Η εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται με την αύξηση ψυχιατρικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από παραισθήσεις, όπως ο ναρκισσισμός και η σωματοδυσμορφική διαταραχή, καθώς οι διαδικτυακές πλατφόρμες δημιουργούν «κύκλοι ανατροφοδότησης» που εντείνουν τις διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις, σύμφωνα με νέα μελέτη.
Έρευνα του Πανεπιστημίου Simon Fraser (SFU) κατέδειξε ισχυρή σχέση μεταξύ της έντονης χρήσης κοινωνικών δικτύων και της ανάπτυξης ψυχιατρικών διαταραχών που περιλαμβάνουν παραληρητικές ιδέες, όπως η παράνοια, ο ναρκισσισμός, η σωματοδυσμορφική διαταραχή και η νευρική ανορεξία.
Σύμφωνα με τον Μπερνάρ Κρέσπι, καθηγητή βιολογικών επιστημών και κάτοχο της Έδρας Έρευνας του Καναδά στη Γενετική και Ψυχολογία της Εξέλιξης στο SFU, τα ευρήματα της έρευνας έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην κατανόηση των αιτιών και των συμπτωμάτων των ψυχικών ασθενειών, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο επιδεινώνονται από τις διαδικτυακές πλατφόρμες.
Ενίσχυση διαστρεβλωμένων ιδεών
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό BMC Psychiatry, ανέλυσε 155 έρευνες και επιστημονικά άρθρα σχετικά με τη σχέση μεταξύ των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ψυχικής υγείας.
Η ανάλυση εντόπισε συγκεκριμένες παραληρητικές διαταραχές που ενδέχεται να επιδεινώνονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μεταξύ αυτών είναι:
-
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, η οποία χαρακτηρίζεται από υπερβολικά αισθήματα ανωτερότητας.
-
Η ερωτομανία, όπου το άτομο πιστεύει λανθασμένα ότι μια διάσημη προσωπικότητα είναι ερωτευμένη μαζί του.
-
Η σωματοδυσμορφική διαταραχή, η οποία συνοδεύεται από εμμονική ενασχόληση με φαινομενικές ατέλειες στην εξωτερική εμφάνιση.
Ο Κρέσπι επισήμανε ότι οι συνθήκες που διαμορφώνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιτρέπουν την ευκολότερη δημιουργία και διατήρηση διαστρεβλωμένων ιδεών, καθώς απουσιάζουν μηχανισμοί ελέγχου της πραγματικότητας, ενώ παράλληλα οι ίδιες οι πλατφόρμες ενισχύουν τις αιτίες των διαταραχών αυτών.
Κίνδυνοι για ευάλωτα άτομα
Αν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να δημιουργήσουν υποστηρικτικές κοινότητες και να ενισχύσουν το αίσθημα του ανήκειν, οι Κρέσπι και η συν-συγγραφέας της μελέτης Νάνσι Γιανγκ επισημαίνουν ότι μπορεί επίσης να έχουν αρνητικές συνέπειες για άτομα με προδιάθεση σε ψυχικές διαταραχές.
Όπως αναφέρουν, η διαδικτυακή επικοινωνία συχνά πραγματοποιείται σε ένα απομονωμένο περιβάλλον, όπου οι χρήστες δεν εκτίθενται σε διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν τις διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις τους.
Η έρευνα τονίζει ότι βασικά χαρακτηριστικά πολλών πλατφορμών, όπως η δυνατότητα παρουσίασης μιας εξιδανικευμένης εικόνας του εαυτού, ενισχύουν ακόμα περισσότερο τις ψευδαισθήσεις, καθώς αυτές δεν αμφισβητούνται από την πραγματικότητα, όπως συμβαίνει στις δια ζώσης κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο, η υπερβολική διαδικτυακή δραστηριότητα μπορεί να ενισχύσει την αίσθηση ότι οι χρήστες παρακολουθούνται συνεχώς, εντείνοντας παρανοϊκές πεποιθήσεις. Επιπλέον, ορισμένα άτομα μπορεί να αναπτύξουν ερωτομανία, πιστεύοντας λανθασμένα ότι κάποιος διάσημος ενδιαφέρεται ρομαντικά για αυτούς μετά από διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις.
Η έρευνα εξέτασε επίσης τη σχέση μεταξύ του ναρκισσισμού και της χρήσης κοινωνικών δικτύων, με τα αποτελέσματα τριών διαφορετικών μελετών να εμφανίζουν ασυνέπειες.
