Η ελληνική λιμενική αγορά διανύει ένα σημαντικό σταυροδρόμι, με τον Λιμένα Πειραιά να λειτουργεί ήδη στα όρια της δυναμικότητάς του, και τον Λιμένα Ελευσίνας να εμφανίζεται ως δυναμικό «next gen» logistics hub. Η κρίσιμη αυτή μετακίνηση εντάσσεται στον ευρύτερο γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, με άμεσες πρακτικές συνέπειες για τη χώρα μας.
Η Ελλάδα μεταβαίνει από μια φάση όπου η συνεργασία με την Cosco Shipping Lines και η εμβάθυνση των σχέσεών της με την Κίνα θεωρήθηκαν ως ευκαιρία κατά τα χρόνια της κρίσης, σε μια φάση ανασύνταξης και επανατοποθέτησης, με έμφαση σε συμμαχίες με τη U.S. International Development Finance Corporation (DFC) και άλλους δυτικούς εταίρους.
Η απόκτηση από την Cosco της πλειοψηφίας στο λιμάνι του Πειραιά, και η μετατροπή του σε ευρωπαϊκό κόμβο της πρωτοβουλίας «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt & Road Initiative – BRI), το έθεσε στο επίκεντρο των κινεζικών θαλάσσιων και logistics στρατηγικών.
Ωστόσο, η διεθνής γεωπολιτική έχει αλλάξει. Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τα λιμάνια της Ελλάδας, και ειδικά για την Ελευσίνα, ως αντίβαρο στον Πειραιά, δείχνει ότι η Ελλάδα θεωρείται κρίσιμος κόμβος μεταφορών, ενέργειας και ασφάλειας στη νοτιο-ανατολική Μεσόγειο.
Η Κίνα, μέσω της Cosco και του Πειραιά, έχει κλειδώσει ένα ευρωπαϊκό παράθυρο στο θαλάσσιο εμπόριο προς την Ευρώπη.
Στο λιμάνι του Πειραιά διακινούνται περίπου 5,5 εκατομμύρια TEU (twenty-foot equivalent units), γεγονός που φέρνει σε οριακή κατάσταση τα όρια υποδομών και λειτουργιών. Με δεδομένη τη συνεχή αύξηση των μεταφορών, ήδη υπάρχει μελέτη για κατασκευή της 4ης προβλήτας μεταξύ του car terminal και της προβλήτας Ι, με στόχο να αυξηθεί η χωρητικότητα κοντέινερ σε άνω των 10 εκατομμυρίων TEU, συγκρίσιμη με τα μεγαλύτερα λιμάνια της Βόρειας Ευρώπης. Ωστόσο δεν έχει δοθεί ακόμη η τελική έγκριση από τις ελληνικές αρχές.
Αν τεθεί σε λειτουργία, η νέα προβλήτα θα επιτρέψει στην Cosco Shippping Lines να αυξήσει περαιτέρω τον έλεγχο και τη δυναμικότητα του Πειραιά, ενισχύοντας τον ρόλο του λιμένα ως βασικής πύλης για τις εμπορευματικές ροές προς την Ευρώπη.
Παράλληλα, στην περιοχή της Δυτικής Αττικής, η επένδυση στο ναυπηγείο της Ελευσίνας μέσω της ONEX Elefsis Shipyards and industries και ένα εν δυνάμει logistics hub, σε συνεργασία με τη U.S. International Development Finance Corporation (DFC) προσελκύουν το διεθνές ενδιαφέρον. Η εν λόγω ανάπτυξη δημιουργεί δυναμική που ενδέχεται να μετατοπίσει μέρος της εμπορικής δραστηριότητας από τον Πειραιά στην Ελευσίνα, μοχλός που μπορεί να αναθεωρήσει τη λογική των εγχώριων και διεθνών logistics.
Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η αυξανόμενη κινεζική παρουσία σε ευρωπαϊκές υποδομές μεταφορών και λιμένων ενέχει κινδύνους ασφαλείας και επιρροής, γι’ αυτό και το σχέδιο για την Ελευσίνα παρουσιάζεται ως στρατηγικό αντίβαρο προς τον Πειραιά.
Η Cosco, ως βασικός επενδυτής και διαχειριστής των εμπορευματικών προβλητών του Πειραιά, βλέπει την ενίσχυση της Ελευσίνας ως πιθανή μετατόπιση εμπορικού ενδιαφέροντος που θα χαλάσει το μονοπώλιο.
