Η ποιότητα της ζωής μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ποιότητα συναναστροφής με τους άλλους και από το επίπεδο στο οποίο κινούνται οι σχέσεις μας. Η ευγένεια, όσο ξεπερασμένη κι αν ακούγεται σαν έννοια, είναι ζωτικής σημασίας για την καθημερινή ευτυχία και αρμονία, που εξαρτάται και από τα μικρά και φαινομενικά ασήμαντα πράγματα. Όταν σκεφτόμαστε τους άλλους και θυσιάζουμε γι’ αυτούς, όταν βλέπουμε ότι κι εκείνοι μάς σκέφτονται και θυσιάζουν για εμάς, δεν είναι αυτό μια πρακτική εκδήλωση της ανθρώπινης καλοσύνης που φωτίζει τον κόσμο;
Στο προηγούμενο άρθρο της σειράς, διαβάσαμε για τους καλούς τρόπους στο τραπέζι. Τώρα, παραθέτουμε την εθιμοτυπία του δείπνου, δοσμένη με βρετανικό χιούμορ. (Σ.τ.Μ)
ΜΕΡΟΣ Β΄
Όσο ευχάριστοι κι αν είμαστε στην παρέα, αν στο τραπέζι γινόμαστε αηδιαστικοί ή προσβλητικοί, η παρέα αργά ή γρήγορα θα μας αποβάλλει και δικαίως. Μερικοί γενικοί κανόνες θα σας βοηθήσουν να αποφύγετε τα κραυγαλέα ατοπήματα.
Ποτέ δεν βάζουμε τα μαχαίρια στο στόμα μας για κανέναν λόγο, ούτε ακόμα με τυρί, το οποίο τρώγεται με το πηρούνι, το οποίο χρησιμοποιείται άλλωστε για όλα τα είδη στέρεης τροφής. Τα κουτάλια τα έχουμε μόνο για τα υγρά. Με τα δάκτυλα δεν πιάνουμε τίποτα βρώσιμο.
Ίσως σκεφτείτε ότι τα δάκτυλα προϋπήρχαν των πηρουνιών, τα οποία είναι μεταγενέστερη εφεύρεση – τείνω, όμως, να τη θεωρήσω αξιόλογη και χρήσιμη. Είναι ελάχιστες οι τροφές που οι καλοί τρόποι επιτρέπουν να πιάσουμε με τα δάκτυλα. Ένας επικούρειος θα έπαιρνε ίσως ένα μακαρόνι με τα δάκτυλα. Επίσης, καθώς τα σπαράγγια κερδίζουν σε νοστιμιά αν ρουφιούνται αντί να μασιούνται, μπορείτε, πάλι σαν επικούρειος, να χρησιμοποιήσετε τα δάκτυλά σας. Αλλά, κατά κανόνα, και τα δύο τρώγονται κανονικά με πηρούνι. Το ψωμί, από την άλλη, τρώγεται μόνο με τα χέρια και θα δείχνατε πολύ παράξενος αν χρησιμοποιούσατε μαχαιροπήρουνο για να κόψετε και να φάτε τη φέτα σας. Αλλά πρέπει να κόβετε τις μπουκιές σας με τα δάκτυλα και όχι να δαγκώνετε τη φέτα. Τα φρούτα επίσης τρώγονται με τα χέρια, εκτός από τα ξεφλουδισμένα πορτοκάλια και μήλα, για τα οποία χρειάζεστε το πηρούνι σας. Επιτρέψτε μου να παρατηρήσω εδώ ότι, μέχρι σήμερα, κανένας επικούρειος δεν άγγιξε ποτέ το μήλο του με μαχαίρι και ότι τα πορτοκάλια τα ξεφλουδίζουμε με κουτάλι. Αυτή είναι μια τόσο λεπτή τέχνη, αν θέλετε ο χυμός να παραμείνει εντός του, που κανένα βιβλίο δεν έχει καταφέρει να διδάξει.
