Ανάλυση ειδήσεων
Η 4η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ), που ολοκληρώθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2025 στο Πεκίνο, σηματοδότησε μια νέα, αλλά αινιγματική φάση στην κινεζική πολιτική. Ενώ θα έπρεπε να είναι μια εσωτερική διαδικασία επικύρωσης του νέου 15ου Πενταετούς Σχεδίου (2026-2030), αντ’αυτού μετατατράπηκε σε μια επίδειξη ισχύος του Σι Τζινπίνγκ και σε μια σαφή ένδειξη ότι το καθεστώς βρίσκεται σε φάση εσωτερικής ανασφάλειας.
Η κύρια λειτουργία των ολομελειών είναι η ευθυγράμμιση των κομματικών αξιωματούχων γύρω από κοινούς πολιτικούς στόχους, προβάλλοντας την εικόνα της συλλογικής διακυβέρνησης.
Στη σκιά σημαντικών εκκαθαρίσεων στην κορυφή του στρατιωτικού μηχανισμού και ευρύτερων πολιτικών ανακατατάξεων, η ολομέλεια ενέκρινε -μεταξύ άλλων- τις Προτάσεις για το 15ο Πενταετές Σχέδιο και επιβεβαίωσε την περαιτέρω πορεία της Κίνας προς τεχνολογική αυτάρκεια, εσωτερική σταθερότητα και αυστηρό έλεγχο. Η σύνοδος αυτή ακολουθεί το χρονοδιάγραμμα που έχει θεσπιστεί από την εποχή του Μάο, για να καθοδηγήσει την ανάπτυξη της Κίνας από το 2026-2030.
Προφανώς, δεν διακυβεύονται μόνο οι οικονομικές πολιτικές (ένα ήδη εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα στο τρέχον κλίμα), αλλά και οι αποφάσεις σχετικά με τις στρατηγικές προτεραιότητες. Επομένως, η συζήτηση γύρω από το Πενταετές Σχέδιο αποτελεί μια κρίσιμη στιγμή για να δοκιμαστεί η ισχύς της ηγεσίας του Σι Τζινπίνγκ. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι τις τελευταίες εβδομάδες, οι φήμες (που όμως δεν μπορούν να επαληθευτούν) έχουν πολλαπλασιαστεί σχετικά με εσωτερικές διαφωνίες, ακόμη και για την υγεία του Σι Τζινπίνγκ.
Οι ολομέλειες διεξάγονται κεκλεισμένων των θυρών, επομένως πολύ λίγα είναι γνωστά για το τι συζητήθηκε στην πραγματικότητα.
Το τελικό ανακοινωθέν, δεν έδωσε πολλές κατευθύνσεις, γεμάτο γνωστά ιδεολογικά συνθήματα εστίασε στη «σταθερότητα και την αποφασιστική ηγεσία» του Σι. Όμως πίσω από τις γραμμές του, το πραγματικό μήνυμα ήταν ένα: o Γενικός Γραμματέας ενισχύει τον απόλυτο έλεγχο του Κόμματος, αντιμετωπίζοντας τις αυξανόμενες προκλήσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Κατά τα λοιπά επαινεί τα εξαιρετικά αποτελέσματα της πενταετούς περιόδου που λήγει το 2025.
Οι εκκαθαρίσεις στον στρατό: μήνυμα φόβου και πειθαρχίας
Η πιο ηχηρή εξέλιξη ήταν η νέα σειρά εκκαθαρίσεων που έπληξαν κορυφαίους αξιωματούχους του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΛΑΣ).
Μεταξύ αυτών και ο Χε Γουεϊντόνγκ, μέχρι πρότινος αντιπρόεδρος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής, μια θέση που τον κατέτασσε τρίτο στην ιεραρχία των κινεζικών ενόπλων δυνάμεων. Η αποπομπή του, όπως και άλλων ανώτατων διοικητών, υποτίθεται πως σχετίζεται με «σοβαρές παραβιάσεις πειθαρχίας και νόμου». Όμως, πολιτικοί αναλυτές βλέπουν πίσω από αυτές τις κινήσεις μια προσπάθεια εξουδετέρωσης πιθανών εσωτερικών αντιπάλων του Σι, μετά από φήμες για αυξανόμενη δυσαρέσκεια στους στρατιωτικούς κύκλους, ειδικά μετά τις αποτυχίες στο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των πυραυλικών δυνάμεων και στη διαχείριση της άμυνας των συνόρων.
