Λιγότερο από το 6 τοις εκατό των ιατρικών φαρμάκων διαθέτουν υψηλής ποιότητας δεδομένα που υποστηρίζουν τα οφέλη τους, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι, από τα 1.567 επιλέξιμα φάρμακα που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο των αξιολογήσεων Cochrane από το 2008 έως το 2021, πάνω από το 94% δεν υποστηρίζονταν από υψηλής ποιότητας δεδομένα.
Το Cochrane Reviews είναι ένα κορυφαίο διεθνές περιοδικό και μια βάση δεδομένων που συνδυάζει όλα τα διαθέσιμα και σχετικά στοιχεία για θεραπείες και πολιτικές υγείας. Συχνά γίνεται αναφορά σε εθνικές και διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές για την υγειονομική περίθαλψη και είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην Ευρώπη.
Ελέγχοντας το 35 τοις εκατό των ερευνητικών εργασιών του Cochrane Reviews, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι λιγότερα από τα μισά φάρμακα που εγκρίθηκαν από το 2008 έως το 2021 είχαν μέτρια έως υψηλής ποιότητας στοιχεία. Περαιτέρω, οι βλάβες ήταν υποεκτιμημένες, με περίπου το 37% των παρεμβάσεων να διαπιστώνεται βλάβη και το 8,1% να έχει σημαντικές ενδείξεις βλάβης.
«Είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι οι βλάβες των παρεμβάσεων υγειονομικής περίθαλψης σπάνια ποσοτικοποιούνται», έγραψε ο Δρ Τζέρεμι Χάουικ, ένας από τους συν-συγγραφείς της μελέτης, στο The Conversation.
«Για να αποφασίσει ένας γιατρός ή ένας ασθενής αν θα χρησιμοποιήσει μια θεραπεία, πρέπει να γνωρίζει αν τα οφέλη αντισταθμίζουν τις βλάβες. Εάν οι βλάβες δεν έχουν μετρηθεί επαρκώς, δεν είναι δυνατή μια “τεκμηριωμένη επιλογή”».
Σύμφωνα με τον Χάουικ, το «καταληκτικό» έτος ήταν το 2008, καθώς τότε οι αξιολογήσεις Cochrane ενσωμάτωσαν ένα σύστημα που ονομάζεται GRADE (grading quality of evidence and strength of recommendations) για την αξιολόγηση της ποιότητας των αποδεικτικών στοιχείων.
Το σύστημα GRADE που χρησιμοποιείται από την Cochrane, είναι ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για την ανάπτυξη και την παρουσίαση περιλήψεων των αποδεικτικών στοιχείων και παρέχει μια συστηματική προσέγγιση για τη διατύπωση συστάσεων κλινικής πρακτικής.
Είναι ένα ευρέως αποδεκτό εργαλείο για τη βαθμολόγηση της ποιότητας των αποδεικτικών στοιχείων και για τη διατύπωση συστάσεων, με περισσότερους από 100 οργανισμούς παγκοσμίως να υποστηρίζουν το GRADE.
Αν και οι συγγραφείς της μελέτης της Οξφόρδης υπέθεσαν ότι τα φτωχά ευρήματα για τα φάρμακα που υποστηρίζονται από υψηλής ποιότητας στοιχεία μπορεί να οφείλονται στο ότι οι μελέτες του δείγματος ήταν «μη αντιπροσωπευτικές» του πληθυσμού, ο Χάουικ υποστήριξε ότι αυτό είναι απίθανο δεδομένης της αυστηρότητας των αξιολογήσεων του Cochrane.
Μια αμερικανική μελέτη του 2020 που δημοσιεύθηκε στο JAMA έδειξε επίσης το πρόβλημα των φαρμάκων που εγκρίνονται χωρίς αυστηρές δοκιμές και προκαλούν βλάβες. Η μελέτη εξέτασε φάρμακα που εγκρίθηκαν από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων από το 1983 έως το 2018 και διαπίστωσε ότι ενώ ο αριθμός των νέων βιολογικών φαρμάκων που εγκρίθηκαν αυξήθηκε, η περίοδος εξέτασης από τον οργανισμό μειώθηκε.
Οι συγγραφείς έγραψαν στη μελέτη ότι, ο FDA «αποδεχόταν όλο και λιγότερο δεδομένα και περισσότερα αναπληρωματικά μέτρα», κλινικά μέτρα που δείχνουν μια συσχέτιση αλλά δεν μπορούν απαραίτητα να εγγυηθούν μια σχέση.
Ο Δρ Ντέιβιντ Λάιτ από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ υποστήριξε ότι σήμερα, το 80% των φαρμάκων που συνταγογραφούνται και είναι γνωστό ότι λειτουργούν είναι ακόμη γενόσημα φάρμακα, με τους έμπειρους γιατρούς να συνιστούν να μην λαμβάνονται νέα φάρμακα για τουλάχιστον πέντε χρόνια.
Ο Λάιτ έγραψε σε άρθρο του το 2014 ότι η πλειονότητα των νέων εγκεκριμένων φαρμάκων επιφέρει ελάχιστες έως καθόλου βελτιώσεις, ενώ 1 στις 5 νέες συνταγές προκαλεί σοβαρές ανεπιθύμητες παρενέργειες. Ταυτόχρονα, οι φαρμακευτικές τιμές των νέων φαρμάκων έχουν εκτοξευθεί στα ύψη, με τις μέσες τιμές κυκλοφορίας των φαρμάκων να αυξάνονται 85 φορές από το 2008 έως το 2022.
«Οι δυνητικές βλάβες θα πρέπει να μετρώνται με την ίδια αυστηρότητα όπως και τα δυνητικά οφέλη», κατέληξε ο Χάουικ. «Η κοινότητα της τεκμηριωμένης ιατρικής έχει δίκιο να συνεχίζει να ζητά έρευνα υψηλότερης ποιότητας, αλλά και να δικαιολογεί τον σκεπτικισμό της ότι τα υψηλής ποιότητας αποδεικτικά στοιχεία για τις ιατρικές θεραπείες είναι κοινά ή ακόμη και βελτιώνονται».
