Παρά τη μακρόχρονη συμμετοχή της στη δυτική συμμαχία του ΝΑΤΟ, η Τουρκία επιβεβαίωσε αυτή την εβδομάδα την πρόθεσή της να ενταχθεί στους BRICS, έναν οικονομικό συνασπισμό εννέα χωρών, στον οποίο κυριαρχούν τα ονόματα της Ρωσίας και της Κίνας.
Ενώ η κίνηση αυτή είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει αντιδράσεις στις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον, ορισμένοι ειδικοί σε θέματα εξωτερικής πολιτικής πιστεύουν ότι είναι απίθανο να επηρεάσει τις μακροπρόθεσμες σχέσεις της Τουρκίας με τους δυτικούς συμμάχους της.
Τούρκοι παρατηρητές λένε ότι η κίνηση αυτή αποτελεί μια «φυσική αντίδραση» σε μακροχρόνια παράπονα – μια κίνηση που αποσκοπεί να δείξει στη Δύση ότι η Άγκυρα έχει «εναλλακτικές λύσεις» στη συμμαχία του ΝΑΤΟ.
Στις 3 Σεπτεμβρίου, ο Ομέρ Τσελίκ, εκπρόσωπος του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, επιβεβαίωσε την πρόθεση της Τουρκίας να ενταχθεί στην ομάδα κρατών BRICS.
«Ο πρόεδρός μας έχει δηλώσει κατά καιρούς ότι θέλουμε να γίνουμε μέλος [των BRICS]», δήλωσε στους δημοσιογράφους στην Άγκυρα.
«Το αίτημά μας για το θέμα αυτό είναι σαφές».
Οι BRICS ιδρύθηκαν το 2006 από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και την Κίνα, ενώ η Νότια Αφρική προσχώρησε τέσσερα χρόνια αργότερα.
Έκτοτε, η Μόσχα επιδιώκει την περαιτέρω επέκταση του συνασπισμού ως μέσο αντιμετώπισης της δυτικής οικονομικής ηγεμονίας και της δημιουργίας μιας «πολυπολικής» παγκόσμιας τάξης.
Στην πρώτη διεύρυνση του συνασπισμού από το 2010, το Ιράν, η Αίγυπτος, η Αιθιοπία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εντάχθηκαν επίσημα στους BRICS τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους.
Η Σαουδική Αραβία φέρεται να εξετάζει το ενδεχόμενο να γίνει μέλος, ενώ η Μαλαισία και το Αζερμπαϊτζάν έχουν επίσης υποβάλει επίσημα αίτηση για την ένταξή τους.
Σε περίπτωση που η Τουρκία ενταχθεί επίσης στους BRICS, θα είναι το πρώτο μέλος του ΝΑΤΟ που θα το πράξει.
Ωστόσο, μια τέτοια κίνηση πιθανότατα θα πυροδοτούσε τους δυτικούς φόβους ότι η Άγκυρα, η οποία έχει ήδη καλές σχέσεις με τη Μόσχα, διολισθαίνει ακόμη περισσότερο στην τροχιά της Ρωσίας.
Ερωτηθείς σχετικά με ένα τέτοιο σενάριο στις 3 Σεπτεμβρίου, ο εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Μάθιου Μίλερ αρνήθηκε να κάνει εικασίες.
«Η Τουρκία συνεχίζει να είναι ένας σημαντικός σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, με τον οποίο συνεργαζόμαστε σε πολλά θέματα», δήλωσε ο Μίλερ στους δημοσιογράφους.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημα των Epoch Times για πρόσθετα σχόλια μέχρι την ώρα δημοσίευσης.
Φυσική αντίδραση
Σύμφωνα με τον πρέσβη Μάθιου Μπρίζα, πρώην αξιωματούχο του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η δεδηλωμένη επιθυμία της Τουρκίας να ενταχθεί στους BRICS δεν σηματοδοτεί στροφή της Άγκυρας μακριά από τη Δύση.
«Δεν το βλέπω αυτό ως νέα απειλή για τις δυτικές σχέσεις της Τουρκίας», δήλωσε ο Μπρίζα στους Epoch Times, προσθέτοντας ότι η κίνηση αυτή πιθανότατα υποκινήθηκε από δύο παράγοντες.
«Πρώτον, μια στρατηγική παράδοση [στην Τουρκία] της διασφάλισης των εθνικών συμφερόντων μέσω της προαιρετικότητας και όχι της ιδεολογίας αρχών», δήλωσε ο Μπρίζα.