Ας περάσουμε, όμως, στο τραπέζι και εκεί θα καταλάβω αν έχετε ή όχι καλή ανατροφή. Έχετε υπ’ όψιν ότι οι τρόποι που είναι καλοί για ένα μικρό τραπέζι λίγων ατόμων είναι καλοί και για ένα μεγάλο πολλών ατόμων και το αντίστροφο. Λοιπόν, κατ’ αρχάς πρέπει να καθίσετε. Στοπ! Σας παρακαλώ, μη στριμώχνεστε έτσι πάνω στο τραπέζι. Ούτε φυσικά να κάτσετε μισό μέτρο μακριά. Πόσο άβολο, άχαρο και προβληματικό για τη συζήτηση! Είμαι σίγουρος ότι βάζετε και τους αγκώνες σας πάνω στο τραπέζι και τώρα σας βλέπω που παιδεύεστε με τα κουτάλια και τα πηρούνια και παραλίγο να σπάσετε τα καινούρια μου ποτήρια για το κρασί! Μα γιατί δεν κατεβάζετε τα χέρια σας; Δεν σας έμαθε η μαμά σας ότι τα χέρια τα βάζουμε πάνω στο τραπέζι μόνο για να κόψουμε και φάμε το φαγητό μας; Σας παρακαλώ, σταματήστε τις ανοησίες και καθίστε ίσια! Τα ωραία σας μαλλιά σχηματίζουν μια κουρτίνα, που σας κρύβει. Μην κρύβεται το πρόσωπό σας μέσα στο πιάτο σας! Είναι τόσο ωραίο και, άλλωστε, δεν ήρθατε για να το δείξετε; Πρέπει λοιπόν να είναι ζωντανό και όχι κοιμισμένο. Κι αν, μόλις τελειώνετε το δείπνο, ρίχνετε πίσω το κεφάλι σας, τότε μοιάζετε με δημοτικό σύμβουλο. Ω, μα σας παρακαλώ!, μην κοιμάστε – ήρθατε εδώ για να φάτε, να πιείτε και να περάσουμε καλά. Θα κοιμηθείτε μετά, όταν γυρίσετε στο σπίτι σας.
Τουλάχιστον, υποθέτω, μπορείτε να δείτε τη χαρτοπετσέτα σας. Αποκλείεται στο σπίτι μου να μην πήρατε μια πετσέτα. Ποτέ δεν κάθομαι να φάω χωρίς πετσέτα: ούτε τα τραπεζομάντηλά μου θέλω να καταστρέψω ούτε τα ρούχα μου. Λοιπόν, τώρα που καθίσαμε μπορείτε να την απλώσετε στα πόδια σας. Δεν θα την κρεμάσετε απ’ το λαιμό σας, έτσι δεν είναι; Ούτε θα σκουπίσετε βέβαια το μέτωπό σας με αυτήν! Καλά που δεν φυσήξατε και τη μύτη σας…
Μέχρι να σερβιριστεί η σούπα, μιλήστε στην κυρία που κάθεται στα δεξιά σας. Να θυμάστε ότι το να περιμένετε είναι από τα πιο σημαντικά σημεία και δεν πρέπει επ’ ουδενί να αρχίσετε να ρωτάτε ή να παίρνετε από όσα βρίσκονται ήδη πάνω στο τραπέζι. Τη σούπα την τρώμε με το κουτάλι -με τι άλλο;- αλλά με το σωστό μέγεθος κουταλιού, μπράβο, αυτό είναι το σωστό! Προσέχετε μόνο μην αρχίσετε να κάνετε αυτούς τους τρομερούς ρουφηχτούς θορύβους – είστε πιο θορυβώδης και από σκύλο που πίνει νερό. Ούτε να ‘γυαλίσετε’ το πιάτο σας και φυσικά μην το γείρετε για να φάτε την τελευταία σταγόνα. Αν θέλετε κι άλλο, να σας δώσω, αλλά να ξέρετε ότι αυτό δεν συνηθίζεται. Αλλιώς, θα αναγκάσετε τους συνδαιτημόνες σας να σας περιμένουν, μια ανυπόφορα εγωιστική συνήθεια.