Το γεγονός ότι η Ελλάδα προχωρεί με νομοθετικές ρυθμίσεις για τη χρήση της Ελευσίνας ως λιμανιού-hub, με αμερικανική στήριξη, υποδηλώνει αλλαγή πλεύσης.
Γεωπολιτικές διαστάσεις
Η επένδυση της αμερικανικής πλευράς στην Ελευσίνα λαμβάνει χώρα σε περίοδο εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Η Cosco παρακολουθεί με ιδιαίτερη προσοχή τις εξελίξεις, καθώς τυχόν υποχώρηση της μισής αγοράς θα μπορούσε να απειλήσει το στρατηγικό της αποτύπωμα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η ελληνική επιλογή, είτε προς την Κίνα μέσω επέκτασης του Πειραιά είτε προς τις ΗΠΑ μέσω της αναβάθμισης της Ελευσίνας, γίνεται πλέον μέρος ενός γεωστρατηγικού παιχνιδιού, όπου το λιμάνι δεν είναι απλώς υποδομή αλλά στοιχείο ισχύος.
Στην περιοχή του κόλπου της Ελευσίνας, η βιομηχανοποίηση και η ναυπηγική δραστηριότητα έχουν οδηγήσει σε υψηλά επίπεδα ρύπανσης, Για παράδειγμα, μελέτες δείχνουν σημαντική επιβάρυνση των ιζημάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Για το λιμάνι του Πειραιά έχουν καταγραφεί πάμπολες καταγγελίες ότι η Cosco Shiping Lines, διαχειρίστρια εταιρεία, έριξε εκατοντάδες χιλιάδες τόνους απόβλητα από εκβάθυνση σε παρακείμενους αλιευτικούς χώρους, κάτι που θίγει την αλιεία και την οικολογία της περιοχής.
Οι επιπτώσεις για τη δημόσια υγεία, κυρίως μέσω της ρύπανσης του περιβάλλοντος, της ατμόσφαιρας και πιθανώς του εδάφους, δεν φαίνεται να έχουν ερευνηθεί επαρκώς.
Υπάρχουν καταγγελίες ότι η Cosco μέσω της διαχείρισης του λιμένα Πειραιά, ενδέχεται να περιορίζει τον ανταγωνισμό στην αγορά φορτίου διακίνησης, διεκδικώντας υπερβολική επιρροή σε υποδομές που θεωρούνται στρατηγικές. Έχουν διατυπωθεί επίσης κατηγορίες ότι ο έλεγχος της Cosco επί του λιμένα του Πειραιά έχει οδηγήσει σε μονοπωλιακές πρακτικές στη Ελλάδα. Η σημαντική επιρροή της Cosco στις λειτουργίες του λιμένα και στα σχέδια επέκτασής του έχει περιορίσει τον ανταγωνισμό και έχει δώσει στην εταιρεία αδικαιολόγητο έλεγχο στο θαλάσσιο εμπόριο στην περιοχή.
Αυτά τα ζητήματα εντάσσονται σε μια ευρύτερη διεθνή συζήτηση σχετικά με τον ρόλο των ξένων επενδύσεων σε υποδομές στρατηγικής σημασίας και το πώς εξισορροπούνται τα οικονομικά οφέλη με την ανάγκη προστασίας των εθνικών συμφερόντων.
Η Κίνα έχει βαφτίσει τον Πειραιά «πύλη της Ευρώπης» και έχει προχωρήσει σε τεράστια οικονομική διείσδυση, προσφέροντας αφ’ ενός ανάπτυξη και θέσεις εργασίας αφ’ ετέρου αποκτώντας στρατηγικό αποτύπωμα σε μια χώρα με σαφώς μικρότερη διαπραγματευτική ισχύ. Η οικονομική εξάρτηση όταν εδραιώνεται, δύσκολα αναστρέφεται.
Δεν αποκλείεται η Ελλάδα να βρεθεί αντικείμενο διπλωματικών και οικονομικών πιέσεων από διαφορετικές κατευθύνσεις, επενδυτές, κράτη, πολυεθνικούς οργανισμούς, εξαιτίας της γεωστρτηγικής της θέσης.
Ρίσκα ασφαλείας
Η Κίνα, μέσω της Cosco, έχει σημαντικό μερίδιο στον Πειραιά, γεγονός που εγείρει ζητήματα ασφάλειας και στρατηγικής. Οι ΗΠΑ έχουν αναφέρει την πιθανότητα ότι κινεζικές επενδύσεις σε λιμένες μπορεί να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτική επιρροή ή για έλεγχο κρίσιμων εμπορικών διαδρόμων.