«Και, δεύτερον, μια επιθυμία να τρομάξει λίγο τη Δύση, τόσο από συναισθηματική κακία όσο και ως διαπραγματευτική τακτική για την επίτευξη παραχωρήσεων.»
Σύμφωνα με τον Χαλίλ Ακιντζί, εμπειρογνώμονα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, το νέο ενδιαφέρον της Άγκυρας για τους BRICS είναι μια «φυσική αντίδραση» σε αυτό που αποκάλεσε «επίμονα αρνητική στάση» των δυτικών δυνάμεων απέναντι στην Τουρκία.
Ανέφερε μια σειρά από μακροχρόνια τουρκικά παράπονα με τη Δύση, συμπεριλαμβανομένης μιας μακροχρόνιας σταματημένης διαδικασίας ένταξης στην ΕΕ που ξεκίνησε πριν από σχεδόν 20 χρόνια.
Οι ενταξιακές συνομιλίες Τουρκίας-ΕΕ, που ξεκίνησαν για πρώτη φορά το 2005, ανεστάλησαν το 2018 λόγω αυτού που οι Βρυξέλλες αποκάλεσαν «δημοκρατική οπισθοδρόμηση» της κυβέρνησης Ερντογάν.
«Σε αυτό το σημείο, η ένταξη στην ΕΕ είναι κάτι περισσότερο από ένα όνειρο», δήλωσε ο Ακιντζί, ο οποίος υπηρέτησε ως πρεσβευτής της Τουρκίας στη Ρωσία από το 2008 έως το 2010, στους Epoch Times.
Κατηγόρησε επίσης τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι «ενεργούν αντίθετα προς τα τουρκικά συμφέροντα» στη Μέση Ανατολή -ιδιαίτερα στο Ιράκ και τη Συρία- και ότι προκαλούν προβλήματα στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου.
«Το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντικό για την ασφάλεια της Τουρκίας, οπότε η Δύση πιστεύει ότι η Τουρκία δεν έχει εναλλακτικές λύσεις», δήλωσε ο Ακιντζί.
Αλλά με την κίνηση προς τους BRICS -και, κατ’ επέκταση, προς τη Μόσχα- η Τουρκία «δείχνει στη Δύση ότι έχει εναλλακτικές λύσεις», πρόσθεσε ο πρώην διπλωμάτης.
Στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Γιούρι Ουσάκοφ, κορυφαίος σύμβουλος του Κρεμλίνου, δήλωσε ότι η αίτηση της Τουρκίας να ενταχθεί στο μπλοκ θα επανεξεταστεί στην επερχόμενη σύνοδο κορυφής των BRICS στη ρωσική πόλη Καζάν.
Την ίδια ημέρα, ο τουρκικός Τύπος, επικαλούμενος προεδρικές πηγές, ανέφερε ότι ο ίδιος ο Ερντογάν θα συμμετάσχει στη σύνοδο κορυφής, η οποία έχει προγραμματιστεί για τα τέλη Οκτωβρίου.
Συγκρουόμενα συμφέροντα
Υπό τον Ερντογάν, η Τουρκία διατηρεί καλές σχέσεις με τη Ρωσία, με την οποία μοιράζεται εκτεταμένους εμπορικούς δεσμούς και εκτεταμένα θαλάσσια σύνορα στη Μαύρη Θάλασσα.
Ενώ η Άγκυρα καταδίκασε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, αρνήθηκε να υποστηρίξει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας – προς ενόχληση των συμμάχων της στο ΝΑΤΟ.
Η Τουρκία έχει επίσης διατηρήσει καλές σχέσεις με το Κίεβο, το οποίο της επέτρεψε να παίξει το ρόλο του μεσολαβητή.
«Η Τουρκία δεν προσχώρησε στις αμερικανικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας και μάλιστα επεδίωξε να επωφεληθεί από αυτές», δήλωσε ο Μπρίζα.
«Αλλά η πολιτική της ηγεσία έχει τονίσει σταθερά την αντίθεσή της στην πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία», πρόσθεσε ο Μπρίζα, ο οποίος είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Jamestown, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα την Ουάσινγκτον που ασχολείται με θέματα αμυντικής πολιτικής.
«Η Τουρκία έχει επίσης εκφράσει την υποστήριξή της στην εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας και έχει παράσχει σημαντική στρατιωτικο-τεχνική βοήθεια στην Ουκρανία», είπε.
Παρ’ όλα αυτά, οι φόβοι για μια τουρκική κλίση προς τη Μόσχα επιδεινώθηκαν τον Ιούλιο, όταν ο Ερντογάν δήλωσε ότι ελπίζει να φέρει την Τουρκία στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (Shanghai Cooperation Organization-SCO).