Μα ακούστε! Ο σερβιτόρος σάς προσφέρει σέρι, μην τον αφήσετε να σας περιμένει όλο το βράδυ, μέχρι να τελειώσετε την ιστορία που διηγείστε. Και αφήστε την καράφα. Να περιμένετε να σας σερβίρουν ή, αφού είμαστε μεταξύ μας, να σας πω εγώ ότι μπορείτε να σερβιριστείτε μόνος σας. Και σας παρακαλώ, αποφασίστε επιτέλους αν θα πάρετε ψάρι. Μην το κοιτάτε έτσι, φρέσκο είναι! Βλέπω ότι θέλετε τελικά – μόνο αφήστε το μαχαίρι σας στην άκρη. Δεν σας το είπα, ότι ποτέ δεν χρησιμοποιούμε μαχαίρι για το ψάρι; Κρατάμε το πηρούνι μας με το δεξί και στο αριστερό μια μπουκιά ψωμί. Προσέχετε τα κόκκαλα! Όχι, μην τα καταπιείτε, αλλά ούτε να τα φτύνετε με αυτόν τον τρόπο. Σηκώστε τη χαρτοπετσέτα σας έτσι, σωστά, και μετά αφήστε το κόκκαλο στην άκρη του πιάτου σας. Ωχ, τώρα χώνετε το κεφάλι σας μέσα στη σάλτσα και ψαχουλεύετε για να βρείτε τις γαρίδες και τα στρείδια. Και μασάτε με ανοικτό στόμα… Χρειάζεται να βλέπουμε όλοι τα ψάρια που έχετε βάλει εκεί μέσα; Μικρές μπουκιές, σας ικετεύω!, και εννοείται ότι δεν μιλάμε με το στόμα γεμάτο.
Τώρα, έχετε μπροστά σας ένα πατέ. Ειλικρινά ελπίζω ότι δεν θα πάρετε και δεύτερο. Πιστέψτε με, θα επακολουθήσουν πολλά πιάτα ακόμα, φυλάξτε λίγο χώρο και για εκείνα. Όχι, δεν χρειάζεστε μαχαίρι για να το κόψετε. Είναι πολύ μαλακό, το πηρούνι σας αρκεί. Ούτε τα δάκτυλα ούτε κουτάλι, απλά το πηρούνι σας. Καλό είναι τώρα που τελειώσατε, να σκουπιστείτε λίγο με την πετσέτα σας – εκεί στη δεξιά άκρη του μουστακιού σας κρέμεται ένα κομματάκι, που δεν δείχνει και πολύ ωραίο.
Δεν είστε υποχρεωμένος να φάτε από όλα, αν δεν θέλετε. Αν, για παράδειγμα, δεν σας αρέσει το κρέας ελαφιού, αφήστε το. Μόνο μη βιάζεστε σαν να φοβάστε ότι θα χάσετε το τρένο. Περιμένετε για τη σάλτσα, περιμένετε για τα λαχανικά. Προπαντός, περιμένετε τους άλλους – δεν γίνεται να τελειώνετε πριν από αυτόν που σέρβιρα πρώτο! Να ξέρετε ότι το να τρώτε βιαστικά χαλάει την πέψη, αφήστε που δείχνει και κακή ανατροφή.
Tι βλέπω! Προσπαθείτε να φάτε το κρέας με το πηρούνι σας μόνο; Ο κανόνας είναι απλός: Ό,τι κόβεται χωρίς μαχαίρι, το κόβουμε μόνο με το πηρούνι. Φάτε λοιπόν τα ψητά λαχανικά σας με το πηρούνι. Δεν χρειάζεστε κουτάλι για τον αρακά σας, δηλαδή. Και ελπίζω να μη σας ξαναδώ να βάζετε το μαχαίρι στο στόμα σας! Τρώτε αργά! Μασάμε καλά το φαγητό μας, αλλά χωρίς θόρυβο. Δεν ξέρετε ότι ο Ναπολέων έχασε τη μάχη της Λειψίας λόγω δυσπεψίας; Είχε φάει βιαστικά και είχε καούρες που τον εμπόδισαν να συγκεντρωθεί στις λεπτομέρειες της μάχης. Τώρα έχετε μείνει τελευταίος. Δεν μου αρέσει ο τόνος σας προς τον σερβιτόρο. Ακόμα κι αν ήταν αμελής και σας ανάγκασε να του κάνετε παρατήρηση, σας παρακαλώ, να το κάνετε σε χαμηλό τόνο και ευγενικά, σαν να ήταν μέλος της συντροφιάς μας. Είμαι σίγουρος ότι πρόκειται για καλό άνθρωπο. Το ότι σας φροντίζει αυτήν τη στιγμή είναι ένας από τους βασικούς λόγους για να είστε ευγενικός απέναντί του.