Το νέο Πενταετές Σχέδιο παρουσιάζεται ως «οδικός χάρτης» προς τη «μοντέρνα σοσιαλιστική οικονομία». Πίσω από τις ρητορικές περί «καινοτομίας», «πράσινης μετάβασης» και «τεχνολογικής αυτάρκειας», ωστόσο, πολλοί ειδικοί βλέπουν μια απομονωτική στρατηγική που στοχεύει στην ανθεκτικότητα απέναντι στις κυρώσεις και στον περιορισμό της εξάρτησης από τη Δύση.
Η Global Times, επίσημο όργανο του Πεκίνου, κάνει λόγο για αύξηση του ΑΕΠ κατά 35 τρισεκατομμύρια γουάν ως το 2025, επιμένοντας πως η Κίνα θα παραμείνει όαση στην παγκόσμια σταθερότητα. Ωστόσο τα στοιχεία των τελευταίων μηνών δείχνουν το αντίθετο: πτώση εξαγωγών, φυγή κεφαλαίων, πτώση της εμπιστοσύνης των ξένων επενδυτών και αυξανόμενη ανεργία στους νέους.
Μαζί με τον Χε απομακρύνθηκε και ο ναύαρχος Μιάο Χούα, πρώην διευθυντής του πολιτικού τμήματος της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής (CMC), ο οποίος είχε τεθεί υπό έρευνα από το 2024. Συνολικά, σύμφωνα με διεθνή ρεπορτάζ, περίπου οκτώ στρατηγοί συνδέονται με τις πρόσφατες εκκαθαρίσεις.
Στην ολομέλεια, η Κεντρική Επιτροπή αντικατέστησε 11 μέλη- ο υψηλότερος αριθμός αναπληρωματικών προσώπων που εισέρχονται ως τακτικά μέλη από το 2017. Μάλιστα, ο Τζανγκ Σεμίν, μέχρι σήμερα επικεφαλής της στρατιωτικής αντιδιαφθοράς, προήχθη σε θέση Αντιπροέδρου της CMC, παίρνοντας τη θέση του Χε Γουεϊντόνγκ. Αυτός ο διορισμός στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα, η στρατιωτική πειθαρχία και η απόλυτη αφοσίωση στην ηγεσία είναι κεντρικά στοιχεία της νέα στρατηγικής.
Αυτές οι κινήσεις δεν είναι μεμονωμένες, αντιθέτως, αποτελούν συνέχεια μιας πιο ευρείας εκστρατείας ελέγχου που εντάθηκε ιδιαίτερα από το 2023.
Από την πλευρά της στρατηγικής, η εκκαθάριση κορυφαίων στρατιωτικών προσώπων λειτουργεί ως μέσο ελέγχου και εκκαθάρισης από ομάδες που πιθανόν να μην είναι απολύτως πιστές ή να έχουν δημιουργήσει εστίες εξουσίας ανεξαρτήτως της κεντρικής γραμμής. Είναι επίσης μια υπενθύμιση ότι κανείς, όσο ισχυρός και να είναι, δεν είναι υπεράνω του κόμματος.
Επιπλέον, η επιλογή του Τζανγκ, που είχε αντιμετωπίσει ή συνδέθηκε με τις έρευνες κατά της παράταξης πυραύλων (Rocket Force) και αναγνωρίζεται ως άτομο με στενή εμπιστοσύνη προς τον Σι, δείχνει ότι η ηγεσία προτιμά να γεμίζει κρίσιμες θέσεις με ήδη ελεγμένους συμμάχους .
Οι προτάσεις για το 15ο Πενταετές Σχέδιο: ανάμεσα στις διακηρύξεις και τις προκλήσεις
Η ολομέλεια ενέκρινε το έγγραφο «Προτάσεις της Κεντρικής Επιτροπής για τη διαμόρφωση του 15ου Πενταετούς Σχεδίου». Το συνέδριο έκανε λόγο για την ανάγκη αυτοδυναμίας και αυτοβελτίωσης στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας, ενισχύοντας την έμφαση στην καινοτομία και στην τεχνολογική αυτάρκεια ως πυλώνες του νέου κύκλου ανάπτυξης.
