Η διεθνής σκακιέρα μετατοπίζεται και το λιμάνι του Πειραιά βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων. Σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ του Reuters, η κυβέρνηση Τραμπ εξετάζει τρόπους να περιορίσει την παγκόσμια επιρροή της Κίνας στον στρατηγικό τομέα των θαλάσσιων μεταφορών, βάζοντας στο μικροσκόπιο και την παρουσία της Cosco στον Πειραιά.
Η κυβέρνηση Τραμπ προετοιμάζει ένα σχέδιο για τον περιορισμό της κινεζικής επιρροής στις θαλάσσιες μεταφορές, με το βλέμμα στραμμένο στον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ), όπου η κινεζική Cosco κατέχει το 67% των μετοχών.
Η εξέλιξη αυτή εντάσσεται σε μια ευρύτερη στρατηγική, καθώς η Ουάσιγκτον επιχειρεί να ανακτήσει χαμένο έδαφος σε έναν τομέα όπου το Πεκίνο έχει σημειώσει εντυπωσιακή πρόοδο την τελευταία δεκαετία.
Η κινεζική στρατηγική και ο «θαλάσσιος δρόμος του μεταξιού»
Η Κίνα μέσω της Cosco και άλλων κρατικών επιχειρήσεων, όπως η China Merchants και η SIPG, έχει επενδύσει σε περισσότερα από 120 λιμάνια παγκοσμίως από τον Αύγουστο του 2024, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε πέρυσι από το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, μια αμερικανική δεξαμενή σκέψης. Η στρατηγική αυτή αποτελεί κεντρικό άξονα της πρωτοβουλίας «Belt and Road» («Μία ζώνη, ένας δρόμος» ή Νέος Δρόμος του Μεταξιού), με στόχο να εξασφαλίσει εμπορικές οδούς, να ενισχύσει τη ναυτιλιακή της ισχύ και να αποκτήσει γεωπολιτικό βάρος σε κρίσιμες θαλάσσιες περιοχές.
Ο Πειραιάς είναι ένα από τα πιο εμβληματικά παραδείγματα αυτής της στρατηγικής. Από την είσοδο της Cosco, το λιμάνι γνώρισε ραγδαία ανάπτυξη κατακτώντας τις πρώτες θέσεις ως προς τον όγκο διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων. Για το Πεκίνο, ο Πειραιάς είναι πύλη εισόδου στην ευρωπαϊκή αγορά.
Η αμερικανική απάντηση: Περιορισμός και αναχαίτιση
Η Ουάσιγκτον βλέπει διαφορετικά τα πράγματα. Αξιωματούχοι εκφράζουν φόβους ότι η κινεζική παρουσία σε λιμάνια ανά τον κόσμο μπορεί να αξιοποιηθεί όχι μόνο για εμπορικούς σκοπούς, αλλά και για στρατιωτικούς ή κατασκοπευτικούς, θεωρώντας ότι η κινεζική παρουσία στα λιμάνια μπορεί να προσφέρει στρατιωτικό πλεονέκτημα, κατασκοπευτικές δυνατότητες και γεωπολιτικούς μοχλούς πίεσης που υπερβαίνουν κατά πολύ την εμπορική διάσταση.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το σχέδιο των ΗΠΑ περιλαμβάνει την ενίσχυση δυτικών επενδυτών ώστε να αποκτήσουν κινεζικά μερίδια σε λιμάνια, τη στήριξη της αμερικανικής εμπορικής ναυτιλίας, που υστερεί κατά πολύ έναντι της κινεζικής και τη διεύρυνση συνεργασιών με συμμάχους, ώστε να μειωθεί η εξάρτηση από τα κινεζικά δίκτυα.
Στην πράξη, οι ΗΠΑ επιχειρούν την αποσύνδεση από κινεζικά στρατηγικά κεκτημένα, κάτι που αν προχωρήσει, θα μπορούσε να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στη Μεσόγειο και πέραν αυτής.
«Πιστεύω ότι η νέα διοίκηση στις ΗΠΑ ασκεί πίεση κατά των Κινέζων σε όλα τα ευρωπαϊκά λιμάνια. Έχω την εντύπωση ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα συνάψουν ώριμες σχέσεις με τις ΗΠΑ. Το φαινόμενο της ισορροπίας είναι εξαιρετικά δύσκολο», σχολίασε στην Epoch Times ο Δρ Ιωάννης Νομικός, διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών και Αμερικανικών Σπουδών (RIEAS).
