Κάποτε παγιδευμένη στην κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία, η πολυσύχναστη Λειψία είναι τώρα μια πόλη επιχειρήσεων και πολιτισμού. Είναι επίσης μια πόλη με μεγάλη ιστορία — ο Μαρτίνος Λούθηρος, ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, ο Φέλιξ Μέντελσον και ο Ρίτσαρντ Βάγκνερ είναι μερικές μόνο από τις εξέχουσες προσωπικότητες του παρελθόντος που έχουν περάσει χρόνο εκεί.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι να επισκεφθεί κανείς τη Λειψία. Οι λάτρεις της μουσικής μπορούν να κάνουν ένα προσκύνημα στην εκκλησία του Αγίου Θωμά — όπου ο Μπαχ ήταν επικεφαλής της χορωδίας — και στο εξαιρετικό μουσείο αφιερωμένο σε αυτόν. Οι λάτρεις της τέχνης θα απολαύσουν το Μουσείο Καλών Τεχνών, οι λάτρεις της ιστορίας μπορούν να περπατήσουν σε ένα ναπολεόντειο πεδίο μάχης στην άκρη της πόλης και όσοι αναζητούν μοντέρνα στέκια μπορούν να επισκεφθούν στη συνοικία «Karli» ακριβώς νότια του κέντρου της πόλης.
Αλλά υπάρχει κι ένας άλλος λόγος να την επισκεφθείτε. Ο λαός της Λειψίας ήταν στην πρώτη γραμμή της λεγόμενης «Ειρηνικής Επανάστασης» που ανέτρεψε τη μεταπολεμική κομμουνιστική κυβέρνηση. Οι διάσημες σκηνές των Βερολινέζων που γλεντούσαν χαρούμενα στην κορυφή του Τείχους έγιναν δυνατές χάρη στις λιγότερο γνωστές διαδηλώσεις που ξεκίνησαν στη Λειψία το 1982. Αυτές τελικά έφτασαν στο αποκορύφωμά τους με μια σειρά δράσεων πολιτικής ανυπακοής, που έπιασαν το καθεστώς εντελώς απροετοίμαστο, το 1989. Αναμένοντας μια ένοπλη εξέγερση, οι κομμουνιστές ηγέτες μπερδεύτηκαν τόσο από την ειρηνική φύση των διαδηλωτών, που απλώς τους επέτρεψαν να συνεχίσουν.
Το επίκεντρο αυτών των γεγονότων ήταν η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1165) — η παλαιότερη της Λειψίας — που βρίσκεται στον συμπαγή πυρήνα του κέντρου της πόλης (Mitte). Στη δεκαετία του 1980, οι συναντήσεις για προσευχή που λάμβαναν χώρα εξελίχθηκαν σε συναντήσεις των δυσαρεστημένων με τον κομμουνισμό. Καθώς το αντικομμουνιστικό αίσθημα μεγάλωνε, η εκκλησία έγινε ένα σημαντικό βήμα της Ειρηνικής Επανάστασης. Εκείνη την περίοδο, οι άνθρωποι πήγαιναν με θάρρος στις συναντήσεις στην εκκλησία, χωρίς να ξέρουν τι θα τους συνέβαινε όταν επέστρεφαν έξω. Για να τιμήσει αυτές τις συγκεντρώσεις, υπάρχει τώρα μια μνημειακή στήλη έξω από την εκκλησία, που απηχεί το νεοκλασικό εσωτερικό της εκκλησίας. Κοντά σε αυτή τη στήλη, πολύχρωμα πάνελ στο πεζοδρόμιο ανάβουν μετά η δύση του ηλίου, συμβολίζοντας τις διαφορετικές απόψεις για τον κομμουνισμό.
Στους δρόμους του Mitte, θα δείτε πολύχρωμες τοιχογραφίες που μνημονεύουν αυτά τα αντικομμουνιστικά γεγονότα. Το κέντρο της πόλης διαθέτει επίσης δύο μουσεία που καταγράφουν τη ζωή πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Το ένα είναι το Μουσείο της Στάζι στο «Runde Ecke» — το διαβόητο κτήριο «Στροφυλή Στροφή» — όπου η μυστική αστυνομία της Ανατολικής Γερμανίας (Stasi) κρατούσε και ανέκρινε όσους ήταν ύποπτοι για προδότες. Το ίδιο κτίριο στεγάζει τώρα μια ενδιαφέρουσα έκθεση για εκείνες τις οδυνηρές στιγμές. Μια επιτροπή πολιτών δημιούργησε το μουσείο το 1990 ως προσωρινό έκθεμα για να τεκμηριώσει τις φρικαλεότητες της Στάζι, με στόχο να αποτρέψει τέτοια πράγματα να επαναληφθούν. Δεκαετίες αργότερα, το μουσείο και η επιτροπή του εξακολουθούν να έχουν απήχηση.