Τι; Ζητάτε να πιούμε κρασί; Αν νομίζετε ότι έτσι θα με ηρεμήσετε, κάνετε μεγάλο λάθος. Το αντίθετο μάλλον. Πρέπει να σας πληροφορήσω ότι αυτή η συνήθεια έχει πεθάνει, στις πόλεις τουλάχιστον. Παρηγορηθείτε, μόνον, με το ότι, αν το ζητήσετε, δεν μπορεί κανένας να σας αρνηθεί. Κι έτσι θα γίνει το δικό σας. Είστε χαρούμενος τώρα; Ξεχνάτε, όμως, την κυρία δίπλα σας. Δεν είστε εδώ μόνο για να φάτε. Πρέπει να είστε και λίγο ευχάριστος, να συζητάτε με κέφι και πνεύμα. Ορίστε, ήρθε η ώρα του γλυκού. Όχι, μην πάρετε μαχαίρι. Ίσως ένα κουταλάκι, αλλά καλύτερα ένα μικρό πηρούνι. Το κουταλάκι θα το χρειαστείτε για τον πάγο σίγουρα. Ναι, και για το παγωτό.
Τώρα πρέπει να αρνηθείτε οπωσδήποτε! Είναι η τέταρτη φορά που σας βάζουν κρασί. Σίγουρα έχετε πιει αρκετά. Αρνηθείτε, λοιπόν, και αρνηθείτε και κάποια από τα πιάτα που σας προσφέρουν. Αν πρέπει να πάρετε και τυρί, τουλάχιστον πάρτε μόνο μια φορά και φάτε το με το πηρούνι. Είπαμε πως το ψωμί μόνο κόβουμε με τα δάκτυλα. Μπορείτε να προωθήσετε το κρασί παραπέρα. Μα σταματήστε να κατεβάζετε τα ποτήρια μονορούφι! Γιατί είστε τόσο βιαστικός; Για το επιδόρπιο, μπορείτε να περιμένετε μέχρι να φύγουν οι κυρίες και να πάρετε μετά. Να, έφυγαν. Τώρα μπορείτε να τραβήξετε την καρέκλα σας πιο κοντά μου κι έτσι θα μπορούμε να μιλάμε πιο εύκολα και ευχάριστα. Και την επόμενη φορά που θα έρθετε για δείπνο, θα είστε πολύ καλύτερα προετοιμασμένος. Ω, μα μιλάτε πολύ δυνατά και μάλιστα σε κάποιον που κάθεται μακριά σας. Μιλήστε ήρεμα σε μένα ή σε άλλον συνδαιτημόνα σας που κάθεται κοντά. Το πολύ κρασί σας έχει κάνει συναισθηματικό, βλέπω και το έχετε ρίξει στα καρύδια. Ώρα για τον καφέ. Μόνο μην τον χύσετε στο πιατάκι του για να κρυώσει. Ωραία. Και τώρα, μπορούμε να πάμε να βρούμε τις κυρίες και να περάσουμε ευχάριστα μαζί τους. Ας προσέξουμε μόνο να μην παραγίνουμε ευχάριστοι, αν καταλαβαίνετε τι θέλω να πω…
Μπορεί να συμβεί και αυτό, βλέπετε: «Πιο ευχάριστος παρά συνετός». Κι αν σας φαίνονται πολύ σχολαστικά όλα όσα μόλις διαβάσατε, αναλογιστείτε ότι υπάρχουν και αυτά τα πράγματα όπως η ευπρέπεια και η τάξη. Και είναι καλύτερα οι τρόποι μας να υπερβάλλουν προς το σωστό παρά να αποκλίνουν προς το κακό.»
Μετάφραση: Αλία Ζάε
