Βόμβες, νάρκες και άλλοι εκρηκτικοί μηχανισμοί στην Ουκρανία καταστρέφουν μερικά από τα πολυτιμότερα εδάφη του πλανήτη, δημιουργώντας κινδύνους και προκαλώντας υψηλά επίπεδα επικίνδυνης και εκτεταμένης ρύπανσης. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η ζημιά στην περιοχή ενδέχεται να είναι μόνιμη.
«Το κύριο πρόβλημα σήμερα είναι η μόλυνση και οι νάρκες. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα απέραντο ναρκοπέδιο», δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times η Ολένα Λένον, επίκουρη καθηγήτρια και ερευνήτρια στο Τμήμα Εθνικής Ασφάλειας του Πανεπιστημίου του Νιου Χέιβεν. «Το επείγον ερώτημα είναι ποιος θα χρηματοδοτήσει και θα διαχειριστεί τις προσπάθειες αποναρκοθέτησης στην περιοχή».
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, θα χρειαστούν πάνω από 750 χρόνια για την απομάκρυνση των εκρηκτικών με συμβατικές μεθόδους. Η καθηγήτρια επισήμανε ότι ερευνητές αναπτύσσουν εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για τον εντοπισμό μη εκραγέντων πυρομαχικών και την επιτάχυνση της διαδικασίας εκκαθάρισης.
Μια έκθεση του Mine Action Review για το 2024 αναβάθμισε την κατάταξη του προβλήματος των ναρκών στην Ουκρανία από σοβαρό σε «μαζικό».
Τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία ευθύνονται για τη ναρκοθέτηση ολόκληρης της περιοχής με εκρηκτικούς μηχανισμούς, συμπεριλαμβανομένων πυρομαχικών διασποράς και ναρκών κατά προσωπικού, τις οποίες ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν απέστειλε στην Ουκρανία πέρυσι.
Πέραν του κινδύνου από τα μη εκραγέντα πυρομαχικά, σοβαρή ανησυχία προκαλεί και η μόλυνση του εδάφους, καθώς μελέτες αποδεικνύουν τις αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην ποιότητα του εδάφους, ακόμη και μετά το τέλος των εχθροπραξιών.
Εκατομμύρια μικροκαλλιεργητές πλήττονται από τις σφοδρές συγκρούσεις στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας, με ορισμένους να περιγράφουν τις συνέπειες της σύρραξης ως ολοκληρωτική καταστροφή για τον αγροτικό τομέα της χώρας. Πάνω από το 20% της καλλιεργήσιμης γης της Ουκρανίας έχει επηρεαστεί άμεσα.
Η γεωργική γη της Ουκρανίας φιλοξενεί περίπου το 30% της παγκόσμιας μαύρης γης – του πλούσιου σε θρεπτικά συστατικά επιφανειακού εδάφους με εξαιρετική σύσταση που επιτρέπει υψηλή συγκράτηση νερού. Η γονιμότητα αυτή είναι ο λόγος που η χώρα αποκαλείται «ο σιτοβολώνας της Ευρώπης».
«Πρόκειται για εξαιρετικά ελκυστική γη, από τις πιο γόνιμες», δήλωσε στην The Epoch Times ο Φρεντερίκ Μουσό, διευθυντής πολιτικής στο Ινστιτούτο Όκλαντ – μια δεξαμενή σκέψης κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής πολιτικής. «Αυτό καθιστά την Ουκρανία ιδιαίτερα ελκυστική επένδυση για όσους επιθυμούν να παράγουν και να εξάγουν αγροτικά προϊόντα».
Φημισμένη για το εξαιρετικά παραγωγικό της έδαφος – γνωστό στους ντόπιους ως τσερνοζιόμ – η Ουκρανία διαθέτει μεταξύ 62 και 74 εκατομμυρίων στρεμμάτων υψηλής ποιότητας καλλιεργήσιμης γης, που αντιστοιχεί περίπου στο ένα τρίτο του συνόλου τέτοιων εκτάσεων στην Ευρώπη, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Διαμορφωμένο εδώ και χιλιετίες, το πολύτιμο έδαφος της Ουκρανίας περιλαμβάνει ένα λεπτά ισορροπημένο μικροβίωμα και θρεπτικό προφίλ που τώρα απειλείται από τον πόλεμο.