Στο επίκεντρο του κειμένου ήταν επίσης οι έννοιες της σταθερότητας, της ασφάλειας, της περιβαλλοντικής προστασίας και της κοινωνικής ευημερίας, σε ευθυγράμμιση με τις προηγούμενες πενταετείς πολιτικές.
Αξιοσημείωτο είναι ότι για πρώτη φορά εισήχθη-έστω ως προτροπή-η ένταξη των δυνάμεων εθνικής άμυνας (ο στρατός) στον σχεδιασμό πενταετούς ανάπτυξης. Αυτό συμβαδίζει με την τάση του καθεστώτος να συνδέει ακόμη πιο στενά την αμυντική και πολιτική διάσταση υπό τον έλεγχο του Κόμματος.
Παράλληλα η ολομέλεια τόνισε ότι πρέπει να «τρεφόμαστε από το εσωτερικό», δηλαδή να ενισχύσουμε τη ζήτηση εντός Κίνας, να προστατεύσουμε τη βιομηχανική βάση, και να εξισορροπήσουμε τις πιέσεις από τις διεθνείς αναταράξεις.
Ωστόσο, πολλά παραμένουν γενικά και χωρίς συγκεκριμένα μέτρα, χαρακτηριστικό των επίσημων διακηρύξεων, που στη φάση αυτή λειτουργούν ως πλοηγός και συμβολικά πλαίσια, αφήνοντας την υλοποίηση σε κατώτερα επίπεδα και σε επόμενα θεσμικά όργανα.
Η ολομέλεια μάλιστα, αναφέρει ότι η Κίνα βρίσκεται στα πρόθυρα της εκπλήρωσης των κύριων στόχων του 14ου Πενταετούς σχεδίου, γεγονός που επιχειρεί να δημιουργήσει αίσθηση ομαλής συνέχειας και υπερηφάνειας.
Προς μια πιο σκληρή διακυβέρνηση
Μια κεντρική λέξη-κλειδί που επαναλαμβάνεται στο ανακοινωθέν είναι η «μάχη», η ανάγκη να αντιμετωπίζονται «μεγάλες δοκιμασίες», «κίνδυνοι και προκλήσεις» με πνεύμα ιστορικής πρωτοβουλίας όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στα κείμενα « Νέα εποχή του Σι Τζινπίνγκ» εννοώντας ότι το Κόμμα και ο λαός της Κίνας δεν αντιδρούν απλώς στα γεγονότα της Ιστορίας, αλλά αναλαμβάνουν ενεργά να τη διαμορφώσουν. Ταυτόχρονα, μεταφέρει ένα μήνυμα προς όλη τη διοικητική πυραμίδα: κάθε τόλμη που υπονομεύει τη γραμμή του κόμματος θα αντιμετωπίζεται αυστηρά.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο έλεγχος γίνεται διττός. Προς τα πάνω (στρατός, υψηλόβαθμα στελέχη) και προς τα κάτω (περιφερειακές δομές, τοπικά γραφεία). Η στρατηγική είναι να μην αφήνεται χώρος επέκτασης αυτόνομων ομάδων εξουσίας.
Οι πρόσφατες εκκαθαρίσεις, σε συνδυασμό με τον έλεγχο του στρατού και τη συσχέτιση της τεχνολογικής ανάπτυξης με την κομματική γραμμή, ενισχύουν την αντίληψη ότι ο Σι Τζινπίνγκ επιδιώκει μια πιο συγκεντρωτική κυριαρχία. Το μήνυμα είναι ότι η εξουσία του δεν είναι προσωρινή ή διαπραγματεύσιμη, αλλά είναι συνδεδεμένη με την ίδια την επιβίωση του συστήματος.