Η στρατιωτική και κατασκοπευτική διάσταση της κινεζικής παρουσίας στα λιμάνια
Η Κίνα, μέσω της Cosco και άλλων κρατικών εταιρειών, έχει αποκτήσει ή μισθώσει στρατηγικά λιμάνια σε Ασία, Ευρώπη, Αφρική και Αμερική. Επισήμως, οι επενδύσεις αυτές παρουσιάζονται ως εμπορικές κινήσεις που εξυπηρετούν τον «Νέο Δρόμο του Μεταξιού». Ωστόσο, πολλές δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών ανησυχούν για τρεις βασικούς λόγους:
1. Διπλή χρήση των λιμανιών: Ένα λιμάνι που ελέγχεται από κινεζική εταιρεία μπορεί να λειτουργεί κανονικά για εμπορικούς σκοπούς, αλλά ταυτόχρονα έχει τη δυνατότητα να παράσχει υποδομές υποστήριξης του κινεζικού ναυτικού (PLA Navy) σε περίπτωση κρίσης. Αυτό σημαίνει δυνατότητα ανεφοδιασμού, επισκευών ή στάθμευσης κινεζικών πολεμικών πλοίων.
2. Παρακολούθηση και συλλογή πληροφοριών: Τα λιμάνια είναι κόμβοι μεταφοράς όχι μόνο εμπορευμάτων αλλά και δεδομένων. Μέσω των συστημάτων logistics, των αισθητήρων και των δικτύων επικοινωνίας, οι κινεζικές εταιρείες θα μπορούσαν να αποκτήσουν ευαίσθητες πληροφορίες για τις κινήσεις στρατιωτικών πλοίων του ΝΑΤΟ, για εμπορικά ρεύματα και κρίσιμες εφοδιαστικές αλυσίδες, για τις αδυναμίες υποδομών σε κράτη-μέλη της Δύσης.
3. Μοχλός πίεσης σε περιόδους κρίσης: Εάν προκύψει γεωπολιτική αντιπαράθεση, η Κίνα θα μπορούσε να αξιοποιήσει την παρουσία της σε λιμάνια για να επιβραδύνει, περιορίσει ή διακόψει την πρόσβαση σε κρίσιμες εμπορικές οδούς. Αυτό θα είχε σοβαρές επιπτώσεις σε χώρες που εξαρτώνται από τα κινεζικά δίκτυα.
4. Παράδειγμα Τζιμπουτί: Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Τζιμπουτί, όπου η Κίνα ξεκίνησε με εμπορικές επενδύσεις και στη συνέχεια δημιούργησε την πρώτη υπερπόντια στρατιωτική της βάση. Το σενάριο αυτό ανησυχεί τη Δύση, καθώς θεωρείται ότι θα μπορούσε να επαναληφθεί σε άλλα στρατηγικά λιμάνια.
Η δύσκολη θέση της Ελλάδας
Η Αθήνα βρίσκεται σε λεπτή θέση. Από τη μια πλευρά, η κινεζική επένδυση στον Πειραιά έχει αποφέρει απτά οικονομικά οφέλη και έχει αναβαθμίσει τη γεωοικονομική θέση της χώρας. Από την άλλη, η Ελλάδα είναι μέρος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, δεσμευμένη σε συμμαχίες που ενδέχεται να βρεθούν σε αντίθεση με τα κινεζικά συμφέροντα.
Μέχρι στιγμής, η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει ότι δεν έχει λάβει καμία επίσημη ενημέρωση για πιθανές αμερικανικές πρωτοβουλίες. Ωστόσο, η συζήτηση για το μέλλον του λιμανιού ενδέχεται να εξελιχθεί σε πεδίο πιέσεων και διλημμάτων.
«Δεν μπορούν να στραφούν νομικά κατά της Κίνας! Αλλά μπορούν να δημιουργήσουν ατελείωτα γραφειοκρατικά εμπόδια που θα δυσχεράνουν τη λειτουργία των Κινέζων σε ευρωπαϊκά λιμάνια – και [θα την καταστήσουν] νομίζω ασύμφορη νομικά», εξηγεί ο Δρ Νομικός, δίνοντας μια ρεαλιστική εικόνα των εργαλείων που διαθέτει η Δύση.
Νομικές και επενδυτικές προεκτάσεις
Η υπόθεση δεν είναι μόνο γεωπολιτική, αλλά και νομική. Η Cosco, ως πλειοψηφών μέτοχος, έχει ισχυρά δικαιώματα που προστατεύονται από διεθνείς συμφωνίες και το ευρωπαϊκό δίκαιο. Οποιαδήποτε απόπειρα αλλαγής του καθεστώτος θα μπορούσε να οδηγήσει σε δικαστικές προσφυγές ή σε διπλωματικές εντάσεις.
Παράλληλα, η αμφισβήτηση μιας μεγάλης επένδυσης θα μπορούσε να κλονίσει την εμπιστοσύνη άλλων διεθνών επενδυτών απέναντι στην Ελλάδα.
Τι διακυβεύεται
Ο Πειραιάς δεν είναι απλώς ένα λιμάνι. Είναι σύμβολο της νέας εποχής γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Η έκβαση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Κίνας γύρω από το ελληνικό λιμάνι θα δείξει πολλά για το πώς η Ευρώπη και η Μεσόγειος θα ισορροπήσουν στο μέλλον, ανάμεσα σε δύο υπερδυνάμεις που διεκδικούν τον έλεγχο της παγκόσμιας ναυτιλιακής αρχιτεκτονικής.