Το μεγαλύτερο μέρος της μαύρης γης βρίσκεται στην Ανατολική Ουκρανία, περιοχή που πλήττεται σφοδρά από τον πόλεμο με τη Ρωσία, με τους χάρτες να αποκαλύπτουν πλήθος ναρκών διάσπαρτων στην περιοχή.
Σύμφωνα με έρευνες του Ινστιτούτου Εδαφολογίας και Αγροχημικής Έρευνας της Ουκρανίας, οι βομβαρδισμοί και οι επιπτώσεις από οβίδες πυροβολικού διαταράσσουν το γόνιμο επιφανειακό έδαφος, μετατοπίζοντας τα εδαφικά στρώματα και επιταχύνοντας τη διάβρωση.
Η μόλυνση από εκραγέντα και μη εκραγέντα πυρομαχικά περιλαμβάνει τοξικά βαρέα μέταλλα όπως κάδμιο, μόλυβδο και υδράργυρο, μεταξύ άλλων. Όλα αυτά δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για την υγεία και περιορίζουν δραστικά τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις.
«Η υγεία του εδάφους αντικατοπτρίζεται άμεσα στην ευημερία των ανθρώπων», τόνισε η Λένον.
Η μακρόχρονη σύγκρουση με τη Ρωσία απειλεί τη γονιμότητα της περιοχής, και πολλοί εκφράζουν φόβους ότι η καταστροφή είναι τόσο εκτεταμένη, ώστε η αποκατάσταση θα είναι εξαιρετικά δύσκολη και χρονοβόρα. Επιπλέον, η επιστροφή των εκτοπισμένων αγροτών διαγράφεται ως ιδιαίτερα αβέβαιη.
«Με τις εκτεταμένες ζημιές που προκάλεσε ο πόλεμος… τα επίπεδα μόλυνσης είναι κατά κάποιο τρόπο μη αναστρέψιμα», επισήμανε η Λένον. «Η κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς ακόμη κι αν οι αγρότες επιθυμούν να επιστρέψουν, δεν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν όπως στο παρελθόν».
Η εύρεση λύσης για την αποκατάσταση της περιοχής στην προπολεμική της κατάσταση είναι εξαιρετικά δυσχερής, σύμφωνα με την καθηγήτρια.
«Όποιος κι αν καταφέρει να ελέγξει την περιοχή, το πρόβλημα παραμένει το ίδιο, καθώς δεν μπορεί να επιλυθεί απλώς με οικονομικούς πόρους. Απαιτούνται πολιτικές λύσεις υψηλού επιπέδου που δεν έχουν ακόμη δρομολογηθεί, και ακόμη και μια ειρηνευτική συμφωνία δεν θα επέλυε το ζήτημα», τόνισε η Λένον. «Ακόμη και με μια ενδεχόμενη εκεχειρία, αυτά τα εδάφη δεν θα γίνονταν αυτομάτως προσβάσιμα, παραγωγικά ή αποδοτικά, λόγω του βαθμού μόλυνσής τους».
Πριν από την έναρξη του πολέμου το 2022, οι Ουκρανοί αγρότες παρήγαγαν περίπου 80 εκατομμύρια μετρικούς τόνους σιτηρών ετησίως. Τα τελευταία χρόνια, η παραγωγή έχει μειωθεί κατά περίπου 17%, σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ.
Περίπου το 18% του ουκρανικού εδάφους, που αντιστοιχεί σε περίπου 120.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει γύρω στα 90 εκατομμύρια στρέμματα γεωργικής γης, βρίσκεται πλέον υπό ρωσικό έλεγχο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου για τη Μελέτη του Πολέμου, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού με έδρα την Ουάσινγκτον.
Τόσο η Ουκρανία όσο και η Ρωσία θεωρούν τη γεωργία ζωτικής σημασίας για την εθνική τους ασφάλεια, με τον έλεγχο της μαύρης γης να αποτελεί πολύτιμο γεωπολιτικό πλεονέκτημα.
Η Ρωσία επεκτείνει την παραγωγή και το εμπόριο σιταριού της, έχοντας πρόσφατα ξεπεράσει τις ΗΠΑ και τον Καναδά ως ο κορυφαίος εξαγωγέας παγκοσμίως – με την Ουκρανία να καταλαμβάνει την έκτη θέση – σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ.
