Το Ιράν πρόκειται να πραγματοποιήσει συνομιλίες για το πυρηνικό του πρόγραμμα με το λεγόμενο «Ε3» – δηλαδή τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο – την Παρασκευή στην Κωνσταντινούπολη, σύμφωνα με ανακοίνωση του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών. Όπως επιβεβαίωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου, Εσμαΐλ Μπαχίι, οι συζητήσεις θα διεξαχθούν σε επίπεδο αναπληρωτών υπουργών.
«Το θέμα των συνομιλιών είναι σαφές: η άρση των κυρώσεων και ζητήματα που αφορούν το ειρηνικό πυρηνικό μας πρόγραμμα», δήλωσε ο Μπαχίι κατά την τακτική ενημέρωση των δημοσιογράφων.
Αυτή η συνάντηση έχει ιδιαίτερο βάρος, καθώς είναι η πρώτη που θα διεξαχθεί μετά την κατάπαυση πυρός που ακολούθησε τις αμερικανοϊσραηλινές επιθέσεις κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων τον Ιούνιο. Αναμένεται να συμμετάσχει και η ύπατη εκπρόσωπος εξωτερικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κάγια Κάλλας,
Κυρώσεις αν δεν υπάρξει πρόοδος
Οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται στον απόηχο της προειδοποίησης της Γαλλίας ότι το Ε3 εξετάζει την ενεργοποίηση του «μηχανισμού επαναφοράς» της συμφωνίας του 2015, κάτι που θα σήμαινε την αυτόματη επαναφορά των κυρώσεων των Ηνωμένων Εθνών κατά του Ιράν, αν δεν σημειωθεί πρόοδος μέχρι το τέλος Αυγούστου.
Το Ε3, μαζί με την Κίνα και τη Ρωσία, αποτελούν συμβαλλόμενα μέρη στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA), τη συμφωνία του 2015 που στόχευε στον περιορισμό των πυρηνικών δραστηριοτήτων της Τεχεράνης με αντάλλαγμα τη σταδιακή άρση κυρώσεων.
Ένταση μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ
Μετά την αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη συμφωνία, το 2018, επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ – ο οποίος τη χαρακτήρισε «μία από τις χειρότερες και πιο μονόπλευρες συμφωνίες που έχει ποτέ συνάψει η Αμερική» – οι εντάσεις παραμένουν υψηλές. Η Ουάσιγκτον υποστήριξε ότι η συμφωνία αγνοούσε το βαλλιστικό πρόγραμμα του Ιράν, δεν προσέφερε επαρκείς εγγυήσεις για την αμερικανική ασφάλεια και περιείχε ελλιπείς διαδικασίες ελέγχου.
Ανησυχία Ε3 για την πορεία του ιρανικού προγράμματος
Τον περασμένο μήνα, υπουργοί Εξωτερικών από τη Γαλλία, τη Γερμανία και το Ην. Βασίλειο συναντήθηκαν με Ιρανούς αξιωματούχους στη Γενεύη, εκφράζοντας με κοινή τους δήλωση ανησυχία για την επέκταση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, του οποίου, όπως τονίζουν, ο χαρακτήρας δεν είναι πειστικά ειρηνικός, και παραβιάζει διατάξεις του JCPOA. Υποστήριξαν τις αμερικανικές προσπάθειες για διαπραγματευτική διευθέτηση και κάλεσαν το Ιράν να συνεργαστεί πλήρως με τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας. Η ισχύς του JCPOA παρατείνεται έως τον Οκτώβριο.
Ιρανική απάντηση και απαιτήσεις αποζημίωσης
Από πλευράς του, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί απέρριψε τις ευρωπαϊκές απειλές επαναφοράς κυρώσεων. Με επιστολή του προς τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, και τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, επέμεινε πως η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία δεν έχουν δικαίωμα να ενεργοποιήσουν τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών του JCPOA, που μπορεί να οδηγήσει σε νέες κυρώσεις των Ηνωμένων Εθνών. Παράλληλα, ζήτησε αποζημίωση από τις ΗΠΑ και το Ε3 για τις σοβαρές ανθρωπιστικές και οικονομικές συνέπειες των κυρώσεων, των στρατιωτικών επιθέσεων και της κατάρρευσης των εμπορικών σχέσεων από το 2018 και μετά.
Στις 20 Ιουλίου, ο Αραγτσί δήλωσε: «Το Ε3 υποστήριξε τις πρόσφατες ισραηλινές και αμερικανικές επιθέσεις, τις οποίες χαρακτήρισε στρατιωτική επιθετικότητα κατά του λαού μας. Όσοι έχουν τέτοιο ιστορικό, είναι οι τελευταίοι που δικαιούνται να επικαλούνται καλή πίστη».
Διπλωματικές προσεγγίσεις και διαμεσολαβήσεις
Στο ίδιο πνεύμα, ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών, Μάρτιν Γκίζε, υπογράμμισε ότι το Βερολίνο, το Παρίσι και το Λονδίνο εργάζονται εντατικά μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για μια βιώσιμη και αξιόπιστα ελέγξιμη διπλωματική διευθέτηση.
Πριν από την αντιπαράθεση Ισραήλ-Ιράν τον Ιούλιο, Ουάσιγκτον και Τεχεράνη είχαν πραγματοποιήσει πέντε γύρους έμμεσων συνομιλιών περί των πυρηνικών από τον Απρίλιο, με τη διαμεσολάβηση του Ομάν.
Οι ΗΠΑ είχαν ζητήσει από το Ιράν να σταματήσει – ή να περιορίσει δραστικά – τον εμπλουτισμό ουρανίου, προτείνοντας μάλιστα ένα περιφερειακό κονσόρτιουμ αρμόδιο για την επίβλεψη των σχετικών εργασιών. Η Τεχεράνη απέρριψε την πρόταση, τονίζοντας ότι ο εμπλουτισμός ουρανίου αποτελεί κυριαρχικό της δικαίωμα στο πλαίσιο του ειρηνικού της προγράμματος.
Απειλές Τραμπ μετά τα αεροπορικά πλήγματα
Μετά τα αμερικανοϊσραηλινά αεροπορικά πλήγματα κατά των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, ο Τραμπ δήλωσε ότι οι επιθέσεις «κατέστρεψαν πλήρως και ολοκληρωτικά τρεις βασικές εγκαταστάσεις: Φορντό, Νατάνζ και Ισφαχάν», προειδοποιώντας πως εάν το Ιράν δεν επιδιώξει την ειρήνη, θα ακολουθήσουν ακόμα σφοδρότερες στρατιωτικές ενέργειες.
«Το Ιράν, ο ‘νταής’ της Μέσης Ανατολής, πρέπει τώρα να επιδιώξει την ειρήνη. Διαφορετικά, τα επόμενα πλήγματα θα είναι πολύ ισχυρότερα και πολύ πιο εύκολα», δήλωσε ο πρόεδρος. Εντός του Ιουλίου, ο Τραμπ είχε ήδη ξεκαθαρίσει πως οποιαδήποτε μελλοντική διαπραγμάτευση με το Ιράν προϋποθέτει την άμεση παύση του εμπλουτισμού ουρανίου και την αποδοχή διεθνών ελέγχων.