Μια τόσο βαθιά εκκαθαριστική στρατηγική ενέχει κινδύνους υπερβολής και αντιδράσεων. Πιθανότητα εσωτερικών αντιδράσεων, μυστικής αντίστασης ή συγκρουόμενων ομάδων που αισθάνονται αποκλεισμένες. Αν το σύστημα υπερφορτωθεί με εσωτερικό έλεγχο, η ευελιξία στην αντιμετώπιση κρίσεων ενδέχεται να μειωθεί.
Διεθνής αντίκτυπος
Οι στρατιωτικές εκκαθαρίσεις, ιδίως η απομάκρυνση του Χε Γουεϊντόνγκ, στέλνουν ηχηρό μήνυμα προς τις ΗΠΑ, την Ταιβάν και τους συμμάχους της κινεζικής αντιπολίτευσης: το Πεκίνο δεν ανέχεται καν ανεξέλεγκτο στρατιωτικό παράγοντα.
Η Ταιβάν ήρθε στο προσκήνιο. Η Δημοκρατία της Ταιβάν, η οποία διαχειρίζεται το νησί με δημοκρατικό σύστημα, έχει εντείνει τις προετοιμασίες ασφάλειας και άμυνας. Η ολομέλεια δεν ανέφερε ανοιχτά την Ταιβάν, όμως η έμφαση στην «εθνική ενοποίηση» και στην «προστασία της κυριαρχίας» δείχνει πως η στρατηγική πίεση προς την Ταΐπέι παραμένει κεντρική.
Αναλυτές της RAND και CSIS επισημαίνουν ότι η απομάκρυνση του He Weidong, ενός στρατηγού με εμπειρία σε επιχειρήσεις κατά της Ταιβάν, ίσως προαναγγέλει αναδιάταξη του στρατιωτικού σχεδιασμού στο Στενό της Ταιβάν. Την ίδια στιγμή, δορυφορικές εικόνες δείχνουν αυξημένες ασκήσεις αποβατικών δυνάμεων στις ακτές του Φουτζιάν, ενώ οι κινεζικές περιπολίες γύρω από το νησί έχουν σχεδόν διπλασιαστεί σε συχνότητα μέσα στο 2025.
Η κυβέρνηση της Ταιβάν, μέσω του προέδρου Λάι Τσινγκ- Τε, κατήγγειλε το Πεκίνο για στρατιωτικό εκφοβισμό και κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να προστατεύσει το δικαίωμα του ταϊβανέζικου λαού να ζει ελεύθερα.
Ταυτόχρονα στο διεθνές πεδίο, σε ομιλία του στις ΗΠΑ, ο επικεφαλής του Ταιβανέζικου Συμβουλίου για τις υποθέσεις της Ηπειρωτικής Κίνας, Τσιού Τσούι-Τσενγκ, προειδοποίησε για ντόμινο στην περιοχή αν η Κίνα επιχειρήσει την κατάληψη της Ταιβάν, υπογραμμίζοντας τη σημασία της Ταιβανικής τεχνολογίας.
Το Πεκίνο, μέσω εκπροσώπων του Υπουργείου Εξωτερικών, επαναλαμβάνει ότι η επίλυση της Ταιβανικής υπόθεσης είναι εσωτερικό θέμα και ότι η Κίνα διατηρεί το δικαίωμα χρήσης βίας. Σε σχετικές δηλώσεις τονίζει: «Οι επισκέψεις και επίσημες επαφές των ΗΠΑ με την Ταιβάν υπονομεύουν τη σταθερότητα του Στενού της Ταιβάν».
Οι στρατιωτικές ασκήσεις του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) γύρω από την Ταιβάν, η είσοδος πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών στην αμυντική ζώνη της Ταιβάν και η χρήση γκρίζων τακτικών έχουν αυξηθεί. Η εντεινόμενη πίεση δημιούργησε ανησυχία όχι μόνο στο νησί αλλά και στη διεθνή κοινότητα.
Η Ουάσιγκτον, ήδη σε πορεία ψυχρής αντιπαράθεσης με το Πεκίνο, αντέδρασε άμεσα. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ χαρακτήρισε τις εκκαθαρίσεις «ανησυχητική ένδειξη εσωτερικής αναταραχής» και επανέλαβε ότι «η σταθερότητα στο Στενό της Ταιβάν είναι ζωτικής σημασίας για τη διεθνή ασφάλεια». Οι ΗΠΑ παραμένουν ο κυριότερος εξωτερικός υποστηρικτής της Ταιβάν, εξοπλισμοί, στρατηγικές δηλώσεις και αμυντικά προγράμματα προς το νησί συνεχίζονται.