Ένα τρομερό μπλοκ ευρασιατικών κρατών, ο SCO -όπως και οι BRICS- κυριαρχείται από τη Μόσχα και το Πεκίνο, τα δύο ισχυρότερα μέλη του.
Ο οργανισμός ιδρύθηκε το 2001 για να αποτελέσει αντίβαρο στην αυξανόμενη δυτική επιρροή στην περιοχή της Ευρασίας.
Ο SCO έχει σήμερα 10 μόνιμα μέλη, μεταξύ των οποίων η Ινδία, το Πακιστάν και το Ιράν, καθώς και τέσσερις δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας.
Από το 2013, η Τουρκία είναι «εταίρος διαλόγου» του SCO, το οποίο θεωρείται γενικά ως ένα πρώτο βήμα προς την πλήρη ένταξη.
Σε δηλώσεις του στον αμερικανικό Τύπο τον Ιούλιο, ο Ερντογάν εξέπληξε πολλούς παρατηρητές δηλώνοντας ότι η Τουρκία επιδιώκει να γίνει «μόνιμο μέλος» του SCO.
«Ως μέλος του ΝΑΤΟ, δεν θεωρούμε πρόβλημα την αλληλεπίδραση με χώρες του SCO, των BRICS [ή] της Ευρωπαϊκής Ένωσης», δήλωσε.
Ο Ερντογάν πρόσθεσε ότι έχει ήδη θέσει το θέμα στους ηγέτες τόσο της Ρωσίας όσο και της Κίνας.
Η Μόσχα έχει γενικά καλωσορίσει την ιδέα να γίνει η Τουρκία μέλος του SCO.
Μετά τα σχόλια του Ερντογάν, ωστόσο, εκπρόσωπος του Κρεμλίνου επεσήμανε αυτό που αποκάλεσε «σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των δεσμεύσεων της Τουρκίας ως μέλους του ΝΑΤΟ και της ιδεολογίας που αντικατοπτρίζεται στα ιδρυτικά έγγραφα του SCO».
Σύμφωνα με τον ιδρυτικό του χάρτη, ο SCO στοχεύει στην προώθηση της πολιτικής, οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας μεταξύ των μελών του. Ασχολείται επίσης με θέματα που αφορούν την κοινή περιφερειακή άμυνα και ασφάλεια.
Τον Ιούλιο, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, σε σύνοδο κορυφής του SCO που πραγματοποιήθηκε στο Καζακστάν, ζήτησε μια νέα ευρασιατική «αρχιτεκτονική» που θα αντικαταστήσει αυτό που αποκάλεσε «τα ξεπερασμένα ευρωατλαντικά μοντέλα που έδιναν μονομερή πλεονεκτήματα σε ορισμένα κράτη».
Τον περασμένο μήνα, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ προσπάθησε να διασκεδάσει τους δυτικούς φόβους τονίζοντας τη συνεχή δέσμευση της Άγκυρας στο ΝΑΤΟ.
«Προτεραιότητά μας είναι να εκπληρώσουμε τις ευθύνες μας απέναντι στο ΝΑΤΟ ως σημαντικός σύμμαχος και να ενισχύσουμε την αλληλεγγύη με τους συμμάχους μας», δήλωσε ο Γκιουλέρ σε συνέντευξή του στο Reuters.
Είπε επίσης ότι η Άγκυρα θα διατηρήσει μια «ισορροπημένη και ενεργή προσέγγιση» τόσο προς τη Ρωσία όσο και προς την Ουκρανία, με την ελπίδα να μεσολαβήσει μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.
Σύμφωνα με τον Bryza, το φλερτ της Τουρκίας με τους BRICS και τον SCO αντανακλά τη «συναλλακτική» προσέγγιση της Άγκυρας στις σχέσεις της με τη Μόσχα.
«Η Τουρκία έχει διεξάγει περισσότερους πολέμους εναντίον της Ρωσίας από οποιαδήποτε άλλη χώρα», δήλωσε. «Δεν θέλει να μείνει μόνη της απέναντι στη Ρωσία.
«Αλλά θέλει επίσης να επωφεληθεί οικονομικά και πολιτικά -όποτε και όπου είναι δυνατόν- από τις σχέσεις της με τη Ρωσία, αντιστεκόμενη στη ρωσική πίεση, αποφεύγοντας παράλληλα τους περιττούς ανταγωνισμούς».
Το Reuters συνέβαλε σε αυτό το άρθρο.