Η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει ως στόχο της να αποδυναμώσει το παγκόσμιο δίκτυο λιμένων της Κίνας και να θέσει περισσότερους στρατηγικούς τερματικούς σταθμούς υπό δυτικό έλεγχο, σύμφωνα με το Reuters, και πηγές που γνωρίζουν το σχέδιο.
Εκτός από τον Παναμά, Αμερικανοί αξιωματούχοι και νομοθέτες ανησυχούν για τις κινεζικές ναυτιλιακές υποδομές που κατέχει η Κίνα σε μέρη όπως η Ελλάδα και η Ισπανία, η Καραϊβική και τα λιμάνια της Δυτικής ακτής των ΗΠΑ, σύμφωνα με τις πηγές.
«Η ανησυχία είναι ότι η Κίνα θα μπορούσε να αξιοποιήσει τον έλεγχό της επί αυτών των περιουσιακών στοιχείων για κατασκοπεία, στρατιωτικό πλεονέκτημα ή για να διαταράξει τις αλυσίδες εφοδιασμού κατά τη διάρκεια γεωπολιτικών κρίσεων» δήλωσε ο Στούαρτ Πουλ-Ρομπ [Stuart Poole-Robb], ιδρυτής της KCS Group, συμβουλευτικής εταιρείας για θέματα κινδύνου και πληροφοριών, επικαλούμενος συνομιλίες με ομολόγους του στον τομέα της ασφάλειας των ΗΠΑ.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι η Cosco εντάχθηκε στη μαύρη λίστα των ΗΠΑ ως εταιρεία που συνεργάζεται με τον κινεζικό στρατό. Η Ελλάδα παρακολουθεί την κατάσταση και έχει συζητήσει το ζήτημα με ομολόγους της στην ΕΕ, δήλωσε Έλληνας αξιωματούχος.
Η στρατηγική σημασία των ξένων επενδύσεων τοποθετεί την Ελλάδα στη μέση συμφερόντων και την εκθέτει στον κίνδυνο πολιτικών ή οικονομικών πιέσεων, γεγονός που απαιτεί ιδιαίτερα λεπτούς χειρισμούς.
Διαφθορά, αδιαφάνεια και παράνομες πρακτικές
Στο λιμάνι του Πειραιά εντοπίστηκε πρόσφατα μεγάλη επιχείρηση της European Public Prosecutor’s Office (EPPO) για παράνομες εισαγωγές από την Κίνα, με τεράστιες απώλειες για τα κρατικά έσοδα λόγω αποφυγής απόδοσης τελών και ΦΠΑ.
Τέτοιου είδους γεγονότα δημιουργούν κίνδυνο υπονόμευσης της εμπιστοσύνης στο σύστημα ελέγχου, αλλά και οικονομικών επιπτώσεων για τη χώρα και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δεν αρκεί η κατασκευή υποδομών, πρέπει και η διαχείρισή τους να είναι αξιόπιστη, διαφανής και βιώσιμη. Η επιλογή επενδυτών και η κατανομή ελέγχου σε κρίσιμες υποδομές χρειάζεται να λαμβάνει υπ’ όψιν εθνικά συμφέροντα, ασφάλεια και κοινωνική δικαιοσύνη. Η ανάπτυξη δεν μπορεί να επιβαρύνει υπέρμετρα το περιβάλλον ή να οδηγεί σε εξαρτήσεις που τελικά περιορίζουν την εθνική αυτονομία. Το hub στην Ελευσίνα απαιτεί συνδυασμό με άλλες υποδομές (σιδηροδρομικές, οδικές, logistics), ώστε να ανταποκριθεί στον ρόλο που του αποδίδεται.
Οι τοπικές κοινωνίες στη Δυτική Αττική και στον Πειραιά αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όπως ο θόρυβος, η κυκλοφοριακή επιβάρυνση, η απώλεια πρόσβασης στη θάλασσα και η υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος.
Εάν οι τοπικές κοινότητες δεν συμμετέχουν ενεργά ή δεν έχουν διαφανείς διαδικασίες αποζημίωσης και ενημέρωσης, η αντίδρασή τους μπορεί να οδηγήσει σε καθυστερήσεις ή κοινωνικές εντάσεις.