Οι ΗΠΑ επίσης συνεργάζονται διπλωματικά και στρατιωτικά με συμμάχους στην περιοχή, ενώ στο πλαίσιο διαλόγου για την Ασία-Ειρηνικό υποστήριξαν ότι η Κίνα αποτελεί απειλή για την ασφάλεια της περιοχής.
Η Κίνα απαντά με έντονη ρητορική, απευθύνει προειδοποιήσεις όπως «μην παίζεται με τη φωτιά» όταν οι ΗΠΑ και Ταιβάν επιχειρούν πρόσθετη συνεργασία.
Παράλληλα, οι κινεζικές δηλώσεις τονίζουν ότι οι ΗΠΑ υποθάλπτουν δυνάμεις ανεξαρτησίας του νησιού και παραβιάζουν το πλαίσιο των τριών Κοινών Κινητοποιήσεων (Joint Communiques) με την Κίνα. Στην Ουάσιγκτον, το Κογκρέσο συζητά ήδη νέο πακέτο στήριξης για την Ταιβάν, με έμφαση στην αεράμυνα και στα πυραυλικά συστήματα θαλάσσιας αποτροπής. Ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ δήλωσε ότι «η Κίνα δεν πρέπει να υποτιμήσει την αποφασιστικότητα των δημοκρατιών της περιοχής».
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και χώρες όπως η Ιαπωνία εξέφρασαν ανησυχίες για τις μονομερείς κινήσεις του Πεκίνου και για τις ασκήσεις γύρω από την Ταιβάν, επισημαίνοντας ότι αλλαγές στο status quo με χρήση ισχύος θα είχαν ευρείες συνέπειες.
Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε νέες κυρώσεις σε κινεζικές εταιρείες που κατηγορούνται ότι ενισχύουν τη Ρωσία στις εξαγωγές πετρελαίου, ενώ η Ιαπωνία και η Αυστραλία ενίσχυσαν τις κοινές ασκήσεις με τον αμερικανικό στόλο στον Ειρηνικό.
Ένας ηγέτης σε αναζήτηση νομιμοποίησης
Η ρητορική της ολομέλειας επαναλαμβάνει τη γνωστή φόρμουλα του Πεκίνου: όλα βαίνουν καλώς χάρη στην ηγεσία του Κόμματος και του Σι Τζινπίνγκ. Στην πραγματικότητα όμως το καθεστώς φαίνεται πιο ευάλωτο από ποτέ.
Ο Σι επιχειρεί να συνδυάσει εθνικιστική κινητοποίηση, τεχνολογική αυτάρκεια και στρατιωτική υπεροχή, προκειμένου να αντισταθμίσει την οικονομική στασιμότητα και τη δυσαρέσκεια εντός των ελίτ.
Όπως επισημαίνουν διεθνείς αναλυτές, η εσωτερική κάθαρση είναι ταυτόχρονα εργαλείο φόβου και μηχανισμός επιβίωσης ενός ηγέτη που έχει απομονωθεί ακόμη και μέσα στο ίδιο του το κόμμα.
Η Τέταρτη Ολομέλεια του 2025 δεν ήταν απλώς μια κομματική διαδικασία, αλλά ένα βαρόμετρο της κρίσης του κινεζικού καθεστώτος. Με το βλέμμα στραμμένο στο 2030, ο Σι Τζινπίνγκ προχωρά σε μια επικίνδυνη ισορροπία, να επιβάλλει πλήρη εσωτερική πειθαρχία, να διατηρήσει οικονομική σταθερότητα και ταυτόχρονα, να διαχειριστεί μια αυξανόμενη εξωτερική απομόνωση.
Το αν θα καταφέρει να κρατήσει το σύστημα όρθιο χωρίς να το οδηγήσει σε νέα κρίση, είτε στρατιωτική είτε πολιτική, παραμένει το μεγάλο ερώτημα.