Το άλλο μουσείο της Ανατολικής Γερμανίας — το Φόρουμ Σύγχρονης Ιστορίας — χρηματοδοτείται από τη γερμανική κυβέρνηση. Αυτό το κέντρο εξετάζει τη ζωή σε μια διαιρεμένη Γερμανία (1945-1990), εστιάζοντας κυρίως στην Ανατολή, αλλά πηγαίνοντας και στη Δύση για να προσφέρει αντίθεση. Το έκθεμα είναι μοντέρνο και καλά παρουσιασμένο, αλλά ένας χρήσιμος ακουστικός οδηγός του δίνει περισσότερο νόημα.
Ενώ αυτά τα μουσεία τείνουν να μην δίνουν πολύ σημασία στο ακόλουθο, εξακολουθεί να υπάρχει ένα εκπληκτικό χάσμα μεταξύ της ψυχής της Ανατολής και της Δύσης. Ο οδηγός μου στη Λειψία ήταν ένας Δυτικογερμανός που ζούσε τώρα στην Ανατολή. Ένα βράδυ καθίσαμε για δείπνο με τη γυναίκα του, η οποία μεγάλωσε στην κομμουνιστική DDR (τα αρχικά του επίσημου ονόματος του κράτους της Ανατολικής Γερμανίας).
Ο οδηγός μού είπε ότι μόνο περίπου το 1% των Γερμανών έχουν κάνει «μικτούς γάμους» μεταξύ Ανατολικών και Δυτικών. Και δεκαετίες μετά την επανένωση, οι μισοί από το σύνολο των Δυτικογερμανών δεν έχουν πάει ποτέ στην Ανατολή. Η σύζυγός του πρόσθεσε: «Ψυχολογικά, οι άνθρωποι δεν θέλουν να αντιμετωπίσουν τις προκαταλήψεις τους».
Μιλήσαμε για τον λαό της Λειψίας που ξεσηκώθηκε ενάντια στους κομμουνιστές. Η κυβέρνηση γνώριζε ότι οι δυνάμεις ασφαλείας ήταν πιθανό να συμπάσχουν με τον λαό. Ήταν τυπική διαδικασία λειτουργίας ότι οι συνοριοφύλακες και η αστυνομία θα εργάζονταν ανά δύο. Έτσι, εάν ένας αξιωματικός λιποψυχούσε και δεν πυροβολούσε, θα πυροβολούσε ο άλλος — ή/και θα κατήγγειλε αυτόν που δεν το έκανε.
Παρατήρησα πόσο θαρραλέοι πρέπει να ήταν οι διαδηλωτές που συγκεντρώθηκαν αλληλέγγυοι μέσα στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, χωρίς να γνωρίζουν πώς θα αντιδρούσαν οι στρατιώτες και η αστυνομία όταν έβγαιναν έξω. Η σύζυγος του οδηγού μου, η οποία είχε συμμετάσχει στην ειρηνική εξέγερση, είπε ότι έφευγαν από την εκκλησία με κεριά για να δώσουν στους στρατιώτες να καταλάβουν ότι ήταν άοπλοι. Είπε ότι οι άνθρωποι έφερναν τα μωρά τους και τα κρατούσαν στα χέρια τους σαν ανθρώπινες ασπίδες. Ο άντρας της φάνηκε έκπληκτος ακούγοντας αυτήν την πληροφορία – δεν την είχε ακούσει ποτέ να το παραδέχεται αυτό.
Ευρισκόμενη στον δρόμο μεταξύ της πρώην Ανατολικής Γερμανίας (Βερολίνο και Δρέσδη) και της πρώην Δυτικής (Φρανκφούρτη και Νυρεμβέργη), η Λειψία είναι μια γέφυρα μεταξύ αυτών των δύο κόσμων. Μπορεί να μην έχει γραφική γοητεία, αλλά η εντυπωσιακή ιστορία της αναπληρώνει και με το παραπάνω αυτή την έλλειψη.
Του Ρικ Στηβς