Για παράδειγμα, μία μελέτη δεν βρήκε διαφορά στα επίπεδα ναρκισσισμού μεταξύ των ατόμων που διατηρούν λογαριασμό στο Facebook και όσων δεν έχουν. Ωστόσο, η ίδια μελέτη διαπίστωσε ότι οι χρήστες με υψηλότερα επίπεδα ναρκισσισμού περνούσαν περισσότερες από τρεις ώρες ημερησίως στο Facebook και είχαν πάνω από 300 φίλους, σε αντίθεση με εκείνους που το χρησιμοποιούσαν λιγότερο από μία ώρα ημερησίως και είχαν μεταξύ 151 και 300 φίλων.
Τα συμπεράσματα της μελέτης υπογραμμίζουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι από τη φύση τους επιβλαβή, ωστόσο η διαχείριση της χρήσης τους είναι κρίσιμη, ιδιαίτερα για άτομα που έχουν προδιάθεση σε παραληρητικές διαταραχές, όπως ο ναρκισσισμός, η σωματοδυσμορφική διαταραχή, η ανορεξία, η παράνοια και η ψύχωση. Οι ερευνητές τόνισαν ότι η μείωση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να συμβάλει στον μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων τους σε αυτές τις ομάδες.
Οι επιστήμονες προτείνουν περαιτέρω έρευνα για να κατανοηθεί ποιες συγκεκριμένες πτυχές των κοινωνικών δικτύων ενισχύουν τις παραληρητικές πεποιθήσεις. Παράλληλα, αναφέρουν ότι τεχνολογικές καινοτομίες, όπως χαρακτηριστικά που βελτιώνουν την οπτική επαφή, οι τρισδιάστατες προοπτικές και τα άβαταρ (εικόνα ή σχέδιο που χρησιμοποιείται από χρήστες διαδικτύου σαν ταυτότητα), θα μπορούσαν να ενισχύσουν τον ρεαλισμό των διαδικτυακών αλληλεπιδράσεων.
Οι «κύκλοι ανατροφοδότησης» εντείνουν τις διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις
Άτομα με ψυχικές διαταραχές που επηρεάζουν την αυτοεκτίμησή τους, όπως ο ναρκισσισμός και η παρανοϊα, διατρέχουν τον μεγαλύτερο ψυχικό κίνδυνο από τη χρήση των κοινωνικών μέσων, δήλωσε η Δρ Σαναμ Χαφήζ, νευροψυχολόγος και διευθύντρια της Comprehend the Mind στη Νέα Υόρκη, στην Epoch Times. Όπως ανέφερε, οι αναπαραστάσεις και οι κύκλοι ανατροφοδότησης στα κοινωνικά μέσα εντείνουν τις παραμορφωμένες πεποιθήσεις ατόμων που ήδη εμφανίζουν παραληρηματικές τάσεις σχετικά με την εικόνα του εαυτού τους.
Η Δρ Χαφήζ τόνισε ότι η έρευνα αποκαλύπτει ότι τα κοινωνικά μέσα ενισχύουν μη ρεαλιστικές αυτοεικόνες, γεγονός που επιτείνει αυτές τις ψυχικές διαταραχές διαταράσσοντας την ικανότητα των ατόμων να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα με ακρίβεια. Η έρευνα παρουσίασε ευρήματα για το πώς τα κοινωνικά μέσα έχουν τάση να εντείνουν τις προϋπάρχουσες παραληρηματικές τάσεις, αντί να αποτελούν την αιτία, επισημαίνοντας την ανάγκη αξιολόγησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων κατά την κατανόηση της ανάπτυξης των ψυχικών διαταραχών.
Σύμφωνα με τη Δρα Χαφήζ, η έρευνα θα πρέπει να επεκταθεί για να εξετάσει την επίδραση των κοινωνικών μέσων στην ψυχική υγεία, ενώ θα πρέπει να αναπτυχθούν καλύτερα υποστηρικτικά συστήματα για χρήστες που ήδη έχουν ψυχικές διαταραχές.
Οι ερευνητές αναγνώρισαν περιορισμούς στην έρευνα. Όπως ανέφεραν, δεν υπάρχει αρκετή έρευνα σχετικά με τη χρήση των κοινωνικών μέσων σε καταστάσεις όπως ο αυτισμός, η σχιζοφρένεια και οι διατροφικές διαταραχές για να καταλήξουν σε σαφή συμπεράσματα. Η σύνδεση μεταξύ της χρήσης του διαδικτύου και της ψύχωσης απαιτεί περισσότερη διερεύνηση.
Επίσης, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι μελλοντικές έρευνες θα πρέπει να εξετάσουν πώς διαφορετικές πλατφόρμες κοινωνικών μέσων επηρεάζουν συγκεκριμένα διαφορετικά ψυχικά ζητήματα.
