετε το τηγάνισμα σε υψηλή θερμοκρασία

Το λίπος, όταν εκτίθεται σε υψηλές θερμοκρασίες, τείνει να παράγει λιπώδεις αναθυμιάσεις, οι οποίες είναι επίσης καρκινογόνα Κλάσης 2Α και αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των πνευμόνων. Συνιστάται το τηγάνισμα σε μέτρια έως χαμηλή φωτιά, το μαγείρεμα στον ατμό ή το βράσιμο, που ελαχιστοποιούν την παραγωγή επιβλαβών ουσιών.

3. Ελαττώστε το ψήσιμο στη σχάρα και το βαθύ τηγάνισμα

Οι υψηλές θερμοκρασίες υπερθερμαίνουν τις πρωτεΐνες, παράγοντας καρκινογόνα Κλάσης 2Β, όπως πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες.

Αποφύγετε να καίτε το κρέας, περιορίστε την κατανάλωση ψητού κρέατος και συνδυάζετέ το με λαχανικά και φρούτα.

4. Δώστε προσοχή στα αμυλούχα τρόφιμα

Το βαθύ τηγάνισμα και το ψήσιμο αμυλούχων τροφίμων σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες παράγει ακρυλαμίδια, που είναι καρκινογόνα Κλάσης 2Α.

Συνήθειες που συμβάλλουν στην πρόληψη του καρκίνου

Ένας τρόπος ζωής που προλαμβάνει τον καρκίνο περιλαμβάνει τις εξής συνήθειες:

1. Μια απλή, ισορροπημένη διατροφή

Να τρώτε μέτριες μερίδες συχνά, δίνοντας έμφαση στα λαχανικά και τα φρούτα. Η υπερβολική κατανάλωση τροφής επιβαρύνει τον γαστρεντερικό σωλήνα, οδηγώντας πιθανώς σε γαστοοισοφαγική παλινδρόμηση ή γαστρικά έλκη, τα οποία είναι και τα δύο προάγγελοι καρκίνου.

2. Διαχείριση του βάρους

Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο για πάνω από δέκα είδη καρκίνου. Μειώστε τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και ζάχαρη, και αυξήστε την πρόσληψη φρούτων και λαχανικών για τον έλεγχο του βάρους και την ελαχιστοποίηση της χρόνιας, χαμηλού επιπέδου φλεγμονής.

3. Κατανάλωση σπιτικού φαγητού

Το μη σπιτικό φαγητό συνήθως περιέχει πολλές θερμίδες, λιπαρά και σάκχαρα, αυξάνοντας τον κίνδυνο παχυσαρκίας και καρκίνου. Επιπροσθέτως, τα πλαστικά σκεύη που χρησιμοποιούνται συνήθως  επιβαρύνουν περαιτέρω την υγεία.

4. Προτεραιότητα στη σωματική και ψυχική υγεία

Ο επαρκής ύπνος, η συχνή άσκηση και η διατήρηση μιας θετικής διάθεσης υποστηρίζουν τη σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Μια μετα-ανάλυση του 2020 βρήκε ότι ένας υγιεινός τρόπος ζωής – ο οποίος περιλαμβάνει μια σωστή δίαιτα, διαχείριση βάρους, φυσική δραστηριότητα, περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ και αποφυγή καπνίσματος – συνδέεται με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης διαφόρων μορφών καρκίνου (συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου της κύστης, των μαστών, του παχέος εντέρου, του ενδομητρίου, του οισοφάγου, των νεφρών, του ήπατος, των πνευμόνων, του ορθού και του στομάχου) κατά 17% με 58%.

Των Ben Lam και JoJo Novaes